داکا، شهر ریکشا

داکا مرکز کشور بنگلادش، شهری تاریخی با قدمت چندصدساله است. این شهر با حومه ۱۲ میلیون و ۳۰۰ هزار نفر جمعیت دارد. با وجودی که داکا در سال‌های اخیر رشد سریعی داشته ، هنوز مشکلات متعددی دارد که فقر گسترده مردم از جمله آنهاست، ضمن این که در شهر فرصت‌های اشتغال برای زنان خیلی کم است.
داکا در دوره حکومت پادشاهان مغولی در قرن هفدهم میلادی، جهانگیر ناگار خوانده می‌شد و مرکز بزرگ تجارت جهان اسلام در شبه‌قاره هند بود اما داکا امروزی در دوره استیلای بریتانیا بر شبه‌قاره در قرن نوزدهم روبه توسعه گذاشت و خیلی زود بزرگترین شهر بنگال پس از کلکته شد که حالا به کولکته تغییرنام داده است. پس از تقسیم هند در سال ۱۹۴۷ داکا پایتخت کشور جدید بنگلادش شد.
داکای جدید مرکز سیاسی، فرهنگی و اقتصادی کشور بنگلادش است. حدود ۷۲ درصد ساکنان داکا باسوادند، در حالی که درصد بیسوادی در دیگر شهرهای بنگلادش بالاست.
از آنجا که سیل مهاجرت به داکا از دیگر جاهای بنگلادش گسترده بود، جمعیت شهر خیلی سریع افزایش یافته و معضلاتی برای آن ایجاد شده که یکی از آنها، مشکل ترافیک است. به همین علت، دولت ایجاد شهرک‌هایی را در حومه داکا در برنامه توسعه شهری خود قرار داده است. اجرای این برنامه سبب شده تا میلیون‌ها نفر در حومه شهر اقامت کنند.
با وجودی که داکا در سال‌های اخیر رشد سریعی داشته ، هنوز مشکلات متعددی دارد که فقر گسترده مردم از جمله آنهاست، ضمن این که در شهر فرصت‌های اشتغال برای زنان خیلی کم است.
● باران‌های سیل‌آسا
داکا در مرکز کشور بنگلادش واقع شده و رود بریگانا از کنارش می‌گذرد. شهر به دلتای سفلی رود گنگ دسترسی دارد.
داکا هوایی گرم و مرطوب دارد. این شهر روی نوار مناطق باران‌خیز حاره قرار دارد که گاه باران‌هایی سیل‌آسا، خانه‌های زیادی را ویران می‌کند و هزاران نفر آواره و بی‌خانمان می‌شوند.
میانگین دمای سالانه شهر ۲۵ درجه سانتیگراد است. ۸۰ درصد باران سالانه شهر بین ماه‌های می و سپتامبر می‌بارد. بارش سالانه باران در داکا بیش از ۱۸۰۰ میلی‌متر است.
یکی از معضلات داکا، سطح پایین بهداشت عمومی است که هرساله جان هزاران نفر را می‌گیرد. آلودگی هوا و آب شهر پیوسته در حال فزونی است.
پلیس داکا در سال ۱۹۷۶ تشکیل شد و ۶۰۰۰ نیرو در ۱۲ مرکز پلیس داشت؛ اما با افزایش جمعیت شهر، تعداد مراکز به ۳۳ و شمار نیروها به ۲۳ هزار نفر افزایش یافته است. با این همه، جرم و جنایت در شهر فزونی گرفته است.
مشکل اصلی پلیس، نداشتن وسایل و تجهیزات پیشرفته است. به همین علت بعضی وقت‌ها برای مقابله با آشوب و ناامنی، نیروهای ارتش هم به کمک پلیس می‌روند.
● ۴۰۰ هزار ریکشا در شهر
داکا را می‌شود شهر ریکشا نامید. در این شهر شمار زیادی از مردم ریکشا یا اتوریکشا دارند و با حمل مسافر، زندگی خود و خانواده‌اشان را می‌گذرانند. در شهر داکا حدود ۴۰۰ هزار ریکشا وجود دارد. همین نشان می‌دهد که شغل درصد درخور توجهی از مردم شهر راننده ریگشا هستند.
