صلوات رمز محبت و وفاداری به پیامبر اکرم و خاندانش

اللَّهُمَّ صَلِّ عَلی‏ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ
●پیام جهان هستی‏
یكی از اذكار مهمی كه انسان را به خدا نزدیك می‏كند و در مسیر حق ثابت‏قدم نگاه می‏دارد، صلوات بر پیامبر صلی الله علیه و آله و آل اوست.
درود و صلوات بر پیامبر صلی الله علیه و آله موجب علوّ درجات و ثواب برای فرستندگان آن خواهد بود و دیگر این ‏كه فرستادن صلوات سبب می‏شود نام و یاد پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله برای همیشه زنده و جاوید بماند. به همین دلیل آفریدگار عالم هستی و تمام فرشتگانی كه تدبیر این جهان به فرمان حضرت حق بر عهده آن‏ها گذارده شده است، بر او درود می‏فرستند. اكنون كه چنین است تمام انسان‌ها باید با این پیام جهان هستی هماهنگ شوند و بر او درود بفرستند:
«اِنَّ اللهَ وَ ملائكَتَهُ یُصَلُّونَ علی النّبیَّ یا ایّها الّذین آمنُوا صَلُّوا عَلَیْهِ وَ سَلَّمُوا تسلیماً» (۱)؛ خدا و فرشتگان بر پیامبر درود می‏فرستند؛ ای كسانی كه ایمان آورده‏اید، بر او درود فرستید و سلام گویید و كاملاً تسلیم (فرمان او) باشید.»
درباره كیفیت صلوات بر پیامبر صلی الله علیه و آله، در روایات بی‏شماری كه از طرق اهل سنت و اهل‏بیت ‏علیهم‌السلام رسیده، صریحاً آمده است كه «آل محمد» را به هنگام صلوات بر «محمد» باید افزود در غیر این صورت صلوات ابتر و ناتمام خواهد بود. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمودند: بر من درود ناقص نفرستید. گفتند: ای رسول خدا! درود ناقص چیست؟ حضرت فرمودند: این كه بگویید: اللّهُمَّ صَلّ علی محمّدٍ.
بلكه بگویید: اللّهُمَّ صَلّ علی محمّدٍ وَ آلِ محمّدٍ.
پیامبر صلی الله علیه و آله، گوهر گران‏قدر در عالم آفرینش است و اگر به لطف الهی در دسترس انسان‌ها قرار گرفته، نباید ارزانش بشمارند و ارج و مقام او را در پیشگاه پروردگار و نزد فرشتگان فراموش كنند. او انسانی است كه از میان انسان‏ها برخاسته، ولی نه یك انسان عادی، بلكه انسانی كه یك جهان در وجودش خلاصه شده است.(۲)
ابوحمزه ثمالی از یكی از یاران پیامبرصلی الله علیه و آله به نام "كعب ابن عجوه" چنین نقل می‏كند:
هنگامی كه آیه ۵۶ سوره احزاب نازل شد، عرض كردیم "یا رسول الله! سلام بر تو را می‏دانیم، ولی صلوات بر تو چگونه است؟" فرمود، بگویید:
«خدایا! صلوات و بركات خود را بر محمد علیه السلام و آل محمد علیهم السلام قرار بده همچنان كه بر ابراهیم و آل ابراهیم(ع) قرار دادی. همانا تو ستوده و بخشنده‏ای و بر محمد صلی الله علیه و آله و آل محمد علیهم السلام بركت ببخش چنان كه بر ابراهیم‏ علیه السلام و آل ابراهیم بخشیدی كه تو ستوده و بزرگواری.» (۳)
رسول خدا فرمودند: «اِنَّ اولیَ النّاسَ بی‏ یَوْمَ القیامهِٔ أَكْثَرُهُمْ عَلیَّ صَلاهًٔ»؛ سزاوارترین مردم در روز قیامت به من آن كسی است كه بیشتر بر من درود فرستد.»
