فیل هواکردن در نود دقیقه

در اوایل دهه چهل، تلویزیون بیشتر از آنکه بینندگانش را جادو کند، سازندگان و تهیه کنندگان برنامه های مختلف را جذب خود کرد.
از این رو و به دلیل ارائه امکانات مالی بیشتر، تلویزیون ایران به یکی از مهمترین مراکز فیلمسازی دولتی آن زمان تبدیل شد به طوری که تا پیش از انقلاب حدود هزار فیلم کوتاه و بلند داستانی، مستند و سریال های گوناگون در این بستر تولید شد.
در آن زمان ساخت برنامه های مفرح و سرگرم کننده اهمیت بیشتری داشت. همچنین در فیلم های ساخته شده کمتر توجهی به مسائل و مشکلات روز، وضعیت سیاسی، اجتماعی و اقتصادی کشور صورت می گرفت. اما در کنار این طیف وسیع، رگه هایی از موج نو و فیلمسازی متفاوت در تلویزیون دیده شد که نام مشخصی از جهت دسته و رسته نداشتند.
فیلم هایی که اغلب کوتاه و نیمه بلند بودند و به ندرت زمان شان به هفتاد و یا نود دقیقه می رسید. کسانی چون ابراهیم وحیدزاده، کیانوش عیاری، کیومرث درمبخش، محمدرضا بزرگ نیا، غلامرضا آزادی، واروژ کریم مسیحی، افشین شرکت و... آنها را می ساختند.
فیلمسازانی که بعد ها یا بیشتر آنان جذب سینما شدند یا تنها نام و یادی از آنان در عرصه فیلمسازی باقی ماند. در همین سال ها با توجه به حمایت تلویزیون بعضی کشورها از فیلمسازان، در ایران نیز تلویزیون با ایجاد سازمانی به نام تل فیلم، اقدام به ساخت فیلم های سینمایی کرد. در نتیجه سرمایه لازم برای ساخت آثاری با موضوعات خاص که جنبه تجاری چندانی نداشتند، در اختیار فیلمسازانی قرار گرفت که با این امید، به بودجه دولتی روی آورده بودند. اما بعدها در محل تل فیلم مرکز سیمافیلم تاسیس شد که هم اکنون یکی از بزرگترین تولیدکنندگان فیلم به موازات شبکه های تلویزیونی به شمار می رود.نوآوری نوار ویدئویی در دنیا به اوایل دهه شصت میلادی برمی گردد که موجب شد تا تولید برنامه های مختلف از شبکه های تلویزیونی به موسسات خارج از شبکه نیز تسری یابد.
این اتفاق نقطه عطفی را در تاریخ تلویزیون دنیا نشان می دهد. به طوری که در این دوره تلویزیون کشورهای اروپایی و امریکایی به حجم اخبار، برنامه های عام نگار و موضوع های حیثیت بخش خود افزودند. اما این اتفاق با تاخیری قابل توجه به ایران رسید. با این وجود در نیمه دوم دهه هفتاد، ایجاد گروه پنج نفره یی متشکل از مهرداد خوشبخت، مسعود آب پرور، شادمهر راستین، عباس اکبری، سیدامیر پروین حسینی در زحل فیلم، انگیزه یی شد برای ساخت فیلم های ۹۰ دقیقه یی مستقل با مضامین ماورایی که در نهایت به حجم گسترده یی از فیلم های تلویزیونی امروزی منجر شد.با این همه در همان ابتدا تلویزیون در وهله اول از پخش سه فیلم تولید شده از سوی این گروه سر باز زد اما چندی نگذشت که خود به تولیدکننده عمده این محصولات تبدیل شد.
برگزاری سمیناری با عنوان صفحه کوچک، پرده بزرگ در اوایل دهه هشتاد و معرفی نمونه های خارجی و داخلی موفق همچنین بحث بر سر تفاوت تصویر برای سینما با تلویزیون از جمله قدم های مثبتی بود که در این زمینه صورت گرفت. با توجه به پیش بینی صاحب نظران در همان سال ها و همان طور که از روند پرسرعت ساخت فیلم های تلویزیونی برمی آید، این محصولات دچار تقلید و تکرار شده اند. چرا که بودجه هایشان با موضوع و شرایط ساخت آنها هم خوانی ندارد.
به واقع اگر نگاهی به این چند سال اخیر بیندازیم، گسترش ساخت فیلم های تلویزیونی تاکنون به منظور بی نیازی این رسانه از تولیدات فرامرزی انگلیسی، آلمانی، ایتالیایی، ترکی و حتی عربی زبانی است که یا به طور واضح کیفیت نامناسبی دارند و یا فیلم های خوب و جذابی به نظر می رسند که به هر نحو تاثیر خود را در ذهنیت نگران فرهنگی ما به جا می گذارند. رومن پولانسکی معتقد است، تلویزیون با تغییر دیدگاه های مردم، دنیا را تغییر داده. وقتی کسی از بدو تولد در اتاقش تلویزیون داشته باشد دیگر نمی شود سرش کلاه گذاشت. فیلم تلویزیونی قالب مناسبی برای داستان هایی است که نه ظرفیت تبدیل شدن به سریال را دارند و نه قابلیت تبدیل شدن به فیلم کوتاه را.
داستان هایی که بیننده نمی تواند آنها را با یک تداوم حسی پس از یک تا چند هفته دنبال کند. پس تاکنون چه اتفاقی افتاده است که احساس می کنیم تولیدات ویدئویی وطنی را به تعداد انبوه و با هر کیفیتی می توان به تماشاگران عصر جدید رسانه پیشکش کرد و حتی از آن نسخه یی هم برای سینماها فرستاد؟قرار نیست بر سر هر فیلم یک فیل و یا شترمرغ هوا شود. بلکه جزئیات یا لایه های پنهانی است که به تناسب شخصیت فیلمساز و نوع داستان در یک فیلم نمود دارد. همان طور که لایه سطحی یک اثر حداقل باید تاثیر و کارکرد اجتماعی داشته باشد.اما بعد از این همه داستانسرایی آنچه در نهایت عاید مخاطب از همه جا بی خبر می شود، دیدن فیلم هایی با کیفیت متفاوت و تنوعی یکسان است که جمعه ها یا دیگر ایام تعطیل و پرمناسبت را با کسلی و دلزدگی به تماشای آنها بنشیند تا شاید مگر تک خالی از آستین کدام سازنده پرذوق به در آید.

سمانه احمدی

منبع : روزنامه اعتماد