منطقه آناتولی میانی

این منطقه که بعد از منطقه آناطولی شرقی دومین منطقه بزرگ ترکیه محسوب می شود، علیرغم وسعت زیادش، جمعیت کمی نسبت به وسعتش دارد. در این منطقه که از لحاظ وسعت دو برابر منطقه مرمره است، جمعیتی مساوی با جمعیت مرمره زندگی می کنند. از آنجا که راه های مواصلاتی مناطق مختلف آناطولی از آناطولی میانی می گذرند، نقاط مسکونی که از قدیم در مسیر راه های تجاری قرار گرفته اند، رفته رفته توسعه یافته تبدیل به شهرهای بزرگ شده اند.
وضعیت ناهمواری های منطقه شکل زمین در این منطقه نمایی ساده دارد. دشت های وسیع و هموار اغلب در قسمت میانی منطقه و کوه ها در اطراف جای دارند.
● پیدایش اشکال زمین منطقه:
▪ تشکیل کوه های آتشفشان: در سومین زمان جغرافی، در منطقه آناطولی میانی کنونی، در دریای قدیم «تیس-Tis» جزیره ای بزرگ بوده است. به هنگام اورژنزی (پیدایش و تشکیل کوه) آلپ، لایه گلی ته دریا بر اثر فشارهای کناری می شکند. سپس هنگامی که فشارهای پوسته درونی زمین کاهش می یابد، مواد مذاب خمیر مانند از میان این شکستگی ها ر بیرون آورده، کوه های آتشفشان را تشکیل می دهند. پس از آن خاکستر آتشفشان نیز بیرون ریخته در اطراف پخش می شود. روی این خاکستر نیز سنگ هایی از میان مواد مذاب که دیگر سرد شده اند در اثر فشار گازها پرتاب شده می نشینند. به این سنگ ها «بمب آتشفشان» گویند. مواد مذاب نیز در اثر جریان کامل در اطراف گسترده می شوند. پس از ایجاد فشار کافی، فعالیت کوه های آتشفشان متوقف می شود. کوه های آتشفشان، موازی با کوه های توروس قرار دارند. این کوه ها از شمال به جنوب عبارتند از: ارجییس، ملندیز، حسن داغی، کاراجاداغی و کاراداغ.
▪ تشکیل ستون های سنگی موسوم به "پری باجالاری": خاکسترهایی که از کوه های آتشفشان بیرون می ریزند، بعدها زیر دریاچه دفن می شوند. بعد در اثر خشک شدن هوای منطقه دریاچه نیز خشک می شود. در نتیجه خاکسترهای زیر آب مبدل به مواد طبقات الارضی خلل می شوند. تخته سنگ هایی که در قسمت فوقانی خاکسترهای یاد شده قرار دارند و آنها نیز در اصل در نتیجه سرد شدن مواد مذاب کوه بوجود آمده اند، بعلت سختی ساختار خود ضمن این که خود در اثر سیلاب ها دچار ساییدگی نمی شوند، از ایجاد سادگی در مواد طبقات الارضی نیز جلوگیری می کنند. در این میان فشار سیلاب ها چون سنگ های اطراف این مواد را می سایند، در اثر مرور زمان اشکالی ستون مانند که در برابر فشار آب مقاومند، ایجاد می شوند که به ا ین ستون ها «پری باجالاری» (دودکش پریان) گویند. این ستون ها در آناطولی میانی، بویژه در مسیر راه های نوشهیر، اورگوپ و نیگده فراوانند.
▪ تشکیل فلات ها: فلات «اوبروک»: در ناحیه ای بین دشت قونیه و دریا چه نمک (توزگولو) واقع است. از فرسایش لایه های آهکی بوجود آمده و بوسیله رودخانه ها عمیقاً گسترده شده است. در این فلات چاهی عمیق و آهکی به نام «کزاورن اوبروگو» وجود دارد. درون آن به مرور با آب پر شده و تبدیل به دریاچه شده است. این قسمت به «اوبروک گولو» نیز مشهور است. فلات «بزاوک: داخل کمان رود «کزیل ایرماک» واقع است. با فرسایش کوه های قدیم بوجود آمده است. فلات هایمانا و جیهان بیگلی: در ناحیه ای میان آنکارا و قونیه قرار دارد. در نتیجه فرسایش بوجود آمده است.
