دعای امام سجاد(علیه السلام) هنگام حلول ماه رمضان

بسم الله الرحمن الرحیم
«(۱) الحمد لله الذی هدانا لحمده، و جعلنا من اهله لنكون لاحسانه من الشاكرین و لیجزینا علی ذلك جزاء المحسنین (۲) و الحمد لله الذی حبانا بدینه، و اختصنا بملته، و سبلنا فی سبل احسانه لنسلكها بمنه الی رضوانه حمدا یتقبله منا و یرضی به عنا (۳) و الحمد لله الذی جعل من تلك السبل شهره شهر رمضان، شهر الصیام، و شهر الاسلام، و شهر الطهور، و شهر التمحیص و شهر القیام الذی انزل فیه القرآن، هدی للناس و بینات من الهدی و الفرقان‏».
سپاس خدائی را سزاست، كه ما را برای سپاسگزاری خود راهنمائی نمود، و از سپاسگزاران قرار داد، تا برای احسان و نیكیش از شكرگزاران باشیم، و ما را بر آن سپاسگزاری پاداش نیكوكاران دهد، و سپاس خدائی را سزاست كه دین خود را به ما عطا نمود، و ما را جزو ملت‏خویش(اسلام) اختصاص داد، و در راههای احسان و نیكیش رهنمون كرد،تا به وسیله نعمتش در آن راهها رفته و به سوی رضا و خوشنودیش دست‏یابیم، سپاسی كه آن را از ما بپذیرد، و به وسیله آن از ما خوشنود گردد.
●سپاس خدائی را كه رمضان را برای ما ماه تزكیه قرار داد
و سپاس خدائی را سزاست كه ماه خود رمضان را، ماه صیام و روزه، و ماه اسلام، و ماه تزكیه، و ماه تصفیه و پاك كردن (از گناهان)، و ماه قیام و ایستادن (برای نماز در شبها یا به پا خاستن در احیای اسلام و جهاد در راه خدا) را یكی از آن راههای احسان قرار داد، آن چنان ماهی كه قرآن در آن فرو فرستاده شد، در حالی كه برای مردم راهنما (ی از گمراهی) و نشانه‏های آشكار رهبری، و جدا كننده میان حق و باطل است.
«(۴) فابان فضیلته علی سائر الشهور بما جعل له من الحرمات الموفورهٔ، و الفضائل المشهورهٔ، فحرم فیه ما احل فی غیره اعظاما، و حجر فیه المطاعم و المشارب اكراما و جعل له وقتا بینا لا یجیز - جل و عز - ان یقدم قبله، و لا یقبل ان یؤخر عنه (۵) ثم فضل لیلهٔ واحدهٔ من لیالیه علی لیالی الف شهر و سماها لیلهٔ القدر تنزل الملائكهٔ و الروح فیها باذن ربهم من كل امر سلام، دائم البركهٔ الی طلوع الفجر علی من یشاء من عباده بما احكم من قضائه‏».
●خداوند ماه صیام را بر سایر ماهها برتری بخشید
پس برتری آن را بر ماههای دیگر به سبب حرمتها و گرامی داشتنهای بسیار و فضائل و برتری‏های آشكار كه برای آن قرار داد، هویدا گردانید، و در آن ماه از جهت‏بزرگ داشت، آنچه را كه در ماههای دیگر حلال كرده حرام نمود، و خوردنیها و آشامیدنیها را در (روزهای) آن منع كرد، و برای آن وقت آشكاری (معینی) قرار داد، كه خدای بزرگ و توانا جائز و روا نمی‏داند كه پیش انداخته شود و نمی‏پذیرد كه از آن وقت‏به تاخیر افتد. سپس (عبادت و بندگی در) شب (قدر) آن را به (عبادت در) شبهای هزار ماه برتری داد، و آن را شب قدر نامید (شبی كه خدای تعالی اجلها و روزیها و هر امری كه حادث می‏شود را مقدر می‏فرماید) در آن شب (بسیاری از) فرشتگان و روح (كه مخلوقی است‏بزرگتر از فرشته) به فرمان پروردگارشان بر هر كه از بندگانش بخواهد با قضا و قدری كه محكم و استوار كرده (كه تغییر و تبدیلی در آن نیست).
●درود فرشتگان بر عابدان شب قدر
برای هر كاری (كه خدا مقدر فرموده) فرود می‏آیند، آن شب سلام و درود (فرشتگان) است (بر آنانی كه برای نماز به پای ایستاده یا در حال ركوع و سجودند، یا آنكه شب سلامتی و رهائی از ضرر و زیان شیاطین است) كه بركت و خیر آن تا آشكار شدن روشنی صبح، دائم و پایدار است.