●كیفیت صلوات‏
درباره كیفیت صلوات بر پیامبر صلی الله علیه و آله، در روایات بی‏شماری كه از طرق اهل سنت و اهل‏بیت ‏علیهم‌السلام رسیده، صریحاً آمده است كه «آل محمد» را به هنگام صلوات بر «محمد» باید افزود در غیر این صورت صلوات ابتر و ناتمام خواهد بود. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمودند: بر من درود ناقص نفرستید. گفتند: ای رسول خدا! درود ناقص چیست؟ حضرت فرمودند: این كه بگویید: اللّهُمَّ صَلّ علی محمّدٍ.
بلكه بگویید: اللّهُمَّ صَلَّ علی محمّدٍ وَ آلِ محمّدٍ.(۴)
امام صادق ‏علیه السلام نقل می‏كند كه روزی رسول خدا صلی الله علیه و آله از امیرالمؤمنین ‏علیه السلام پرسیدند: آیا نمی‏خواهی مژده‏ای به تو بدهم؟ آن حضرت جواب داد: چرا، پدر و مادرم فدای تو كه همیشه مژده ‏دهنده به همه خیرها هستی. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: چند لحظه پیش جبرئیل ‏علیه السلام چیز عجیبی به من گفت: امیرالمؤمنین‏ علیه السلام پرسید: چه گفت: ای رسول خدا!، پیامبر صلی الله علیه و آله جواب دادند: جبرئیل ‏علیه‌السلام به من گفت: اگر شخصی بر من صلوات بفرستد و پس از آن بر اهل‌بیت من نیز صلوات فرستد، درهای آسمان برای او گشوده شده و فرشتگان هفتاد صلوات برای او می‏فرستند و این عمل باعث ریختن گناهان می‏شود. آنگاه همانگونه كه برگ از درخت می‏ریزد، گناهان نیز از او می‏ریزند و خداوند متعال می‏فرماید: خواسته تو را اجابت نمودم و كامروا و سعادتمند هستی. آنگاه خطاب به فرشتگان می‏فرماید: فرشتگانم! شما هفتاد صلوات بر او می‏فرستید و من هفتصد صلوات. پیامبر اضافه كرد: اما هنگامی كه بر من صلوات می‏فرستد، پس از آن بر اهل‏بیتم صلوات نفرستد، بین آن صلوات و آسمان، هفتاد حجاب است و خدای بزرگ می‏فرماید:
خواسته تو را نپذیرفتم و سعادتمند و كامروا نگشتی. فرشتگانم! دعای او را بالا نبرید مگر زمانی كه عترت پیامبر صلی الله علیه و آله را به صلوات بر پیامبر صلی الله علیه و آله ملحق سازد و همچنان این دعا بالا نمی‏رود تا زمانی كه عترت من در صلوات به من ملحق شوند.(۵)
همچنین در روایات سخت تأكید شده است كه در هر روز جمعه بر محمد و اهل‏بیت او هزار مرتبه صلوات بفرستید و در روزهای دیگر صد مرتبه و نیز امام محمد باقرعلیه السلام فرمود: هیچ عبادتی در روز جمعه نزد من محبوب‏تر از صلوات بر محمد و آل محمد علیهم السلام نیست.
●زمان و مكان صلوات‏
صلوات بر پیامبر صلی الله علیه و آله محدودیت زمانی و مكانی ندارد اما در احادیث و روایات تأكید شده است كه مناسب‏ترین زمان برای درود و صلوات بر پیامبر صلی الله علیه و آله روز جمعه و شب جمعه است. پیامبر صلیالله علیه و آله فرمودند:
«اذا كانَ یَوْمُ الجُمُعَهِٔ وَ لَیْلَهُٔ الجُمُعَهِٔ فَاَكْثِروُا الصَّلاهَٔ عَلیَّ»(۶)؛ چون روز جمعه و شب جمعه شود، بسیار بر من صلوات و درود بفرستید.
همچنین در روایات سخت تأكید شده است كه در هر روز جمعه بر محمد و اهل‏بیت او هزار مرتبه صلوات بفرستید و در روزهای دیگر صد مرتبه(۷) و نیز امام محمد باقرعلیه السلام فرمود:
«ما مِنْ شَی‏ءٍ یُعْبَدُ اللهُ بِهِ یَوْمَ الجُمُعَهِٔ اَحَبُّ اِلیَّ مِنَ الصّلاهِٔ عَلی‏ مُحمّدٍ وَ آلِ محمّدٍ»(۸)؛ هیچ عبادتی در روز جمعه نزد من محبوب‏تر از صلوات بر محمد و آل محمد علیهم السلام نیست.