▪ تشکیل جلگه ها: جلگه ها که در سومین دوران جغرافیایی در اثر نشست بوجود آمده اند، در دوران باران خیز چهارم با دریاچه ها پوشیده شده اند. دریاچه نمک (توزگولو): در دوران باران خیز زمان چهارم چغرافی دارای عمقی ۴۰ متری بوده است. در اثر فشار هوای خشک کوچک شده و به شکل امروزی در آمده است. باتلاق های اریگلی- هوتامیش در جلگه قونیه نیز باقیمانده دریاچه ای قدیمی اند.
● ویژگی های ناهمواری های زمین و تاثیرات آنها:
▪ تأثیرات کوه ها: - از آنجا که رشته کوه ها مانع نفوذ هوای دریایی به آناطولی میانی می شوند، اب و هوایی خشک به این منطقه حاکم است. -چون کوه ها آب های بارن را ک ذخیره کرده اند، بوسیله چشمه ها از دامنه ها بیرون می دهند نواحی مسکونی در دامنه های کوه های اطراف منطقه ایجاد شده است. -چون آب چشمه های نشأت گرفته از کوه ها جهت آبیاری مزارع استفاده می شوند تاثیر خشکسالی به مزارع کاهش – هر چند اندک- یافته است.
▪ تأثیرات جلگه ها: -ترانزیت و حمل و نقل را آسان نموده است. -عرصه های وسیع زراعی ایجاد کرده اند. -شهر نشینی را آسان کرده اند و موجب رواج زندگی اجتماعی در منطقه شده اند. -از آنجا که بعلت کمبود بلندی ها و کوه ها میزان بارندگی ها کم است، گیاهان صحرایی (استپ) منطقه را فرا گرفته اند.
▪ آب و هوا: در آناطولی میانی تابستان ها گرم و خشک و زمستان ها سرد و پربرف است. هر چقدر که به شرق برویم، با افزایش بلندی ها زمستان ها سردتر می شود. بهمین خاطر آب و هوای بری شدت می یابد.
▪ وضعیت آب و هوا در آنکارا ما ژوییه: ۲/۲۳ ماه ژانویه: ۲/۰- تفاوت سالانه: ۰/۲۳ میزان بارندگی سالانه: cm ۳۷ است.
▪ وضعیت بارندگی: پرباران ترین فصل بهار و خشک ترین فصل تابستان است. بارندگی ها عموماً کم اند. زیرا هوای مرطوب وقتی از جانب ساحل به طرف کوه ها می وزد و نم باران را به دامنه های رو به دریای کوه ها می رساند، در منطقه آناطولی میانی به پایین فرود آمده به شکل هوای خشک می وزد. و چون هوای خشک گرم شده از نقطه غلظت خود فاصله می گیرد، بارانی ایجاد نمی شود در روزهایی هم جریان هوای این چنینی ایجاد نمی شود، باران های جبهه ای و یا محدب دیده می شود. در منطقه آناطولی میانی، باران بیشتری می بارد. به همین خاطر کوه ها عموماً پوشیده از جنگل اند.
● تأثیرات آب و هوا:
ـ در تابستان کمبود باران و گرمای هوا بر شدت خشکی می افزایند.
ـ خشکسالی در مورد کشت غلات، شخم اولیه را ضروری می سازد.
ـ خشکسالی از آنجا که مانع ایجاد جنگل می شود، پوشش گیاهی در حد علف های صحرایی می ماند.
ـ بارندگی های زمستانی و بهاری و از آن سو گرما و هوای خشک تابستان کشت غلات و بویژه کشت گندم را رایج کرده است.
ـ باران هایی که بصورت رگبار می بارند موجب راه افتادن سیل می گردند که برای مزارع مضر است.
ـ کمبود بارندگی موجب کاهش محصول و این وضعیت نیز مانع اسکان انبوه مردم در مناطق جلگه ای شده است.
ـ نارسایی گرمای بهاری مانع رشد گیاهانی چون پنبه که نیاز به گرمای زیاد دارند، می شود.
ـ ادامه سرمای زمستانی در فصل بهار و گرمای اندک، موجب کاهش محصول درختان میوه که تازه شکوفه زده اند و بویژه در درختان قیسی می شود.