«(۶) اللهم صل علی محمد و آله و الهمنا معرفهٔ فضله و اجلال حرمته، و التحفظ مما حظرت فیه، و اعنا علی صیامه بكف الجوارح عن معاصیك، و استعمالها فیه بما یرضیك حتی لا نصغی باسماعنا الی لغو، و لا نسرع بابصارنا الی لهو (۷) و حتی لا نبسط ایدینا الی محظور، و لا نخطو باقدامنا الی محجور و حتی لا تعی بطوننا الا ما احللت، و لا تنطق السنتنا الا بما مثلت، و لا نتكلف الا ما یدنی من ثوابك، و لا نتعاطی الا الذی یقی من عقابك، ثم خلص ذلك كله من رئاء المرائین، و سمعهٔ المسمعین، لا نشرك فیه احدا دونك، و لا نبتغی فیه مرادا سواك.
●خدایا توفیق روزه با ترك معاصی به ما عطا فرما
بار خدایا بر محمد و آل او درود فرست، و شناسائی برتری آن را (بر ماههای دیگر) و بزرگ داشتن حرمت و حقش را (كه قیام و ایستادگی بر آن واجب است) و دوری گزیدن از آنچه را كه منع و حرام كرده‏ای به ما الهام نما، و ما را به روزه داشتن آن به وسیله باز داشتن اندام از گناهان و به كار بردن آنها به آنچه تو را خوشنود می‏گرداند یاری فرما، تا با گوشهامان سخن بیهوده گوش ندهیم، و با چشمهامان به سوی بازی (كارهائی كه انسان را از مقصود باز دارد)، نشتابیم. و تا دستهامان را به حرام دراز ننمائیم، و با پاهامان به سوی آنچه منع و حرام گشته نرویم. و تا شكمهامان نگاه ندارد و گرد نیاورد جز آنچه (خوردنی و آشامیدنی) كه تو حلال و روا گردانیده‏ای. و زبانهامان گویا نشود جز به آنچه (قرآن مجید و گفتار پیامبر اكرم و ائمه معصومین علیهم السلام) تو خبر داده و بیان فرموده‏ای (اشاره به آداب روزه داری و پرهیز از گناهان در حال روزه‏داری است) و رنج نكشیم جز در آنچه (عبادت خدا و خدمت‏به خلق) كه به پاداش تو نزدیك گرداند، و به جا نیاوریم جز آنچه كه از كیفر تو نگاه دارد.
سپس همه آن كردارها را از ریا، و خودنمائی خود نمایان و از سمعه و شنیدن شنوندگان خالص و پاكیزه گردان كه از آن كسی را با تو شریك نگردانیم، و جز تو در آن مقصود و خواسته‏ای نطلبیم.
«(۸) اللهم صل علی محمد و آله، وقفنا فیه علی مواقیت الصلوات الخمس بحدودها التی حددت و فروضها التی فرضت،و وظائفها التی وظفت، و اوقاتها التی وقتت (۹) و انزلنا فیها منزلهٔ المصیبین لمنازلها الحافظین لاركانها المؤدین لها فی اوقاتها علی ما سنه عبدك و رسولك صلواتك علیه و آله فی ركوعها و سجودها و جمیع فواضلها علی اتم الطهور و اسبغه و ابین الخشوع و ابلغه.
●بار خدایا توفیق نمازگزاردن كامل به ما مرحمت فرما
بار خدایا بر محمد و آل او درود فرست،و ما را در آن بر اوقات نمازهای پنجگانه با حدود و احكامش، كه مقرر نموده‏ای و واجباتش كه واجب كرده‏ای و شروط و اوقاتش كه شرط و تعیین گردانیده‏ای آگاه فرما. و ما را در نماز همچون كسانی قرار ده كه مراتب شایسته آن را دریافته و اركان و جوانب آن را نگهدارندگانند. آن را در اوقات خود به همان طریقی كه بنده و فرستاده تو كه درودهایت‏بر او و بر آل او باد، در ركوع و سجود و همه فضیلتها و درجات رفیعه‏اش قرار داده، با كاملترین طهارت و پاكی، و رساترین خشوع و فروتنی به جا آورنده‏اند.
«(۱۰) و وفقنا فیه لان نصل ارحامنا بالبر و الصلهٔ،و ان نتعاهد جیراننا بالافضال و العطیهٔ، و ان نخلص اموالنا من التبعات و ان نطهرها باخراج الزكوات و ان نراجع من هاجرنا، و ان ننصف من ظلمنا و ان نسالم من عادانا حاشا من عودی فیك و لك فانه العدو الذی لا نوالیه و الحزب الذی لا نصافیه‏».
