مقدمات و ملزومات در اجرای تحول اقتصادی

اعلام عمومی اجرای طرح تحول اقتصادی توسط رئیس دولت نهم واکنش های متفاوتی را در سطوح مختلف کارشناسی و مدیریتی برانگیخته است. فارغ از اینکه اجرای این طرح با محوریت شعار هدفمند کردن یارانه ها آن هم به مفهوم توزیع مستقیم پول میان مردم در عین حال حذف یارانه های انرژی تا چه حد با رویکردهای عدالت محورانه با قرائت دولت نهم سازگار است و نتایج این اقدام که در حقیقت حرکتی پرسرعت به سمت اقتصاد آزاد خواهد بود تا چه میزان با باورهای مجریان آن همخوانی دارد، آنچه که قاطبه کارشناسان و صاحب نظران اقتصادی بر آن متفقند ابعاد وسیع تاثیرات مستقیم و غیرمستقیم این طرح در تمامی حوزه ها خواهد بود.
حقیقت آن است که عبور از اقتصاد یارانه یی که به ناگزیر مداخله مستقیم و گسترده دولت را در تصدی گری های اقتصادی و نیز روندهای خودبنیاد بازار به دنبال دارد و در دهه های گذشته اقتصاد ایران را دچار بیماری های گوناگون ساختاری و اجرایی و مدیریتی کرده است و سایر حوزه ها را نیز تحت تاثیرات منفی خود قرار داده، عزمی است که در تمامی دولت های تشکیل شده پس از دفاع مقدس بوده است اما واهمه از عواقب و پیامدهای آنی و کوتاه مدت این جراحی بزرگ همه دولت های پیشین را از انجام یکباره این جراحی منصرف ساخته است. اگر بیماری اقتصاد یارانه یی کشور را به غده پیشرفته سرطانی تشبیه کنیم، جراحی این غده بزرگ به سبب واهمه از متازتاز آن و درگیر شدن همه اعضا و جوارح با آن عملاً صورت نگرفته است و دولت های گذشته ترجیح داده اند به جای اقدام به جراحی بزرگ با درمان های تدریجی ابتدا پیشرفت این بیماری را کنترل کرده و طی زمان با اطمینان از عدم بازگشت آن و به حداقل رساندن تاثیرات جراحی بر سایر اعضای بیمار در موقعیت مناسب دست به این اقدام زده شود.
اقدام به چنین جراحی بزرگی پیش نیاز های مهمی دارد که اگر بدان ها توجه نشود این جراحی بزرگ با حیات و ممات بیمار بازی کردن خواهد بود. کارآمدی جراح، داشتن ابزار کافی، اعتماد بیمار به جراح و نیز توان جراح در به کارگیری سایر متخصصان برای کنترل عوارض جانبی آن پیش نیاز های اساسی این جراحی است.
۱) دولت نهم نشان داده است در اجرای سیاست های هرچند کم دامنه و محدود اقتصادی نه صاحب پشتوانه نظری است و نه در عمل موفقیتی را به همراه داشته است. این یک مساله اجماعی است که دولت نهم در بسامان کردن اوضاع اقتصادی در سه سال گذشته نه تنها موفق نبوده است بلکه از هر جهت اقتصاد را به قهقرا برده است. از این جهت شایستگی و کارآمدی انجام چنین جراحی بزرگی در دولت نهم نیست.
۲) دولت نهم کلیه ابزارهای کارشناسی خود را معدوم کرده است و تنها با اتکا به اراده فردی دست به اقدامات اقتصادی متعارض و متضاد می زند. حذف سازمان برنامه ریزی و مدیریت کشور از ساختار تصمیم سازی و تصمیم گیری دولت، حذف شوراهای عالی که به عنوان بازوی مشورتی و ایده پردازی و تصمیم سازی دولت های گذشته بوده اند، منکوب کردن بانک مرکزی در برابر خواسته های بی پشتوانه افراد خاص در دولت در اجرای سیاست های پولی منضبط در کشور و موارد مشابه و متعدد دیگر گویای آن است که دولت در برخورداری از ابزار های کارآمد برای اجرا و نظارت و کنترل پیشرفت چنین طرح بزرگی محروم است.
۳) در سال سوم از عمر دولت و در واقع در ماه های پایانی حیات این دولت در حالی که میزان رضایتمندی و اعتماد به توانایی های دولت در جامعه در سراشیبی نزول است و حتی محبوبیت های رئیس دولت در طبقات محروم به دلیل فشارهای بزرگ تورمی به این طبقه به سرعت رو به اضمحلال است، انجام چنین جراحی نمی تواند ممکن باشد چرا که کاریزمایی که می توانست برای این جراحی بزرگ هزینه شود وجود نداشته یا در حال حاضر از میان رفته است.
از این منظر طراحی تبلیغاتی اعلام این طرح هم آبی بر آتش نگرانی های طبقات پایین دست جامعه به سبب چگونگی تحمل فشارها و هزینه های ناگهانی اجرای این طرح نریخته است و بیشتر آن را ترفند تبلیغات دور دوم ریاست جمهوری آقای احمدی نژاد قلمداد می کنند.
۴) دولت نهم نه فقط کارشناسان و صاحب نظران منتقد خود را طرد کرده است بلکه در عمل حتی دوستان اقتصاددان دولت نیز چندان رغبتی به دفاع از ایده ها و طرح های دولت و همکاری در اجرای آن ندارند. برگزاری صوری جلسات با اقتصاددانان تکافوی اصل بهره گیری از متخصصان و صاحب نظران در طراحی و اجرای چنین جراحی بزرگی را نمی دهد و اگر دقت شده باشد جمع بندی نظراتی که در نشست اخیر اقتصاددانان با دولت در این زمینه شده است صرفاً تاکید بر تامل و دقت و صبر بیشتر دولت در سنجش همه جوانب چنین جراحی بوده است و چیز دندانگیر دیگری از آن به دست نیامده است.
از این رو ضمن تاکید بر اینکه چنین جراحی و حذف یارانه های حامل های انرژی و هدفمند کردن یارانه ها با جهت گیری دگرگون ساختن اقتصاد یارانه یی کشور ضرورتی انکارناپذیر است اما باید به جرات مدعی بود که این دولت شایستگی و توان انجام چنین تحولی را ندارد و جز تهوری که نه ناشی از وجود عقلانیت بالا بلکه فقط به سبب اعتماد به نفس مثال زدنی است که در این مجموعه وجود دارد هیچ یک از مقدمات و ملزومات چنین جراحی بزرگی در اقتصاد کشور برای دولت نهم فراهم نیست.

سعید شریعتی

منبع : روزنامه اعتماد