آنهایی که وضع مالی بهتری دارند، با اتوریکشا کار می‌کنند و بقیه مجبورند خودشان ریکشای خود را بکشند و مسافران را جابه‌جا کنند. بسیاری از مردم شهر کارهای سطح پایین خدماتی انجام می‌دهند و حدود ۸۰۰ هزار نفر در صنایع بافندگی مشغول به کارند.
بسیاری از روستانشینان برای فرار از فقر و یافتن شغلی، به داکا می‌روند و حاضرند با روزی کمتر از ۱۰ دلار کار کنند تا شکمشان سیر شود.
● کالج ۱۰۹ ساله
بنگالی، زبان رسمی بنگلادش است که بیشتر اهالی داکا به آن تکلم می‌کنند، البته لهجه‌های گوناگونی را می‌شنوید.
کالج داکا، با قدمت ۱۰۹ سال شهر داکا شمار زیادی کالج و دانشکده دارد که قدیمی‌ترین آنها، کالج داکاست که در دوره هند بریتانیا در ۱۸۴۰ تاسیس شد و اعتباری بین‌المللی دارد. کالج‌ها و دانشگاه‌های داکا، به دولتی و خصوصی تقسیم می‌شوند و دانشجویان می‌توانند تا مقطع دکترا در رشته‌های مختلف تحصیل کنند.
دانشگاه داکا، بزرگ‌ترین دانشگاه دولتی در بنگلادش، با ۳۰ هزار دانشجو و ۱۳۰۰ استاد است. این دانشگاه، ۱۸ مرکز تحقیقاتی و ۷۰ دانشکده، گروه آموزشی و موسسه دارد. دانشگاه جهانگیر ناگار و دانشگاه فناوری و مهندسی از دیگر مراکز معتبر آموزش عالی در شهر داکا محسوب می‌شوند.
به این مجموعه باید کالج پزشکی داکا و کالج پزشکی سلیم‌الله را اضافه کرد. در دانشگاه‌های داکا گهگاه اغتشاش‌های دانشجویی رخ می‌دهد و دانشجویان با پلیس درگیر می‌شوند.
شهر داکا، مراکز تفریحی و گردشگری متعددی دارد که اهالی شهر و گردشگران از آنها استفاده می‌کنند. همین مراکز سبب شده تا داکا برای گردشگران خارجی جذابیت زیادی داشته باشد و بنگلادش با جذب گردشگر، درآمد خوبی را کسب کند.
قلعه لاله باغ، یکی از جاذبه‌های شهر است. این قلعه در سال ۱۶۷۸ میلادی بنا شده و در بخش کهنه شهر قرار گرفته. در همین بخش مساجد و بناهای قدیمی را می‌بینید که معماری خاص خود را دارند و شما را به سفری در دل تاریخ می‌برند. یکی از زیباترین این مساجد، مسجد حسین دالان است. موزه ملی شهر در قسمت شمالی آن واقع شده که به شهر جدید معروف است. در این موزه مجموعه‌ای ارزشمند و کم‌نظیر از آثار هنری، صنایع دستی هندوها و بودائیست‌های قدیمی و مغول نگهداری می‌شود.
داکا یک باغ‌وحش بزرگ هم دارد که در آن حدود ۲۱۵۰ جانور از ۱۹۱ گونه در معرض تماشای علاقه‌مندان قرار دارند. باغ‌وحش در زمینی به وسعت حدود ۶۰ هکتار بنا شده و یک دریاچه بزرگ به وسعت ۱۰ هکتار دارد که در آن انواع آبزیان به چشم می‌خورند. این باغ‌وحش در ۲۳ ژوئن ۱۹۷۴ گشایش یافت.
● جشنواره‌ها
در طول سال، چند بار در داکا جشنواره‌های هنری و فرهنگی برگزار می‌شود. داکا مرکز برخی از بزرگ‌ترین جشنواره‌های هندوهاست. پس از مسلمانان، هندوها بیشترین جمعیت بنگلادش را تشکیل می‌دهند که ۱۰ درصد از کل جمعیت این کشورند؛ اما سال نو در بنگلادش براساس تقویم بنگالی، روز اول ماه بویشاخ (Bioshakh) برابر با ۱۴ آوریل است. در این روز شهر داکا و دیگر جاهای بنگلادش غرق نور و رنگ می‌شوند و مردم به شادی و جشن می‌پردازند. در اولین روز سال، جشنواره‌هایی برگزار می‌گردد که هنری، موسیقیایی، فرهنگی و اجتماعی هستند و هریک جلوه خاص خود را دارند. البته در ۳۱ دسامبر، یعنی در آغاز سال نو میلادی نیز جشن سال نو برگزار می‌شود، چون تقویم رسمی بنگلادش، میلادی است.
