معرفی انواع روش های رایج کشت گندم

رشد قارچ های عالم بوته میری گندم با روش كشات بذر بر روی پشته های بلند به دلیل عدم حالت غرقابی كمتر می شود.
روش های كشت گندم به وسعت و شیب زمین، مقدار آب موجود و مدیریت زارعی بستگی دارد.
به طور كلی روش های كشت عبارتست از:
۱) روش كرتی:
روشی است سنتی و در زمین هایی اعمال می شود كه دارای سطح كم، شیب نامناسب و یا آب كم برای آبیاری هستند. در این روش معمولاً پس از انجام گاوآهن و دیسك،‌ بذر را پاشیده و با دیسك زیر خاك برده و مرزهایی با مرزبند ایجاد می كنند. در این روش استفاده از ماشین آلات برای انجام امور داشت مانند سمپاشی علیه علف های هرز غیرممكن و برداشت با كمباین به دلیل مرزهای زیاد مشكل است. همچنین از سطح مفید مزرعه به خوبی استفاده نشده و ضایعات زمین زیاد است.
۲) روش خطی یا فارویی:
این روش برای زراعت گندم آبی انجام می شود و به این ترتیب است كه پس از انجام گاوآهن، دیسك و تسطیح، با استفاده از دستگاه كودپاش (سانتریفوژ) بذر را در سطح مزرعه پاشیده و سپس با دستگاه فاروئر جوی و پشته ایجاد می شود. در مواردی پیش از انجام جوی و پشته به وسیله دیسك بذر را زیر خاك می كنند كه آزمایش ها نشان داده، این عمل چندان موثر و مورد نیاز نیست.
در این روش پشته ها،‌ كم عرض (۲۵ – ۱۰ سانتیمتر) و كم عمق (۱۵ – ۱۰ سانتیمتر) هستند و در مواردی هنگام آبیاری، حالت غرقابی ایجاد می شود. بذرپاشی به روش سانتریفوژ باعث می شود بذرها به طور تصادفی و كنترل نشده پخش و در خاك مستقر شوند، بنا بر این تعدادی بوته نیز در كف جویچه ها سبز می شوند كه جایگاه مناسبی برای استقرار گیاه نبوده و ممكن است بوته های این ناحیه مقداری از مواد غذایی و رطوبت موجود را مصرف كنند. ولی قدرت رقابت با بوته های روی پشته را ندارند و محصولی نیز تولید نمی كنند و در صورت تولید از كیفیت كمی برخوردارند.
نوع دیگری از كشت ردیفی گندم در ایران وجود دارد كه در آن از ماشین های بذركار استفاده می شود. عرض پشته ها در این نوع بذركارها تقریباً ثابت (حدود ۳۰ سانتیمتر) بوده و دستگاه قادر است سه ردیف بذر بر روی هر پشته بكارد. فاصله بین ردیف كاشت (فاصله وسط یك جویچه تا وسط جویچه مجاور) حدود ۵۵ سانتیمتر است. برخی بذركارها همزمان دو عمل احداث پشته و كاشت بذر بر روی پشته را انجام می دهند كه نوعی مزیت برای این دستگاه ها محسوب می شود.
۳) روش نواری:
این روش در زمین هایی كه شیب مناسب داشته و انجام عمل تسطیح در آن ها میسر باشد قابل اجراست. در این روش با توجه به شیب مناسب نیازی به ایجاد جویچه نیست. كاشت با ماشین های بذركار صورت گرفته زمین در قطعات بزرگ قابل آبیاری است. از دستگاه كمباینت می توان در این روش كشت استفاده كرد. این دستگاه همزمان در اراضی شخم خورده عملیات دیسك، تسطیح و كشت را انجام می دهد. اگر در اراضی با شیب نامناسب روش نواری اجرا شودف ناچار مرزهای متعددی باید ایجاد كرد كه در نهایت همان روش كرتی خواهد بود.