▪ پوشش گیاهی: در ناحیه «توزگولو» گیاهان نازک اندام صحرایی به صورت تنک دیده می شوند. از این ناحیه هر چه که به طرف کناره های منطقه برویم، این گیاهان فراوان تر و قدبلندتر می شوند. در ناحیه کوهستانی نیز هر چه که از دامنه کوه ها به بالا برویم، می بینیم که به علت افزایش بارندگی ها در بعضی نقاط بیشه های کوچک ایجاد شده و یا درختانی با برگ های سوزنی به چشم می خورند. در طول نهرهای منطقه آناطولی میانی درختان سپیددار (تبریزی) و بید مجنون به ردیف روییده اند. برخی از این درختان چون خودرو هستند، پوشش گیاهی طبیعی محسوب می شوند. باقی آنها هم بدست انسان ها کاشته شده اند، درختان فرهنگ خوانده می شوند.
▪ تأثیرات پوشش گیاهی:
ـ علفهای کوچک صحرایی منبع تغذیه گله های گوسفند وبز می باشند. به همین خاطر پرورش این نوع دام ها در این منطقه گسترش یافته است.
ـ ناکافی بودن پوشش گیاهی، رانش زمین را افزایش می دهد.
ـ کمبود درخت، موجب رواج خانه های گلی شده است.
ـ کمبود جنگل باعث ایجاد مشکل سوخت شده و در نتیجه مردم منطقه مجبور شده اند خانه های خود را با سوزاندن تپاله خشک شده گاو گرم نمایند. این اقدام چون باعث کمبود کود طبیعی می شود، از سوی دیگر زمینه را برای کاهش محصولات کشاورزی فراهم می کند.
▪ رودخانه ها: به سبب خشکی آب و هوا تعداد رودخانه ها کم است. چشمه های نشأت گرفته از کوه ها، در دریاچه های کوچک و یا پشت سدها جمع می شوند. این آب ها جهت رفع نیاز مردم منطقه و آبیاری مزارع بکار می روند.
▪ دو رودخانه بزرگ در منطقه است.
الف) رودخانه کزیل ارماک: طول آن ۱۳۳۵ کیلومتر است. طولانی ترین رودخانه ترکیه است. از کوه کزیل داغ در حوالی ارزنجان در منطقه آناطولی شرق نشأت می گیرد. به سد حیرفانلی در جنوب کدشیهر می ریزد. از آنجا وارد منطقه دریای سیاه شده به دریا می پیوندد. بزرگ ترین شاخه آن در آناطولی میانی، نهر «دلیجه» است که از فلات «بزاوک» می گذرد.
ب) رودخانه ساکاریا: از آناطولی غرب میانی نشأت می گیرد. بزرگ ترین شاخه آن، رودخانه «پورسوک» است که از وسط «اسکی شهیر» می گذرد.
● دریاچه ها:
در آناطولی میانی دریاچه های حوزه ای بسته که راهی به دریاها ندارند، فراوانند.
بزرگ ترین این دریاچه ها «توزگولو» (دریاچه نمک) است. توزگولو (دریاچه قوچ حصار) -دریاچه ای تکتونیک است که با نشست پوسته زمین تشکیل شده است. -میانگین عمقش ۱ متر، عمیق ترین نقطه اش بیش از ۲ متر در بخش شرقی است. -میانگین مساحت دریاچه ۱۵۰۰ کیلومتر است. زمستان ها وسیع تر شده به ۱۶۵۰ کیلومتر می رسد و تابستان ها نیز در اثر بخار شدن تا حد ۱۴۰۰ کیلومتر کوچک می شود. -میزان نمکش در تابستان ها افزایش یافته، به ۳۲۹ درصد می رسد. -میزان نمکی که در تابستان ها در اثر بخار شدن آب انباشته می شوند، بطور سالیانه ۰۰۰/۱۰۰ تن می باشد. دریاچه آق شهیر در شمال شهر «آق شهیر» واقع است. آبش شور است. دریاچه ابه ر- Eber در شمال کوه های سلطان قرار گرفته. آبش شیرین است.
دریاچه های اگیمر و مغان در نزدیکی های آنکارا واقع اند. دارای آب شیرین می باشند. جمعیت و شهرها: تراکم جمعیت در این منطقه، بالای تراکم جمعیت در سطح ترکیه است. زیرا شهرهای آنکارا، اسکی شهیر، قونیه، قیصریه و دیگر شهرهای بزرگ منطقه موجب افزایش جمعیت شده اند. در اطراف «توزگولو» به علت بایر بودن زمین ها تراکم جمعیت بسیار کم است. در آن حوالی برای هر کیلومتر ۵ نفر می شود. تراکم جمعیت در مناطق آبیاری شده بالاست. مراکز استانی که در کناره های منطقه ایجاد شده اند، تراکم جمعیت را افزایش داده اند.
