زیبایی به قیمت از دست رفتن کارکردهای طبیعی

این روزها جراحی زیبایی بینی یا راینوپلاستی به مبحثی آشنا تبدیل شده که در مکان ها و موقعیت های مختلف درباره آن اظهارنظر می شود. از جلسه های علمی متخصصان گوش و حلق و بینی و جراحان پلاستیک گرفته تا مجامع آسیب شناسان اجتماعی. این مطلب که افزایش روزافزون افرادی که متقاضی انجام عمل پلاستیک بینی هستند، در جامعه ما چه پیش زمینه هایی دارد و آیا باید با آن به عنوان یک معضل اجتماعی برخورد شود یا نه، نیاز به تحقیقات هدف دار و کارشناسی با در نظر گرفتن مباحث جامعه شناختی دارد. چه عاملی است که خصوصاً در ۱۰ سال اخیر، ابتدا دختران جوان و به دنبال آنها افرادی از گروه های جنسی و سنی متنوع را به سمت زیبا کردن بینی سوق داده است؟ آیا در سایر جوامع هم چنین روندی در سال های اخیر ایجاد شده است؟ آیا اساساً برای زیبایی بینی یا در نگاهی کلی تر، چهره خوشایند، یک تعریف جهانی که همه افراد و جوامع را دربر بگیرد، وجود دارد؟ آیا تنها با دستکاری کردن بینی می توان به نتایج مطلوب زیبایی صورت دست یافت؟ آیا همه افراد را می توان با یک رویکرد مورد بررسی قرار داد، تجزیه و تحلیل کرد و توصیه یا عدم توصیه به انجام جراحی را مطرح کرد؟
واقعیت این است که برای یافتن پاسخ صحیح اکثر این سوالات، نیاز به انجام تحقیقاتی است که برای جامعه ما استاندارد شده باشند. معیارهای زیبایی و تعادل صورت، که بینی هم جزیی از آن محسوب می شود، برای هر جامعه و نژاد، منحصر به فرد بوده و با توجه به تفکر عمومی و نمای غالبی که بین افراد آن جامعه یافت می شود، تعیین می شود.
بینی، به طور طبیعی، دارای دو عملکرد اصلی است. این عضو مسیری برای عبور هوای تنفسی تشکیل می دهد و طی این عبور، مخاط داخلی بینی و سینوس های اطراف بینی هوا را گرم و مرطوب کرده و آلودگی های فیزیکی، شیمیایی و میکروبی آن را تا حدودی تصفیه می کند. دومین کارکرد بینی، فراهم آوردن مکانی برای قرار گرفتن گیرنده های حس بویایی است. این گیرنده ها در مناطق فوقانی بینی قرار گرفته و محرک های شیمیایی موجود در هوای داخل بینی را تشخیص می دهند.
هر چند در اکثر موارد شکل ظاهری بینی بر نحوه و میزان کارکرد آن تاثیری ندارد، بیمارانی هم هستند که در آنها، انحراف و نمای غیرطبیعی حفره های بینی منجر به اختلال در عملکرد آن شده است. در صورتی که اختلال در عملکرد بینی وجود نداشته باشد و تنها تغییر ظاهر بینی مد نظر باشد، عموماً تفکرات شخصی خود بیمار، آغازکننده روند ارزیابی و تصمیم گیری درخصوص انجام یا عدم انجام جراحی است. معمولاً پس از انجام معاینه های اولیه و ارزیابی ساختار بینی، قبل از ابراز هرگونه اظهارنظر، لازم است نماهای مختلفی از تصاویر فوتوگرافی (به عنوان مثال از روبه رو و نیمرخ دو طرف) تهیه شود تا در ارزیابی صحیح و مقایسه پس از درمان مورد استفاده قرار گیرند.
ساختار ظاهری بینی توسط رسم خطوط مماس بر سطوح مختلف بینی و اندازه گیری زوایای بین این خطوط مورد بررسی قرار می گیرد. به عنوان مثال، زاویه بین بینی و لب فوقانی و زاویه بین بینی و پیشانی از اهمیت زیادی برخوردارند. همچنین میزان برجستگی، ضخامت و پایین افتادگی نوک بینی محاسبه می شود. در نمای نیمرخ، اندازه برجستگی یا قوز بینی و نیاز یا عدم نیاز به اصلاح آن مورد توجه قرار می گیرد.
در بسیاری از موارد، افراد تصور نادرستی از ساختار بینی خود دارند و در نتیجه انتظار آنها از جراح و نتایج عمل ممکن است واقع گرایانه نباشد. در واقع ممکن است با ارزیابی مناطق مختلف بینی و صورت و ارتباط آنها با یکدیگر، مشخص شود آنچه بیمار از آن شکایت دارد، اساساً تنها مربوط به بینی نبوده یا تنها با جراحی بینی قابل اصلاح نباشد. اختلال در شکل لب ها، دندان ها، فک ها، گونه ها و چانه از مسائل مهمی هستند که قبل از تصمیم گیری در مورد جراحی بینی باید مورد توجه قرار گیرند.
در حال طبیعی، پوست بینی روی اسکلتی شامل استخوان و غضروف کشیده شده است. اقداماتی که می توان توسط آنها ماهیت یا شکل پوست را تغییر داد، محدود بوده و بیشتر توجه روی غضروف ها و استخوان های بینی معطوف می شود. بنابراین تغییر در اندازه، ضخامت، جهت و استحکام غضروف ها و تا حدی استخوان های بینی است که شکل نهایی آن را تعیین می کند. گاهی ایجاد یک تغییر کوچک در شکل غضروف های بینی، منجر به تغییر شکل آشکار نمای کلی آن می شود. همین عامل است که جراحی زیبایی بینی را تبدیل به عملی بسیار دقیق و پیچیده کرده است. به طوری که بسیاری از جراحان، آن را ظریف ترین و در عین حال مشکل ترین جراحی پلاستیک بدن می دانند.
با وجودی که با معرفی تکنیک ها و روش های جدید جراحی، طیف وسیعی از تغییرات را می توان در بینی ایجاد کرد، باید توجه داشت که دستیابی به بعضی نتایج، عملی یا منطقی نیست. نکته دیگری که بسیار حائز اهمیت است، بازسازی ساختار عملکردی بینی در کنار ظاهر خارجی آن است. دستیابی به نتایج زیبایی، به قیمت از دست رفتن کارکردهای طبیعی بینی، به هیچ وجه قابل قبول نیست. راینوپلاستی همیشه تنها یک جراحی برای تغییر شکل ظاهری بینی نیست. بعضی از مشکلات ساختاری بینی را به جز با اقدامات استاندارد راینوپلاستی نمی توان اصلاح کرد. در بسیاری از موارد، همزمان با اصلاح ظاهر بینی، جراحی های عملکردی بینی هم انجام می شود. در عین حال افرادی که دچار مشکلات زمینه یی بینی و سینوس های اطراف بینی (مانند آلرژی یا سینوزیت مزمن) هستند کاندیداهای مناسبی برای راینوپلاستی نبوده و لازم است در ابتدا درمان مناسب برای بیماری زمینه یی آنها انجام شود. به این ترتیب ارزیابی بیمار و تصمیم گیری درخصوص انجام یا عدم انجام جراحی، فرآیندی نسبتاً پیچیده است که نیاز به همکاری پزشک و بیمار و گاهی استفاده از روش های ارزیابی عملکرد بینی و تصویربرداری مناسب دارد.

دکتر نوید احمدی روزبهانی
[e-mail]

منبع : روزنامه اعتماد