تجربه آفریقای جنوبی، ایجاد صندوق کارآفرینی

سه موسسه یا فدراسیون COSATU، FEDUSA و NACTU سالیان طولانی است که با ابراز نگرانی از روند رو به رو رشد بیکاری در آفریقای جنوبی، به فعالیت در زمینه کارآفرینی اشتغال دارند. میزان بیکاری در آفریقای جنوبی، بیکاری بیش از یک دهه است که همچنان ۲۵% باقی مانده است. هر سه موسسه فوق در گذشته فعالیت ها و اقدامات زیادی در خصوص راه حل های کوتاه مدت و بلندمدت برای برون رفت از بحران بیکاری به انجام رسانده اند. برای مثال در کنفرانس ملی که در سال ۱۹۹۴ برگزار شد، موسسه COSATU راه حلی ارائه داد که بر مبنای آن همه افراد شاغل بخشی از حقوق خود را به یک صندوق حمایتی واریز کردند تا از آنان به هنگام بیکاری یا دیگر حوادث ناشی از کار حمایت شود. با این حال بسیاری از این اقدامات ابتکاری متاسفانه به علت ناهماهنگی های موجود در جامعه و همچنین عدم همکاری موسسات و سازمان های فعال در این گستره، نتوانستند توفیق چندانی بدست آورند. به رغم این ناکامی ها، مراکز فعال در زمینه کارآفرینی همچنان به فعالیت خود ادامه داده و تقریباً در تمام جلسات، گردهمایی و همایش های مرتبط با کار و اشتغال، بحران بیکاری را به عنوان یکی از مباحث و موضوعات اصلی مطرح کرده اند. تدوین مبانی و محورهای سیاست های اجرایی و تلاش برای درگیر کردن دولت و مراکز تجاری در پایه ریزی برنامه های اثربخش برای برون رفت از بحران بیکاری یکی از مهمترین تلاش های انجام شده بوده است، یکی از محوری ترین سیاست ها در این حوزه تصویب سند برنامه "برابری اجتماعی و کارآفرینی: حرکت به سوی آینده روشن" است.
سه موسسه فوق به هنگام مذاکرات مربوط به برگزاری اجلاس ملی اشتغال، مفهوم "انگیزش شاغلان" را مطرح کردند تا از این طریق کارگران و افراد شاغل را در تلاش های مربوط به جلوگیری از بحران بیکاری زودرس سهیم کنند. در این اجلاس که در ۳۰ اکتبر ۱۹۹۸ برگزار شد،‌ مباحث شدیدی در خصوص ساختار و اساسنامه موسسه فوق شکل گرفت و نهایتاً مقرر شد که برای تسهیل در فعالیت های مرتبط با اشتغال و کارآفرینی، یک صندوق کارآفرینی، تاسیس شود و زمان ۳ مارس ۱۹۹۹، به عنوان مبداء فعالیت ‌آن در نظر گرفته شود. افراد شاغل برای عضویت در این صندوق، موظف بودند تا یک روز از حقوق خود را به این صندوق واریز کنند. این ابتکار به عنوان بخشی از مصوبات اجلاس ملی اشتغال رسمیت پیدا کرد و مسئولان آتی، از اعضای اصلی سه فدارسیون (موسسه) فوق به عنوان نماینده کارگران دعوت کردند که در کنار سیاستمداران، هنرمندان، متخصصان و کارشناسان بازار، رسانه های گروهی،‌ مدیران، افراد خویش فرما حضور یافته و راهکارهای اجرایی این ابتکار را بررسی کنند. در نهایت مقرر شد که تمام شاغلان در سطوح و مراکز مختلف یک روز از حقوق خود را به "صندوق کارآفرینی" اختصاص دهند. همچنین مسئولان این صندوق تلاش زیادی برای متقاعد کردن بازار و بخش تجاری جهت اختصاص سود یک روز به این صندوق انجام دادند.
هدف اصلی این طرح، گردآوری مجموعه درآمدهای یک روز از کل اقتصاد کشور یا درآمد ناخالص داخلی (GDP) و اختصاص آن برای تحقق طرح و برنامه های گسترده کارآفرینی بود. ایجاد فرصت های شغلی پایدار و کمک به توسعه اقتصادی کشور، صرف این بودجه را توجیه پذیر جلوه می داد. بحران بیکاری در آفریقای جنوبی ابعاد بسیار گسترده ای پیدا کرده است و کمتر کسی است که ادعا کند در معرض تهدید آن قرار ندارد. اغلب شاغلان در وهله نخست از رشد اقتصادی بسیار بطئی و ناچیز و نبود فرصت های شغلی در جامعه رنج می برند بنابراین مشکلات کلان اقتصادی شرکت ها و کارخانه ها را با مسائل جدی رو به رو می سازد و امنیت شغلی به شدت آسیب می بیند. کارگران معمولاً افرادی هستند که افراد دیگری را تحت تکفل خود دارند و از دست دادن شغل، افراد زیادی را تحت تاثیر سوء قرار می دهد.