۴) روش كشت بذر بر روی پشته های بلند:
مدرن ترین روشی است كه در كشورهای پیشرفته اجرا می شود. به طور خلاصه، در این روش دو الی سه ردیف بذر بر روی پشته های بلند و عریض كاشته می شود. در این سیستم عرض پشته ۷۰ – ۴۵ سانتیمتر، فاصله ردیف كاشت بر روی پشته ۲۰ – ۱۵ سانتیمتر، عرض جویچه ها (فارو) ۳۰ – ۲۵ سانتیمتر و ارتفاع پشته (عمق فارو) ۲۰ – ۱۲ سانتیمتر است. هدایت آب در زمین از طریق جویچه ها انجام می شود، به طوری كه رطوبت ه صورت نشتی به محل استقرار بذرها نفوذ می كند و حالت غرقابی ایجاد نمی شود. روش كاشت گندم با این روش به شرح زیر است:
پس از عملیات شخم عمیق، دیسك، تسطیح و قبل از بذركاری جوی و پشته ها را متناسب با این روش با یك دستگاه خطزن احداث و زمین را آبیاری بسیار سنگین می كنند. پس از سبز شدن نسل ااول علف های هرز (كه حدود ۸۰ درصد كل علف های هرز است) و در رطوبت كمی بیشتر از گاورو شدن، دستگاه را وارد زمین می كنند. این دستگاه به گوته ای طراحی شده است كه بیلچه های كولیتواتور كه قبل از لوله های سقوط بذر قرار دارند روی پشته ها قرار گرفته، با تخریب پشته ها علف های هرز را از بین می برند، سپس بذرها به صورت ردیفی (معمولاً سه ردیف روی پشته) در عمق ۱۲ – ۸ سانتیمتر كاشته می شوند و بیلچه های احداث فارو كه در پشت لوله های سقوط بذر قرار دارند، دوباره فاروها و پشته ها را در جای قبلی بازسازی می كنند. بنابراین با عبور بذركار همزمان، پشته ها تخریب می شوند، علف های هرز از بین می روند، بذرها به صورت ردیفی كاشته شده و دوباره پشته ها و جویچه ها احداث می شوند.پس ازكاشت بذر، زمین به صورت ردیفی كاشته شده و دوباره پشته ها و جویچه ها احداث می شوند. پس از كاشت بذر، زمین به مدت حدود ۴۰ روز آبیاری نمی شود (به دلیل این كه بذر گیاه زراعی عمق كاشته شده است و رطوبت كافی برای جوانه زدن آن وجود دارد) در این مدت گیاهچه ها رشد كرده و در حالی كه قسمت اعظم بذرهای علف های هرز قبل از كشات بذر جوانه می زنند و با بیلچه های كولیتواتور بذركار از بین می روند، باقیمانده بذر علف های هرز در عمق كم قرار گرفته و رطوبت كافی برای سبز شدن آن ها وجود ندارد.
▪ از مزایای روش كشت بذر بر روی پشته های بلند می توان به موارد زیر اشاره كرد:
۱) سهولت آبیاری قبل از كاشت كه كنترل مكانیكی علف های هرز را فراهم می كند.
۲) افزایش میزان سبز شدن بذر و یكنواختی مزرعه
۳) امكان استفاده از همان پشته ها در كشت های بعدی
۴) استفاده كمتر از بذر (بعضی از كشاورزان با مصرف فقط ۷۵ – ۵۰ كیلوگرم بذر در هكتار به تراكم مورد نظر می رسند)
۵) كاهش میزان مصرف علف كش ها
۶) كاهش سله بندی و خفگی بذر
۷) كاهش ورس (خوابیدگی) به دلیل عدم شرایط غرقابی
۸) امكان مصرف كود به صورت نواری و افزایش بازدهی مصرف كود
۹) كاهش فرسایش در مناطق پرباران به دلیل هدایت آب توسط فاروها
۱۰) افزایش تولید

امیر مسعود سلطانخانی ، كارشناس زراعت و اصلاح نباتات
منابع مورد استفاده:
۱- اسدی، ۱ و ۴، همت. ۱۳۷۷. اثرات شیوه های مختلف خاكورزی بر روی محصول گندم آبی و مقایسه پارامترهای عملكردی آن ها. گزارش پژوهشی نهایی موسسه تحقیقات فنی و مهندسی كشاورزی.
۲- امین، حسین. ۱۳۸۳. اصول كاشت، داشت و برداشت گندم آبی. نشر آموزش كشاورزی.
۳- خدابنده، ناصر. ۱۳۶۲. زراعت غلات. مركز نشر سپهر.
۴- خسروانی، ۴، س. زارعیان و ص. افضلی نیا. ۱۳۷۹. راهنمای عملیات تهیه زمین در زراعت گندم آبی. نشریه ترویجی موسسه تحقیقات فنی و مهندسی كشاورزی.
۵- كریمی، هادی. ۱۳۶۸. گیاهان زراعی. انتشارات دانشگاه تهران.