●خدایا در این ماه احسان بارحام و جیران و تزكیه اموال توفیقمان ده
و ما را در آن ماه توفیق ده كه با نیكی فراوان و بخشش، به خویشان خود نیكی كنیم و با احسان و عطا از همسایگان جویا شویم، و دارائیهامان را از مظالم و آنچه از راه ظلم و ستم به دست آمده خالص و آراسته نمائیم، و آنها را با بیرون كردن زكاتها پاك كنیم (كه رسول خدا صلی الله علیه و آله فرموده: «ملعون كل مال لا یزكی‏» از خیر و نیكی دور است هر مال و دارئی كه زكوهٔ آن داده نشود) و به كسی كه از ما دوری گزیده باز گردیم (به او بپیوندیم) و به كسی كه به ما ظلم و ستم نموده از روی (آنچه كه مقتضی) انصاف و عدل(است) رفتار كنیم و با كسی كه به ما دشمنی نموده آشتی نمائیم، جز كسی كه در راه تو و برای تو با او دشمنی شده باشد، زیرا او دشمنی است كه او را دوست نمی‏گیریم، و حزب و گروهی است كه با او از روی دل دوستی نمی‏كنیم.
«(۱۱) و ان نتقرب الیك فیه من الاعمال الزاكیهٔ بما تطهرنا به من الذنوب، و تعصمنا فیه مما نستانف من العیوب حتی لا یورد علیك احد من ملائكتك الا دون ما نورد من ابواب الطاعهٔ لك و انواع القربهٔ الیك (۱۲) اللهم انی اسئلك بحق هذا الشهر، و بحق من تعبد لك فیه من ابتدائه الی وقت فنائه، من ملك قربته او نبی ارسلته او عبد صالح اختصصته ان تصلی علی محمد و آله، و اهلنا فیه لما وعدت اولیائك من كرامتك و اوجب لنا فیه ما اوجبت لاهل المبالغهٔ فی طاعتك و اجلعلنا فی نظم من استحق الرفیع الاعلی برحمتك.
و ما را توفیق ده كه در آن به سوی تو تقرب جسته نزدیك شوم، به وسیله كردارهای پاكیزه و آراسته كه ما را به آن از گناهان پاك كنی (بیامرزی) و در آن ما را حفظ كرده و نگاهداری از اینكه بخواهیم عیوب و زشتیها (كردارهای ناشایسته) را از سر گیریم، تا هیچ یك از فرشتگانت (كه نویسندگان اعمال هستند گناهان ما را) بر تو پیشنهاد ننمایند، جز آنكه كمتر باشد از اقسام طاعت و بندگی برای تو، و انواع تقرب به سوی تو كه ما به جا آوردیم.●خدایا در این ماه توفیق تقرب به پیشگاهت‏بما مرحمت فرما
بارخدایا از تو درخواست می‏نمایم به حق این ماه و به حق كسی كه در آن از آغاز تا انجامش در عبادت و بندگی برای تو كوشیده، از فرشته‏ای كه او را مقرب ساخته‏ای، یا پیغمبری كه فرستاده‏ای، یا بنده شایسته‏ای كه برگزیده‏ای، كه بر محمد و آل او درود فرستی و ما را در آن برای كرامت و ارجمندی كه به دوستانت وعده داده‏ای سزاوار گردان، و آنچه كه برای كوشش كنندگان در طاعت و فرمانبریت واجب و لازم كرده‏ای برای ما لازم نما،و به رحمت و مهربانیت ما را در صف كسانی (انبیاء و اوصیاء علیهم السلام) كه سزاوار بالاترین مرتبه (بهشت) هستند قرار ده.
«(۱۳) اللهم صل علی محمد و آله، و جنبنا الالحاد فی توحیدك، و التقصیر فی تمجیدك، و الشك فی دینك، و العمی عن سبیلك، و الاغفال لحرمتك، و الانخداع لعدوك الشیطان الرجیم (۱۴) اللهم صل علی محمد و آله، و اذا كان لك فی كل لیلهٔ من لیالی شهرنا هذا رقاب یعتقها عفوك او یهبها صفحك فاجعل رقابنا من تلك الرقاب، واجعلنا لشهرنا من خیر اهل و اصحاب (۱۵) اللهم صل علی محمد و آله،و امحق ذنوبنا مع امحاق هلاله، و اسلخ عنا تبعاتنا مع انسلاخ ایامه حتی ینقضی عنا و قد صفیتنا فیه من الخطیئات، و اخلصتنا فیه من السیئات‏».