فراخوان "صندوق کارآفرینی" به شدت مورد استقبال کارگران قرار گرفت و همبستگی زیادی بین کارگران آغاز شد و شعار "غم یک نفر، غم همه است"، تا حدودی به واقعیت پیوست. هراس از بیکاری، انگیزه بسیاری خوبی برای پیوستن به این طرح بود. در آفریقای جنوبی در برخی برهه ها، ۳۷ درصد از شاغلان در خطر بیکاری بوده و اغلب بیکار شدگان امید چندانی برای یافتن شغل جدید ندارند. در کشوری مثل آفریقای جنوبی، بیکاری ریشه اصلی بسیاری از مسائل اجتماعی مثل کاهش ارزش های خانواده، کم رنگ شدن ناهنجارها، افزایش جرم و بزهکاری و گسترش برخی بیمارهای خطرناک مثل ایدز است. کارگران و خانواده آنها در نهایت قربانی این اختلالات اجتماعی خواهند شد. بنابراین بهتر است برای جلوگیری از بروز آنها اقدامات پیشگیرانه در اولویت قرار گیرد.
کارآفرینی وظیفه ای است که امروز باید انجام شود، واگذار کردن آن به آینده، پیامدهای ناخوشایندی بدنبال خواهد داشت. صندوق کارآفرینی آفریقای جنوبی همه کارگران،‌ مدیران، شرکت ها، مسئولان شهری و مدیران بخش دولتی و خصوصی را دعوت به کارآفرینی و ایجاد فرصت های شغلی جدید کرده است. این صندوق از آنان خواسته است که با اختصاص یک روز از درآمد خود، در فرآیند کارآفرینی سهیم باشند.
● معنی "درآمد یک روز" چیست؟
صندوق کارآفرینی آفریقای جنوبی برای تسهیل در امور و پرهیز از برخی سوء تفاهم ها و ابهامات، یک مبنای علمی برای محاسبه میزان درآمد یک روز تغییر کرده است و سهم هر فرد بر مبنای این شاخص محاسبه و دریافت می شود با این حال در مواردی که قواعد ابهام آمیز باشد،‌ براساس دستورالعمل زیر میزان درآمد یک روز محاسبه می شود:
۱) در مواردی که حقوق فرد براساس حق الزحمه ساعتی پرداخت می شود، میزان حقوق روزانه فرد از طریق ضریب میزان محاسبه می شود که کارگر به طور متوسط در یک کار می کنند.
۲) در مواردی که حقوق فرد به صورت هفتگی محاسبه و پرداخت می شود،‌ میزان حقوق روزانه او از طریق تقسیم میزان دستمزد هفتگی او بر تعداد روزهای کاری محاسبه
می شود.
۳) اگر فرد شاغل به صورت ماهانه، حقوق خود را دریافت می کند برای محاسبه میزان درآمد روزانه او، حقوق ماهیانه او ابتدا بر ۳۳/۴ و سپس بر تعداد روزهای کاری در یک هفته تقسیم می شود به طور مثال اگر فرد ۵ روز در هفته کار می کند حقوق ماهیانه او بر ۶۵/۲۱ تقسیم می شود.
مبنای محاسبه حقوق، حقوق پایه ای و اضافه کاری، پاداش، ... از این قاعده مستثنی است همچنین سهم هر فرد بعد از کسر مالیات از حقوق پایه محاسبه و دریافت می شود.
● اهداف صندوق کارآفرینی:
آرمان اصلی صندوق کارآفرینی، ایجاد اعتماد متقابل در سطح جامعه و افزایش سرمایه اجتماعی است.
وجود اعتماد در بین کارگران، می تواند احساس امنیت شغلی را تقویت کند و به ارتقاء سطح سلامت روانی کمک نماید. از دیگر اهداف مهم این صندوق، افزایش سرمایه صندوق و بکارگیری در طرح های کارآفرینی در سراسر آفریقای جنوبی است. این صندوق اهداف زیر را نیز پیگیری می کند:
▪ اهدای کمک به برنامه های اشتغال جوانان و فراهم آوردن فرصت شرکت آنان در فعالیت های اجتماعی
▪ اهدای کمک به طرح ها و برنامه هایی که هدف اصلی آنها بهبود وضعیت زنان و روستاهای کم برخوردار است.
▪ حمایت از برنامه های آموزش خواندن و نوشتن و آموزش های بهداشتی از جمله برنامه های آموزشی مربوط به پیشگیری از ایدز
▪ همکاری و شراکت با دولت و دیگر صندوق ها و بنیادهای مشابه و سازمان های بین المللی برای دستیابی به اهداف فوق
پس از تصویب کلیات این صندوق، هیات امنای آن انتخاب شد و وظیفه اصلی هیات امناء نظارت بر دریافت و هزینه منابع مالی صندوق بر مبنای اهداف و اساسنامه صندوق است. همچنین یک حساب بانکی نیز به نام صندوق کارآفرینی در یکی از مهم ترین بانک های آفریقای جنوبی افتتاح شد تا دریافت و پرداخت مبالغ، طبق ضابطه و با دستور هیات امناء‌ صورت گیرد و فرایند حسابداری و حسابرسی را تسهیل نماید.
