نوبل ادبی در دست لایق ها؟

جایزه آكادمی نوبل، سالیانه به برترین های فیزیك، شیمی، پزشكی، روانشناسی، اقتصاد و ادبیات اعطا می گردد.
این موسسه، بخش ویژه ای را نیز به فعالین و سازمان های حامی صلح اختصاص داده است. آخرین مراسم این رویداد علمی فرهنگی، در اكتبر (مهر) سال جاری در تالار كنسرت استكهلم سوئد برگزار شد. در طول جنگ جهانی دوم این انجمن فعالیت خود را متوقف كرد. نوبل، تاكنون ۷۸۱ برگزیده در رشته های مختلف داشته است و تنها تعداد كمی از این منتخبین به دلایلی از پذیرش آن سر باز زده اند. از سال ۱۹۷۴ آكادمی تصمیم گرفت كه این جایزه را به برگزیدگان و نامزدهایی كه در قید حیات باشند، بدهد.
این جایزه بر اساس آخرین وصیتنامه آلفرد نوبل، شیمیدان سوئدی، بازرگان و مخترع دینامیت پایه گذاری شد. نوبل در زمان حیاتش وصیتنامه های زیادی نوشت. آخرین آنها در۲۷ نوامبر سال ۱۸۹۵ كمی پیش از مرگش تنظیم شد.
استفاده ارتش از اختراع نوبل- دینامیت و مواد منفجره- با نارضایتی شدید او همراه بود.
مطبوعات به او لقب «بازرگان مرگ» را دادند و اعلام آمار كشته شدگان بوسیله اختراع او در جنگ همگی باعث شد تا این شیمیدان، سرخورده و مایوس در آخرین وصیتنامه خود ۹۴ درصد از ثروتش كه رقمی بالغ بر ۳۱ میلیون كورن را به حمایت از فعالیت های علمی - فرهنگی اختصاص دهد.
نوبل در وصیتنامه خود آورده است:
تمام آن چیزی كه از من به جا می ماند باید در یكی از راه های زیر صرف گردد؛
سرمایه من باید به شكلی علمی و عملی در چرخه اقتصاد وارد شود تا از گزند هر نوع ورشكستگی و یا سوء استفاده احتمالی افراد در امان بماند. سود این سرمایه گذاری باید به صورت مساوی در ۵ شاخه زیر اهدا شود: یك قسمت به شخصی كه مهم ترین اختراع و كشف را در رشته فیزیك در طول سال داشته است اهدا شود. بخش دیگری باید به برجسته ترین محقق علم شیمی تعلق گیرد. بخش سوم باید به بهترین دست یافته های علم پزشكی و یا روانشناسی داده شود. یك چهارم این سرمایه باید در اختیار نویسنده ای كه مؤثرترین قلم را در جهت اشاعه یك تفكر نوین، زده باشد قرار گیرد. بخش آخر شامل توجه به تمام فعالیت هایی می شود كه به حفظ نوع بشر منجر می شود. جایزه فیزیك و شیمی را آكادمی علوم سوئد اعطا خواهد نمود. جوایز بخش پزشكی و روانشناسی را اینستیتر كارولین استكهلم اهدا خواهد كرد.
جایزه ادبی در آكادمی ادبی استكهلم به برگزیده داده می شود و برای اهدای جایزه صلح، هیأتی ۵ نفره پس از انتخاب فرد یا موسسه آن را تقدیم خواهد كرد. نكته ای كه بر آن تاكید دارم، اهمیت نداشتن ملیت افراد در نحوه گزینش آثار است.
امضاء، آلفرد نوبل.
جایزه ادبی نوبل بدون توجه به ملیت و زبان نویسنده، به شخصی اعطا می شود كه بنابه وصیت نوبل دارای «گرایشات آرمان گرایانه» باشد. برای انتخاب این فرد كل كارنامه ادبی او مورد كنكاش كارشناسان آكادمی نوبل قرار می گیرد، هر چند در مواردی خلق تنها یك اثر برجسته و جهانی از یك شخص نام او را در زمره كاندیداهای این جایزه ادبی قرار داده است. در اوایل راه اندازی این جایزه، در بخش ادبی، توجه ویژه ای به مبحث «ایدئولوژی اندیشه نویسنده» از سوی برگزاركنندگان احساس می شد. طرح ایدئولوژی ذهنیت نویسنده به معنای تأثیرگذاری قلم شخص به شكلی جهانی بر اندیشه جهانیان و ایجاد زمینه هایی در جهت انقلاب در تفكرات انسان ها بود.
با گذشت بیش از یك قرن از اهدای جوایز نوبل ادبی، شاید به دلیل همین نوع نگرش، نام بسیاری از ادیبان و نویسندگان از فهرست این جایزه خط خورده است.
هر چند برگزاركنندگان این رویداد جهانی علمی - فرهنگی، در سال های اخیر توجه به ادبیت اثر را در رأس انتخابشان قرار داده اند ولی باید پرسید چرا از نام دو نویسنده بزرگ قرن بیستم، خورخه لوئیس بورخس، نویسنده آرژانتینی و گراهام گرین، نویسنده انگلیسی در طی این سال ها خبری نیست؟
خورخه لوئیس بورخس، كه در بیشتر آثارش در جستجوی كشف ماهیت زمان و فضای بی نهایت بود، اگر چه در سال ۱۹۷۰ از نظر اكثر مردم، كارشناسان ادبی و رسانه های جمعی بعنوان گزینه نخست این جایزه معرفی شد ولی در كمال ناباوری بدون كسب آن دنیای ادبیات را ترك كرد.گراهام گرین نیز گرچه از كاندیداهای همیشگی این جایزه بود ولی هیچ گاه آن را در دستان خود نگرفت. در میان نویسندگان معاصر، نام بسیاری بزرگان به چشم می خورد كه آكادمی نوبل آنان را شایسته دریافت جایزه ندانسته است.
باید دانست انتخاب یك نویسنده و رد نویسنده دیگر هرگز به معنای شایستگی و یا عدم صلاحیت قلم دیگری نیست. رویداد بزرگ انتخاب نویسنده و محقق سال، تنها یك فرصت كوتاه است برای مرور آنچه در طی ۳۶۵ روز در جهان ادبیات و زبان گذشته و بیش از آن به یادآوردن نام مردی كه از سوء استفاده از علم و فرهنگ گریزان بود.
جایزه ادبی امسال هفته گذشته بعد از بحث و حدیث های فراوان در رقابتی تنگاتنگ به اورهان پاموك، نویسنده ترك تعلق گرفت.
این جایزه ۳۷/۱ میلیون دلاری در حالی به وی رسید كه نام نویسندگان قدرتمندی نظیر «میلان كوندرا» «جویس كرول اوتس» و «فیلیپ راس» در لیست آكادمی دیده می شد.

منبع : روزنامه ابرار