از آنجا که اکثریت مردم بنگلادش مسلمانند و این کشور، سرزمین اسلامی است، مردم اعیاد اسلامی، ‌بویژه عید فطر و عید قربان را با شکوه تمام جشن می‌گیرند و به خرید عید و دید و بازدید می‌روند. برای مسلمانان بنگلادش، اعیاد فطر و قربان بسیار مهم‌تر از آغاز سال نو میلادی بنگالی است.
● بوستان آبی
شهر داکا ۲ بوستان سرگرمی دارد که مردم شهر در آنجا به گردش و ورزش همگانی می‌پردازند. یکی بوستان فانتزی پادشاهی و دیگر بوستان آبی ناندان است. بوستان ناندان یکی از بزرگ‌ترین جاذبه‌های گردشگری و ورزشی داکاست. این بوستان استخرها و حوضچه‌های متعددی دارد که هریک با سلیقه خاصی ساخته شده‌اند. کسانی که از استخرهای این بوستان برای شنا استفاده می‌کنند، باید لوازم شخصی از جمله حوله همراه داشته باشند. البته خود بوستان تسهیلاتی دارد و کسانی که حوله و دیگر ملزومات شنا را نداشته باشند، می‌توانند در محل بوستان آنها را کرایه کنند و مبلغی بپردازند. بوستان آبی، استخرهای موج، سرسره‌های آبی، استخرهای خانوادگی، رودخانه خروشان مصنوعی و بسیاری دیگر از جاذبه‌های آبی را در خود دارد. کسانی که از استخر موج استفاده می‌کنند، این احساس در آنها بوجود می‌آید که گویی در دریا شنا می‌کنند و باید با موج دریا مقابله کنند. بوستان آبی ناندان همه‌روزه از ۱۱ صبح تا ۹ شب باز است، البته روزهای جمعه برنامه‌های نمایشی و فرهنگی سرگرم‌کننده هم ارائه می‌دهد. اتوبوس‌ها از چند نقطه شهر، علاقه‌مندان را به این بوستان می‌برند.
● ورزش در داکا
شهر ۱۲ میلیون نفری داکا، پایتخت بنگلادش، امکانات و تسهیلات ورزشی گوناگونی دارد، اما باتوجه به جمعیت شهر که بسیاری‌شان فقیر یا کم‌درآمدند، امکانات ورزشی در دسترس همه نیست و از اماکن ورزشی خصوصی کسانی استفاده می‌کنند که وضع مالی بهتری دارند.
به همین علت درصد درخور توجه‌ای از مردم به طور منظم ورزش نمی‌کنند یا این که دسترسی به امکانات مناسب ورزشی ندارند، اما اینها سبب نمی‌شود تا کسانی که دوستدار ورزش هستند، به سراغ فعالیت ورزشی مورد علاقه خود نروند.
مثلا بچه‌ها در کوچه‌ها، خیابان‌های خلوت یا خرابه‌‌ها و زمین‌های خاکی و گل‌آلود حاشیه شهر فوتبال بازی می‌کنند. البته مدارس و دانشگاه‌ها تا جای امکان، تسهیلاتی را برای ورزش کردن بویژه در ورزش‌های کریکت و فوتبال فراهم آورده‌اند.
فوتبال و کریکت، محبوب‌ترین ورزش‌ها در داکا و کل بنگلادش است. این دو ورزش‌ در زمان سلطه بریتانیا، به بنگلادش که بخشی از بنگال بزرگ بود، راه یافت. درباره اهمیت کریکت در بنگلادش همین بس که مسابقات جام جهانی کریکت که معتبرترین رویداد این ورزش‌ در جهان است، در سال ۲۰۱۱ در داکا برگزار خواهد شد. روزهای تعطیل خیلی از جوانان کریکت‌بازی می‌کنند، اما ورزشکاران این رشته که شمارشان کم هم نیست، هر روز کریکت‌بازی می‌کنند و تمریناتش را با جدیت انجام می‌دهند. شماری از بازیکنان کریکت بنگلادش حرفه‌ای هستند و درآمد خوبی دارند و در زمره قشر مرفه این کشور فقیر به حساب می‌آیند.
