ارزش‌‌های از دست رفته هنر اصیل

صنایع‌ دستی‌ به‌ عنوان‌ نمادی‌ از فرهنگ‌، آداب‌ و رسوم‌ و هنر دست‌ بشر از گذشته‌ تا به‌ امروز با ذوق‌ و علاقه‌ هنرمندان‌ خلق‌ و در سراسر دنیا عرضه‌ می‌گردد. در این‌ میان‌ هنرهای‌ صناعی‌ ایرانی‌ نیز كه‌ جلوه‌یی‌ از هنر و ذوق‌ كهن‌ ایرانی‌ را به‌ نمایش‌ می‌گذارد بر جهانیان‌ پوشیده‌ نیست‌. آثار گوناگونی‌ كه‌ با نوعی‌ خلاقیت‌ و ابتكار به‌ منصه‌ ظهور رسیده‌ و به‌ عنوان‌ سوغاتی‌ از یك‌ ملت‌ با تاریخ‌ متمدن‌ و كهن‌ به‌ ارمغان‌ برده‌ می‌شود، مشتی‌ خاك‌ از زمین‌ بی‌جان‌ برگرفته‌ می‌شود و با ذوق‌ ایرانی‌ عجین‌ گشته‌ و به‌ جامی‌ سفالین‌ تبدیل‌ شده‌ یا تار و پودهای‌ رنگارنگ‌ قالی‌ كه‌ از نور چشم‌ هنرمندی‌ لایق‌ نقش‌ بسته‌، همگی‌ نشانگر روح‌ زنده‌ و هنرمند ایرانی‌ است‌.
به‌ همین‌ منظور سیدعبدالمجید شریف‌زاده‌ رییس‌ بخش‌ هنرهای‌ سنتی‌ سازمان‌ میراث‌ فرهنگی‌ و گردشگری‌ و كارشناس‌ و عضو هیات‌ علمی‌ پژوهشگاه‌ سازمان‌ درباره‌ وضعیت‌ صنایع‌ دستی‌ ایران‌ می‌ گوید:
از آنجایی‌ كه‌ صنایع‌ دستی‌ هر ملت‌ به‌ عنوان‌ سفیران‌ فرهنگی‌ آن‌ ملت‌ به‌ ارایه‌ فرهنگ‌ و آداب‌ و رسوم‌ می‌پردازند احتیاج‌ به‌ توجه‌ و صرف‌ هزینه‌ برای‌ آن‌ از ضروریات‌ است‌. اما متاسفانه‌ در حال‌ حاضر این‌ هنر در ایران‌، كه‌ روزی‌ جزو مهمترین‌ كشورهای‌ تولیدكننده‌ محسوب‌ می‌شود به‌ فراموشی‌ سپرده‌ شده‌ است‌ و صنایعی‌ مانند نساجی‌ و هنر سفال‌ و فرش‌های‌ رنگارنگ‌ ایران‌ زمین‌ كه‌ از قدیم‌الایام‌ به‌ عنوان‌ بهترین‌ سوغات‌ و پیشكش‌ در خاطره‌ها نقش‌ بسته‌ بود جای‌ خود را به‌ اشیای‌ وارداتی‌ و بی‌كیفیت‌ داده‌ است‌.
وی‌ در ادامه‌ می‌افزاید: صنایع‌ دستی‌ ایران‌ در طول‌ سال‌های‌ اخیر به‌ دلیل‌ مشكلات‌ خاصی‌ كه‌ پیش‌ رو داشت‌ نتوانست‌ از پیشرفت‌ قابل‌ توجهی‌ بهره‌ ببرد. به‌ این‌ ترتیب‌ كه‌ صنایع‌ دستی‌ با قرار گرفتن‌ در زیرمجموعه‌ سازمان‌ صنایع‌ كه‌ هیچ‌گونه‌ ارتباط‌ محتوایی‌ با آن‌ نداشت‌ نتوانست‌ خواسته‌ها و نیازهای‌ خود را مرتفع‌ سازد و از طرفی‌ هم‌ عدم‌ شناخت‌ مسئولان‌ سازمان‌ نسبت‌ به‌ كم‌ و كیف‌ این‌ هنر قدیمی‌ و عدم‌ برنامه‌ریزی‌های‌ صحیح‌ و دقیق‌ باعث‌ شد تا صنایع‌ دستی‌ جایگاه‌ واقعی‌ و كهن‌ خود را از دست‌ بدهد. بطور كلی‌ مدیرانی‌ كه‌ هیچ‌گونه‌ آشنایی‌ با صنایع‌ دستی‌ نداشتند اهمیت‌ مسائل‌ فرهنگی‌ و هنری‌ را در درجات‌ پایین‌تر قرار دادند و با تصور سهل‌ و ممتنع‌ بودن‌ موضوع‌ به‌ شناخت‌ دقیق‌ و تخصصی‌ این‌ حوزه‌ نپرداختند و برخلاف‌ تمام‌ آموزش‌های‌ حرفه‌یی‌ و تئوری‌ هیچ‌ تلاشی‌ برای‌ تخصصی‌كردن‌ فعالیت‌ها صورت‌ نگرفت‌.
شریف‌زاده‌ در ادامه‌ این‌ بحث‌ می‌گوید: یكی‌ از اقدامات‌ موثر مسئولان‌ انتقال‌ جایگاه‌ صنایع‌ دستی‌ از وزارت‌ صنایع‌ به‌ سازمان‌ میراث‌ فرهنگی‌ و گردشگری‌ بوده‌ است‌. از آنجایی‌ كه‌ صنایع‌ دستی‌ در این‌ دو سازمان‌ جدید با هم‌ بسیار نزدیكتر از سازمان‌ قبلی‌ است‌ هماهنگی‌ و انسجام‌ بیشتری‌ می‌تواند بین‌ آنها شكل‌ بگیرد البته‌ به‌ شرطی‌ كه‌ از برنامه‌ریزی‌ها و مدیریت‌های‌ دقیق‌ و كاملا علمی‌ بهره‌ و در ضمن‌ از نظرات‌ كارشناسی‌ و حرفه‌یی‌ استفاده‌ لازم‌ را ببرد.
