تحول سرمایه فرهنگی ایران

جامعه و فرهنگ با یکدیگر در رابطه هستند. تغییر در فرهنگ موجب تغییر جامعه شده و تغییر در جامعه نیز تغییرات فرهنگی خاصی را پدید می آورد.
تغییر و تحول همواره در طول تاریخ با زندگی بشر عجین بوده و از دیرباز متفکران مختلف اجتماعی را به خود مشغول داشته است.
حدودا از دو قرن قبل، تغییر و تحولات موثری در جهان صنعتی صورت گرفته که البته این تحولات در کشورهای در حال توسعه و یا اصطلاحا جهان سوم عمدتا بعد از پایان جنگ جهانی دوم سرعت گرفته است.
فرآیند نوسازی به همراه گسترش موج سریع صنعتی شدن، جوامع سنتی مختلف را که در قالب مراحل گذارقرار گرفته اند، دستخوش تغییرات و تحولات عمده ایی در زمینه های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی نموده است. بسیاری از این تغییرات را می توان متاثر از جایگزینی و گزینشهای متفاوت نسلهایی که از پی هم می آیند دانست. علاوه برآن باید در نظر داشت که وجود تفاوتها و تمایزات در بین باورها و نگرشهای نسلها موجب بروز تحولات اساسی در جامعه می شود. تحولاتی که عوامل متعددی در شکل گیری آن نقش ایفا می کنند.
فرهنگها اعم از مادی و غیرمادی با گذشت زمان در حال دگرگونی هستند و به تناسب این دگرگونیها است که نظام فرهنگی بوجود می آید.
در طی چند دهه گذشته، کشور ما به خاطر گسترش روز افزون فراورده های نوسازی - که بیشتر در عرصه های اقتصادی نمایان شده است - تغییراتی در ارزشها، هنجارها و شیوه های زندگی مردم به خود دیده است.
از منظر اینگلهارت (نویسنده کتاب تحولات فرهنگی در جامعه پیشرفته صنعتی ) فرهنگ، نظامی از ارزشها و دانشهایی است که به صورتی گسترده و فراگیر در بین افراد یک جامعه رواج دارد و از نسلی به نسل دیگر منتقل می شود. در اصل فرهنگ مجموعه ایی از اعتقادات و باورها است که با تلاشهای یک گروه به منظور فائق آمدن بر مشکلات - تطابق بیرونی و یا یگانش درونی - توسعه می یابد. فرهنگهای نسل جدید الزاما و تنها با انتقال ارزشها و اعتقادات و باورها شکل نمی گیرد، بلکه تجارب کلی نسل جدید نیزدرزندگی و دررویارویی با مشلات مهم است. ازطرفی تلاشهای افراد درمجموعه ها برای تطابق با محیط و تغیرات اجتماعی – فرهنگی نیزمی تواند نقش تعیین کننده ایی داشته باشد. این تطابق پاسخگوی دگرگونی های اقتصادی، تکنولوژیکی و سیاسی است و به نوبه خود در تحولات فرهنگی موثر است. از این رو نمی توان تغییر و تحولات اجتماعی – فرهنگی را اتفاقی و بدون برنامه خاص دانست.
همچنان که جوامع پیشرفته صنعتی به تدریج متحول می شوند، از تاکید بر امنیت اقتصادی و جانی به سمت تاکید بیشتر بر تعلق ودلبستگی و اهمیت ابرازنظر فردی و همچنین کیفیت زندگی پیش می روند. علت این تحول را می توان در سطح بی سابقه امنیت اقتصادی و جانی که به طور کلی پس از جنگ جهانی دوم در این کشورها گسترش یافته است و نیز در ظهور دولت رفاه عمومی جستجو کرد. نسلهای گذشته نسبتا مایل به قربانی کردن استقلال فردی در مقابل امنیت جانی و اقتصادی بودند درحالیکه نسل جدید خواستار استقلال فردی و بالاتر از آن تغییر سطح سبک زندگی است. اکنون در جوامع پیشرفته صنعتی این نوع از امنیت امری مسلم و بدیهی پنداشته شده و بیشترین اهمیت را به آزادی بیان در کار و زندگی سیاسی شان می دهند.
دگرگونی فرهنگی تدریجی است و بازتابی از دگرگونی در تجربه های سازنده ایی است که به نسلهای مختلف رسیده است. درحالیکه گرایشهای جدید تا حد زیادی درمیان نسلهای جوانتر نفوذ داشته با جانشین شدن نسلهای جوانتربه جای نسلهای بزرگتر، جهان بینی و سبک زندگی متداول در جوامع دگرگون شده است. به عبارتی جهانبینی مردم تنها به آنچه بزرگترانشان به آنها می آموزند بستگی ندارد بلکه جهانبینی آنها با تجارب کلی زندگی خودشان شکل می گیرد و گاها این تجارب تفاوتهای نسبتا عمیقی با تجارب نسل گذشته دارد.
نسل جوان تنها به مدد درس گرفتن از تجربیات و یا شنیدن خاطره های نسل گذشته به آینده نگاه نمی کند بلکه آنها می خواهند خود در ساختن زندگیشان سهیم باشند.می خواهند خود خطر کنند و بیاموزند و خودشان تجربه کسب نمایند. از خلال این تجربیات و نگاه جدید به آینده است که روشها و سبکهای جدید زندگی متولد می شوند.
با توجه به مسائل ذکر شده به نظر می رسد ایران پس از جنگ با عراق دچار تحولات فرهنگی و اجتماعی شده باشد در واقع جنگ خود نوعی دگرگونی و تحول را برای جامعه به ارمغان آورده که برخی از این تحولات را می توان آینده ساز دانست.
بنا به مقتضیات زمان و با توجه به این تحول و تغییر، نسل جدید تجارب متفاوتی با نسل قبل خود در نوع نگرش و دیدگاه ها، ارزشها و هنجارها پیدا کرده اند که این دیدگاه جدید می تواند نوع زندگی آنها را متحول کند. تغییر در نوع زندگی به تدریج به تغییر آداب و سبکهای زندگی روزمره و سلیقه منجر می شود و نوع جدیدی از سرمایه فرهنگی را رقم می زند. سرمایه فرهنگی که ثمره واقع شدن در جهانی دیگر با مشکلات خاص خود می باشد و نه مسائل و مشکلاتی از جنس آنچه که نسل پیش آن را تجربه کرده است.

منابع
۱) آزاد ارمکی، تقی . "بررسی تحولات اجتماعی- فرهنگی در طول سه نسل خانواده تهرانی". نامه علوم اجتماعی . شماره ۱۶
۲) اینگلهارت، رونالد. تحولات فرهنگی در جامعه پیشرفته صنعتی . ترجمه مریم وتر. نشر کویر. ۱۳۷۳
۳) هندری، لئوبی . اوقات فرغت و سبک زندگی جوانان .ترجمه مرتضی ملا نظر. نسل سوم . ۱۳۸۰
سمیه افشار