● شهرهای بزرگ منطقه:
▪ شهرهای بخش ساکاریای علیا:
ـ آنکارا (۰۳۵/۲۳۵/۲) : در ۱۳ اکتبر ۱۹۲۳ عنوان پایتخت را گرفته است. در این شهر و حوالی آن صنایع و کارخانجات قند و شکر، سیمان، آبجو، مواد غذایی آردی و شکری، تراکتورسازی، ابزار فلزی و مبل سازی وجود دارد. دارای چهار دانشگاه بزرگ است. شهر فرهنگی و اداری ترکیه است. اسکی شهیر (۷۶۵/۴۳۹): دروازه منطقه آناطولی میانی به منطقه مرمره محسوب می شود. از جهات فرهنگی، تجاری کشاورزی و صنایع مرکز مهم منطقه است.
▪ شهرهای بخش قونیه:
ـ قونیه (۱۸۱/۴۳۹) : پایتخت دولت سلجوقیان بوده است. زبان ترکی، به عنوان زبان رسمی دولت برای اولین بار از جانب کارامان اوغللاری در این شهر استفاده شده است. بقعه مولوی در این شهر موجب رونق صنعت توریسم است. کارامان (۷۳۵/۶۴): در ۱۹۸۹ تبدیل به مرکز استان شد. موسسه بهره برداران از جیوه سرای اونو در این ناحیه واقع است.
▪ شهرهای بخش کزیل ایرماک میانی
- قیصریه
- نیگده
- کرشهیر
- نوشهیر
- یوزگات
- چان کری
- کرک قلعه
- آق سرای
- بور
▪ شهرهای کزیل ایرماک علیا
-سیواس
▪ محصولات کشاورزی:
-گندم: آب و هوای ناحیه برای کشت گندم مناسب است. کمبود زمین های آبیاری شده موجب گسترش مزارع گندم شده است. -جو: به منظور آبجو سازی در زمین های حاصل خیز آبیاری شده کشت می شود. لذا محصولی صنعتی به حساب می آید.
-چغندر قند: این محصول که در استان های آنکارا، اسکی شهیر، قیصریه، قونیه و نیگده کشت می شود، عموماً در یک مزرعه به صورت دو سال یکبار کاشته می شود زیرا کارخانه ها هر سال از محصولات نقاط مختلف استفاده می کنند. دامداری: پرورش حیوانی چون گاو و گاومیش در شمال و شرق منطقه گسترش یافته است. زیرا این نواحی سردتر و مرطوب تر می باشند. علف های بلند که میزان سلولزشان بالاست، تغذیه این گونه از دام ها را آسان می سازند. کار پرورش اغلب در اطراف کارخانه های قند و شکر رواج دارد. زیرا کنجاله (پس مانده) چغندر که به قیمتی ارزان از کارخانه ها تأمین می شود، برای دامداران منطقه بسیار اهمیت دارد. و اما پرورش دام هایی چون گوسفند و بز در نواحی جنوب و غرب منطقه رایج است. علف های صحرایی نازک اندام که میزان سلولزشان نیز پایین است، در این بخش های خشک برای پرورش گله های گوسفند و بز مناسب می باشند ولی جهت پرورش دام هایی چن گاو و گاومیش اقتصادی نیستند.
▪ منابع زیرزمینی:
ـ جیوه: قونیه- سرای اونو
ـ نمک: دریاچه توزگولو واطراف آن
ـ سنگ نمک: کرشهیر – چانکری
ـ کروم: اسکی شهیر، قیصریه و سیواس
ـ ذغال لینیت: اسکی شهیر، سیواس
ـ نمک بور (BoR)، سنگ سیلیکات ماگنزیوم و آمانت: اسکی شهیر
ـ روی و آهن: حوالی قیصریه توریسم: توسعه راه های مواصلاتی و حمل و نقل موجب بهره برداری بیشتر از پتانسیل توریسم گشته است.
- اورگوپ - گوره مه - دره ایهلارا - درین کویو (چاه عمیق) - پری باجالاری - چشمه های آب گرم معدنی - کوه ارجییس - بقعه مولوی - ناحیه قونیه - حاتتوشاش - گوردیون - آلاجاهوییک

منبع : سایت سفارت ترکیه