▪ موج فوتبال
موج جهانی فوتبال به بنگلادش هم رسیده و این ورزش در داکا و دیگر شهرهای بنگلادش چنان پیشرفتی کرده که حتی کریکت را به ورزش دوم تبدیل کرده است. حالا کودکان داکا و دیگر شهرهای بنگلادش با اشتیاق وصف‌ناپذیری دنبال توپ می‌دوند و آرزو می‌کنند روزی در تیم‌های مطرح این کشور بازی کنند یا به تیم ملی راه یابند. بزرگ‌ترین باشگاه ورزشی شهر داکا، محمدان نام دارد که تیم‌های فوتبال و کریکت آن در خارج از مرزهای بنگلادش نیز شهرت دارند و موفقیت‌هایی به دست آورده‌اند. زمانی ناصر حجازی دروازه‌بان سابق تیم ملی ایران سرمربی تیم فوتبال محمدان بود و توانست این تیم را تا مراحل بالایی در جام باشگاه‌های آسیا بالا ببرد و به آن آوازه‌ای آسیایی بخشید.
باشگاه ورزشی محمدان در سال ۱۹۳۳ تشکیل شد و امروزه شمار زیادی از جوانان شهر داکا در روزهای تعطیل و دیگر روزها از امکانات این باشگاه استفاده می‌کنند.
تیم فوتبال محمدان، بازی‌های خود را در ورزشگاه ملی بنگلادش که گنجایش ۳۲ هزار تماشاگر را دارد، برگزار می‌کند، اما از آنجا که شمار زیادی از اهالی شهر فقیرند و دغدغه ورزشی آنها کم است، ورزشگاه کوچک شهر ۱۲ میلیونی داکا، خیلی وقت‌ها پر از تماشاگر نمی‌شود.
تیم فوتبال محمدان بین سال‌های ۱۹۵۷ تا ۱۹۹۹، ۱۵ بار قهرمان رقابت‌هاب باشگاه‌ بنگلادش شد که البته چند دوره اول، این کشور بخش شرقی پاکستان، با نام پاکستان شرقی بود. محمدان بین سال‌های ۱۹۵۷ تا ۱۹۶۶ نیز ۵ بار فاتح جام استقلال شد. تیم محمدان چند بار در مسابقات بین‌المللی که در داکا برگزار شد، به عنوان قهرمانی رسید. بیشترین توفیق این تیم در دوره مربیگیری ناصر حجازی کسب شده است.
▪ پارک ملی وسیع
بزرگ‌ترین تفریگاه ورزشی و گردشی داکا، پارک ملی بنگلادش در ۴۰ کیلومتری شمال شهر است. این پارک وسیع و زیبا و پردرخت، ۱۲۰۰ هکتار وسعت دارد. درخت‌های کهنسال جنگل آن با شکوه و زیبایند.
در این پارک تسهیلاتی برای پیک‌نیک و قایقرانی و فعالیت‌های مختلف ورزشی و تفریحی مهیاست. روزهای تعطیل هزاران نفر از اهالی داکا و شماری از گردشگران خارجی به این پارک زیبای جنگلی می‌روند. علاقه‌مندان ورزش پیاده‌روی آنجا را مکانی مطلوب برای ورزش کردن می‌دانند و در مسیرهای جالب و رویایی‌اش، ساعت ها به پیاده‌روی و تماشای مناظر طبیعی جالب می‌پردازند. دریاچه‌های پارک جنگلی هم جاذبه‌های خاص خود را دارد.
قایق‌های پارویی و موتوری در اختیار دوستداران ورزش قایقرانی قرار می‌گیرد و آنها ساعت‌ها به این ورزش می‌پردازند. باغ‌های سوراواردی و بالدا از دیگر گردشگاه‌های عمومی شهرند که علاقه‌مندان ورزش در طبیعت از آنها به طور گسترده استفاده می‌کنند.

ترجمه و تالیف: جهانگیر چراتی

منبع : روزنامه جام‌جم