همچنین در احادیث و روایات تأكید شده است كه در تمام مكان‏ها (جز موارد محدود) زبان می‏تواند به ذكر صلوات مشغول باشد. باز پیامبر صلی الله علیه و آله در این زمینه فرموده‏اند:
«حیثُما كُنْتُمْ فَصَلُّوا عَلیَّ فَاِنَّ صلاتَكُمْ تَبْلُغُنی»(۹)؛ هر كجا باشید بر من صلوات بفرستید؛ زیرا صلوات شما در هر مكانی به من می‏رسد.
مهم‏ترین زمان‏ها و مكان‌هایی كه به فرستادن صلوات در آنها تأكیده شده به شرح زیر است:
۱. در هر مكانی كه نام پیامبر صلی الله علیه و آله ذكر شود.
۲. در ابتدای هر كلامی كه دارای قدر و ارزش است؛ مثل خطبه‏ها، سخنرانی‏ها و... كه بهتر است با صلوات آغاز شود.
۳. در ابتدا و انتهای وضو.
۴. هنگام ورود یا عبور از كنار مسجد.
۵. در تعقیب نمازها، مخصوصاً نمازهای صبح و مغرب.
۶. قبل و بعد از دعا.
۷. در خطبه‏های نماز جمعه، عیدین و روز عید غدیر.
۸. در هر شبانه‏روز.
۹. در ماه مبارك رجب، مخصوصاً روز عید مبعث.
۱۰. در ماه‏های شعبان و رمضان.
۱۱. هنگام بوییدن گل و ریحان.
۱۲. بعد از عطسه كردن خود یا دیگری.
۱۳. هنگام ذكر و به یادآوردن نام خداوند.
۱۴. هنگام اراده سفر.
۱۵. هنگام سوارشدن بر مركب.
۱۶. هنگام طی مسیری كه به صورت سرازیری است.
۱۷. بعد از گفتن «اللّهم لبیك» در احرام حج.
۱۸. هنگام داخل ‏شدن در مسجدالحرام.
۱۹. هنگام استلام حجر اسماعیل.
۲۰. هنگام انجام طواف و سعی بین صفا و مروه.
۲۱. هنگام وداع در میان ركن و باب در روز عرفه.
۲۲. هنگام وقوف در مشعر.
۲۳. هنگام ذكر و به یادآوردن نام خداوند متعال.
۲۴. هنگام ذبح قربانی و بریدن سر حیوانات.
۲۵. هنگام طی مسافت راه مدینه.
۲۶. هنگام مشاهده مدینه منوّره و حرم رسول خدا صلی الله علیه و آله.
۲۷. هنگام توجه به قبر مقدس رسول خدا در بین قبر و منبر.
۲۸. در ابتدای درس حدیث.
۲۹. در ابتدای موعظه، هدایت و راهنمایی دیگران.
۳۰. هنگام برخاستن از مجلس.
۳۱. هنگام مصافحه با برادر مسلمان.

پی نوشت‌ها:
۱- احزاب، ۵۶.
۲- تفسیر نمونه، ج‏۱۷، ص ‏۴۱۸.
۳- آثارالصادقین، آیت‏الله احسان‏بخش، ج‏۱۱، ص‏۲۱۰.
۴- نقل روایت از مرحوم فیض‏الإسلام در ترجمه صحیفه سجادیه.
۵- ثواب الاعمال، شیخ صدوق، ص‏۳۷۷.
۶- آثارالصادقین، ج‏۱۱، ص‏۲۱۱.
۷- اصول كافی، كلینی، ج‏۳، ص‏۴۱۶.
۸- همان، ص‏۲۱۳.
۹- كنزالعمال، ج‏۱، ص ‏۴۸۹.
منبع :
مكتب اسلام، شماره ۶، ۱۳۸۲ .
"اسماعیل نساجی زواره"

منبع : تبیان