● مدیریت و امور زیربنایی
سه موسسه COSATU، FEDUSA و NACTU توافق کردند در اداره صندوق کارآفرینی از اعمال نظارت و محدودیت های غیرضروری بر سرمایه های تجمعی از کارگران و دیگر سهامداران، جلوگیری کنند. تا از این حداکثر بهره وری بدست آید و سرمایه صندوق مستقیماً صرف ایجاد فرصت های شغلی جدید گردد. این مستلزم ایجاد نوعی تعادل بین اداره مناسب و اثربخشی صندوق و مسئولیت پذیری و پاسخگو بودن در قبال وظایف محوله است. برای
سرمایه گذاری در طرح های اشتغال زا، توجیه اقتصادی طرح میزان اثربخشی و کارآمدی و تصویب هیات امناء صندوق ضروری است.
بسیاری از موسسات ملی مهم، بخشی از کارشناسان،‌ پرسنل و منابع خود را به عنوان بخشی از سهم خود از صندوق کارآفرینی در اختیار این صندوق قرار داده اند. به طور مثال موسسه SANLAM، یک موسسه بزرگ اقتصادی کشور با تامین نیازهای اداری صندوق مثل سیستم اطلاعاتی و دیگر ملزومات مورد نیاز موافقت کرده است تا تجمیع درآمدها به صورت درست و کارآمد صورت گرفته و امکان کنترل، بررسی و حسابرسی فراهم آید. علاوه بر آن بانک توسعه آفریقای جنوبی، نیز موافقت کرده است که برای کمک به هیات امناء صندوق کارآفرینی در تدوین معیارهای تفصیلی، مدیریت طرح ها و تهیه سیستم های نظارت، نظریه کارشناسی و مشورتی در اختیار آنان قرار دهد تا امکان بررسی دقیق طرح ها، نظارت بر حسن اجرای آنها و تناسب آنها با اهداف صندوق فراهم گردد.
سه فدراسیون فوق به عنوان موسس این صندوق تعهد کامل و مطلق نسبت سیستم های اقتصادی و مدیریتی حاکم بر صندوق دارند و از شفافیت و حسابرسی دقیق حمایت می کنند. این موضوع در حفظ اعتبار صندوق نقش اساسی دارد. مسئولان صندوق تلاش می کنند تا حتی یک سنت از سرمایه صندوق حیف و میل نشده و نابجا هزینه نگردد.
نمایندگان سه موسسه فوق، وابستگان آنها و هیات امناء در اهم تصمیم گیری حضور داشته و پیشنهادهای رسیده از جوانب گوناگون مورد بررسی قرار می دهند.
● بسیج عمومی برای کار‏آفرینی
همانطور که قبلاً نیز اشاره شد تصمیم به بسیج عمومی کل جامعه آفریقای جنوبی برای حمایت از کارآفرینی یکی از مهمترین اهداف سه موسسه فوق الذکر است. مسئولان صندوق، تلاش فوق العاده ای برای تحرک و تهییج کارگزاران این برنامه به انجام رسانده اند. موسسه COSATU یک شورای کارگزاری محلی در همه استان ها ایجاد کرده تا اقدامات ترویجی و تبلیغاتی را با توجه به شرایط فرهنگی و اجتماعی آن مناطق سامان دهند. بیش از یک میلیون جزوه و دیگر اقلام ترویجی تهیه و در اختیار علاقه مندان قرار گرفته است. همچنین پوسترهای زیادی چاپ در کارگاه ها و دیگر مراکز نصب شده است، برنامه های زنده تلویزیونی، رادیو و ماهواره ای نیز در سطح کشور تهیه و پخش شده است. با این حال تمرکز اصلی بر روی نمایندگان، وابستگان و کارگزاران صندوق کارآفرینی است چون جزوه،‌ پوستر و ... نمی توانند به سوالات و ابهامات پاسخ گویند و کارگران را به طور مستقیم در این طرح مشارکت داده و درگیر کنند.
مسئولان صندوق، برای توجیه و تبیین اهداف و ترویج صندوق، مجموعه جلساتی را با سهامداران عمده برگزار کرده و دیدارهایی با مسئولان رسانه های محلی و ملی، رهبران مذهبی، مدیران اقتصادی و تجاری آفریقای جنوبی ترتیب داده اند،‌ مهم ترین موضوعاتی که در این دیدارها مورد بررسی و طرح قرار گرفته، عبارتند از:
۱) حمایت از این برنامه ها باید به یک جنبش ملی تبدیل شود همه موسسات باید به هر طریق ممکن در ترویج آن بکوشند و خود را در آن سهیم بدانند.
۲) نیاز به ارائه دیدگاه های کارشناسانه برای تدوین شاخص های دقیق اداره سرمایه صندوق مورد تاکید قرار گیرد، تا از حداکثر اثربخشی آن اطمینان حاصل شود.
۳) هر سازمانی باید به بهترین شیوه خود را به تحقیق اهداف صندوق کارآفرینی متعهد بدانند و از هیچ اقدام مثبت و کارآمدی دریغ نکنند.

مرجع: مرکز کارآفرینی دانشگاه گیلان

منبع : خانه کارآفرینان ایران