وی‌ می‌افزاید: در این‌ میان‌ برای‌ پیشرفت‌ این‌ صنعت‌ نیاز به‌ حمایت‌ و برنامه‌ریزی‌ دولت‌ كاملا محسوس‌ و قابل‌ ذكر است‌. اگر دولت‌ شرایط‌ و امكانات‌ لازم‌ را مهیا سازد و مشكلات‌ تولیدكنندگان‌ و بازاریابان‌ را تا حد امكان‌ مرتفع‌ گرداند فضای‌ كاری‌، كاملا گسترده‌تر و پیشرفته‌تر خواهد شد. به‌ عنوان‌ مثال‌ دولت‌ باید در حمایت‌، هدایت‌ و برنامه‌ریزی‌ صحیح‌ و همچنین‌ گسترش‌ بازاریابی‌ صنایع‌ دستی‌ فعالیت‌ و نسبت‌ به‌ چگونگی‌ تولید و كیفیت‌ كالاها نظارت‌ به‌ عمل‌ آورد و تولیدكنندگان‌ را بدون‌ بازار تولید و مواد اولیه‌ یا خریدار رها نكند.
در حال‌ حاضر متاسفانه‌ بسیاری‌ از ارزش‌هایی‌ كه‌ در این‌ صنعت‌ وجود داشته‌ به‌ علت‌ همین‌ كوتاهی‌ و برنامه‌ریزی‌های‌ نامناسب‌ و دخالت‌های‌ بی‌مورد از میان‌ رفته‌ و در عوض‌ كالاهای‌ با كیفیت‌ نازل‌ به‌ بازار عرضه‌ شده‌ است‌.
این‌ كارشناس‌ همچنین‌ تصریح‌ می‌كند اگر هنرمند رها شود و حمایت‌ لازم‌ در تهیه‌ مواد اولیه‌، بیمه‌، فضای‌ كار، بازاریابی‌ و... برای‌ او پیش‌بینی‌ نشود و از طرفی‌ اجناس‌ خارجی‌ رقیب‌ جدی‌ او در بازار عرضه‌ و تقاضا، شود كم‌كم‌ صنایع‌ دستی‌ روبه‌نابودی‌ خواهد رفت‌ چون‌ دیگر نه‌ حمایت‌ می‌شود و نه‌ كاربرد گذشته‌ خود را دارد. یعنی‌ دیگر كسی‌ صنایع‌ دستی‌ را بخاطر استفاده‌ ابزاری‌ آن‌ تهیه‌ نمی‌كند و صرفا جنبه‌ تزیینی‌ دارد.
به‌ عنوان‌ مثال‌ جاجیم‌ كه‌ در گذشته‌ به‌ جای‌ زیرانداز استفاده‌ می‌شد در حال‌ حاضر برای‌ تزیین‌ آلبوم‌ و كیف‌ و غیره‌ به‌ كار می‌رود، برای‌ دیگر صنایع‌ نیز همین‌ شیوه‌ پیش‌ گرفته‌ شود و ارایه‌ طرح‌های‌ جدید و امروزی‌ در راستای‌ اهداف‌ نو قرار گیرد.
وی‌ می‌ گوید: كه‌ اگر متفكران‌ و تولیدكنندگان‌ این‌ صنعت‌ ارتباط‌ هماهنگی‌ با هم‌ داشته‌ باشند و وظایف‌ هركدام‌ از افراد طراح‌ و تولیدكننده‌ تعیین‌ و مشخص شود محصولاتی‌ كاملا با كیفیت‌ و زیبا و با ارزش‌ در اختیار مشتری‌ قرار خواهد گرفت‌. در این‌ میان‌ گردشگران‌ خارجی‌ نیز كه‌ به‌ دنبال‌ یك‌ سوغات‌ و یادبود از كشوری‌ كه‌ به‌ آن‌ سفر كرده‌اند، هستند می‌توانند از صنایع‌ دستی‌ ایران‌ خریداری‌ كنند و تبلیغی‌ برای‌ جلب‌ نظر دیگر گردشگران‌ باشند.
شریف‌زاده‌ می‌افزاید: باید فضای‌ كاری‌ برای‌ اهداف‌ مختلف‌ (گردشگران‌، مشتریان‌ داخلی‌، دكوراسیون‌، استفاده‌ ابزاری‌، صادرات‌ و...) تعریف‌ شود و برای‌ هركدام‌ یك‌ شیوه‌ خاص‌ پیاده‌ شود. بطور كلی‌ اگر دولت‌ برای‌ پیشرفت‌ این‌ صنعت‌ حتی‌ یك‌هزارم‌ هزینه‌ صنایع‌ سنگین‌ و ماشینی‌ را در نظر گیرد این‌ صنعت‌ می‌تواند بخوبی‌ میراث‌، هنر و فرهنگ‌ ایرانی‌ را به‌ جهانیان‌ نشان‌ داده‌ و باعث‌ افتخار ملی‌ ودرآمد سرشار شود.

فاطمه‌ آقاقلی‌زاده‌

منبع : روزنامه اعتماد