●خدایا در این ماه از سهل‏انگاری‏ها و فریب شیطان حفظمان فرما
بار خدایا، بر محمد و آل او درود فرست، وما را در توحید و یگانگیت از عدول و بازگشتن (شرك آوردن آشكار و نهان) و در بزرگ داشتنت از تقصیر و كوتاهی و در دینت (اسلام) از شك و دو دلی و از راهت (به دست آوردن رضا و خوشنودیت) از كوری (گمراهی) و برای حرمتت (آنچه قیام به آن واجب است) از سهل انگاری،و از دشمنت (شیطان رانده شده) فریب خوردن، دور گردان. بار خدایا بر محمد و آل او درود فرست، و هرگاه در هر شب از شبهای این ماه برای تو بندگانی باشد كه عفو و بخشیدنت آنها را آزاد می‏نماید، یا گذشتت ایشان را می‏بخشد پس ما بندگان را از آن بندگان قرار بده، و ما را برای این ماه، از بهترین اهل و یاران (برگزیدگان) قرار ده. بار خدایا بر محمد و آل او درود فرست، و با كاسته شدن ماه آن گناهان ما را بكاه، و با بپایان رسیدن روزهایش بدیها و گرفتاریهای ما را از ما بكن تا اینكه این ماه از ما بگذرد در حالی كه ما را از خطاها پاكیزه گردانیده و از بدیها خالص و آراسته ساخته باشی.
«(۱۶) اللهم صل علی محمد و آله،و ان ملنا فیه فعدلنا و ان زغنا فیه فقومنا،و ان اشتمل علینا عدوك الشیطان فاستنقذنا منه (۱۷) اللهم اشحنه بعبادتنا ایاك، و زین اوقاته بطاعتنا لك، و اعنا فی نهاره علی صیامه، و فی لیله علی الصلهٔ و التضرع الیك، و الخشوع لك، و الذلهٔ بین یدیك حتی لا یشهد نهاره علینا بغفلهٔ، و لا لیله بتفریط (۱۸) اللهم و اجعلنا فی سائر الشهور و الایام كذلك ما عمرتنا و اجعلنا من عبادك الصالحین الذین یرثون الفردوس هم فیها خالدون، و الذین یؤتون ما اتوا و قلوبهم و جلهٔ، انهم الی ربهم راجعون، و من الذین یسارعون فی الخیرات و هم لها سابقون‏».
●خدایا ماه رمضان را برای ما ماه عبادت و طاعت قرار بده
بار خدایا بر محمد و آل او درود فرست. و اگر در آن از حق برگردیم ما را (بر آن) بازگردان و اگر در آن عدول نموده براه كج رفتیم ما را به راه راست آور، و اگر دشمن تو شیطان ما را احاطه كرده فرا گیرد از او رهائیمان ده. بار خدایا ماه رمضان را از عبادت، و پرستش ما مملو و پر گردان، و اوقات آن را به طاعت و فرمانبری ما برای تو آراسته نما و ما را در روزش بروزه داشتن و در شبش به نماز و زاری بسوی (درگاه) تو و فروتنی و خواری در برابر تو، یاری فرما تا روزش بر ما به غفلت و بیخبری و شبش به تقصیر و كوتاهی (در عمل) گواهی ندهد. بار خدایا ما را در باقی ماهها و روزها تا زمانی كه زنده‏مان می‏داری همچنین (بطوری كه برای ماه رمضان درخواست‏شد) قرار ده، و ما را از بندگان شایسته‏ات بگردان كه (الذین یرثون الفردوس هم فیها خالدون، (سوره ۲۳، آیه ۱۱) آنان بهشت را به میراث می‏برند در حالی كه در آن جاوید هستند گفته‏اند: بهشت مسكن و جایگاه پدر ما حضرت آدم علی نبینا و آله و علیه السلام بوده پس هرگاه به فرزندان او داده شود مانند آن است كه از او به آنها ارث رسیده) و از آنانی قرار بده كه آنچه (صدقات) را می‏دهند در حالی كه دلهاشان از (اندیشه) بازگشت‏به سوی پروردگارشان ترسان است و از آنان كه در نیكیها می‏شتابند، و ایشان برای آن نیكیها بر دیگران پیشی گیرنده‏اند.
«(۱۹) اللهم صل علی محمد و آله فی كل وقت و كل اوان و علی كل حال عددما صلیت علی من صلیت علیه، و اضعاف ذلك كله بالاضعاف التی لا یحصیها غیرك انك فعال لما ترید».
●خدایا درود بیكران و بی حد خود را بر محمد و آل او فرست
بار خدایا درود فرست‏بر محمد و آل او، در هر هنگام و هر زمان و بر هر حال به شماره درودی كه فرستاده‏ای بر هر كه درود فرستاده‏ای، و چندان برابر همه آنها به چندان برابری كه جز تو آنها را نتواند شمرد، زیرا تو هر چه را بخواهی بجا آورنده‏ای انجام كار، تو را ناتوان نمی‏گرداند و مانعی آن را باز نمی‏دارد. (۱)

پی‏نوشت‏:
۱-صحیفه سجادیه، ص ۲۸۲، فیض الاسلام‏روزه، درمان بیماریهای روح و جسم صفحه ۶.
سید حسین موسوی راد لاهیجی

منبع : معاونت پژوهشی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم