تیرهای درخشان آسمان شب

شبانگاه در زیر آسمان شب یکی از دل انگیزترین صحنه هایی که می تواند ما را غرق تماشا کند، شهاب ها هستند که ردی همانند تیر درخشان در آسمان بر جای می گذارند. احتمالاً تماشای شهاب ها یکی از مهم ترین پدیده هایی است که موجب خاطراتی خوش در ذهن های ما و پدران مان از ماندن در زیر گنبد آسمان شب شده است.
هرچند امروزه دیگر در کلانشهرها نمی توان همانند گذشته تعداد بی شماری شهاب را در آسمان شب شمارش و با دیدن هر رد درخشان آرزویی در دل کرد. امروزه آلودگی نوری موجود که از عدم استفاده صحیح انرژی و همچنین دقت نکردن در چگونگی استفاده از صنایع نوری و نصب آنها ناشی می شود، موجب از بین رفتن این شادمانی زیبا در شب های شهرهای کشورهای مختلف از جمله کشور ما شده است.
در گذشته های خیلی دور که مردمان باستان روی زمینی پاک زندگی می کردند رد شهاب ها آنان را هم محو خود کرده بود. آنان فکر می کردند این خط های درخشان ستارگانی هستند که روی زمین سقوط می کنند.
در برخی از داستان های کهن هم این اندیشه وجود داشته است که رد شهاب ها در واقع تیرهایی هستند که فرشتگان برای محافظت از زمین به سوی دشمنان و اهریمنانی که قصد دارند روی زمین بیایند، پرتاب می کنند. اما افسوس که گویی امروز اهریمنان به زمین راه یافته اند و دیگر نشانی از فرشتگان محافظ نیست.
اما این شهاب های شکوه بخش آسمان شب واقعاً چه هستند و از کجا می آیند؟ زمانی که از سطح زمین بالا می رویم همچنان تراکم جو با ارتفاع گرفتن مان کمتر و رقیق تر می شود. تا جایی که می توان گفت حدوداً بعد از ارتفاع ۱۰۰ کیلومتر مولکول های جو دیگر آن تراکم و غلظت بسیار محسوس را ندارند. حال فرض کنید جرمی کوچک در حد چند میلیمتر یا چند سانتیمتر وارد جو شود، در این هنگام اصطکاک موجود بین جو و آن جرم موجب داغ شدن آن و در نتیجه ذوب یا تبخیر شدنش می شود. در اصل ماجرای پدید آمدن ردهایی که ما آنها را به نام شهاب می شناسیم در آن ارتفاعات به این صورت است.
این ذرات که اینچنین وارد جو زمین می شوند و در ارتفاعات تبخیر می شوند و می سوزند منشاهای متفاوتی دارند. برخی از این ذرات و غبارهایی که به جو زمین وارد می شوند ناشی از ذرات به جا مانده از دنباله ستاره های دنباله داری هستند که در منظومه شمسی و اکثراً به دور خورشید در گردش اند. برخی دیگر از این تکه ها همزمان با تشکیل منظومه شمسی به وجود آمده اند و در کل منظومه پراکنده هستند.
برخی دیگر تکه هایی هستند که از سیاره ها، اقمار یا سیارک ها در منظومه شمسی در اثر برخورد کنده شده و در فضای سرگردان رها شده اند، این تکه ها زمانی که از کنار سیاره یی همچون زمین می گذرند در دام گرانشی قوی افتاده و به سمت سطح سیاره سقوط می کنند و وارد جو می شوند.
به بیان علمی تر باید در خاطر داشته باشیم که رد موجود در آسمان را شهاب و آن جسمی که وارد جو می شود را شهاب واره می گویند. اگر شیئی که به اندازه کافی بزرگ و همچنین دارای جنسی غیریخی باشد، و وارد جو سیاره یی همچون زمین شود، ممکن است کاملاً نسوزد و بخشی از آن به سطح زمین برسد، در این صورت آن تکه را شهاب سنگ می نامیم. به این ترتیب این قطعات غیریخی که به زمین می رسند، جنسی از آهن یا سنگ یا سنگی- آهنی دارند.
رد شهابی که ما در آسمان شب می بینیم در واقع همان جو است که در اثر ورود جسمی به آن، انرژی گرفته و داغ شده و سپس نوری تولید می کند که چشم ما قادر به دیدنش است. پس می توان گفت رد درخشان تولیدشده از ورود جسمی به جو نه به خاطر سوختن آن جسم بلکه به خاطر داغ شدن جو موجود در پیرامون آن جسم است.
شهاب ها ممکن است نوری بسیار کم داشته باشند یا آنچنان با نوری زیاد در آسمان برای لحظاتی کوتاه درخشان شوند که ما بتوانیم سایه یی از خود را مشاهده کنیم. به شهاب های بسیار پرنور، آذرگوی می گویند. اگر شانس بیاورید در شب هایی به دور از آلودگی صوتی حتی ممکن است بتوانید صدایی از سوختن آذرگویی بزرگ را بشنوید،
شهاب سنگ ها برای ما بسیار اهمیت دارند زیرا بررسی ساختار آنها نشان دهنده ساختار منشاء آنها است. مانند شهاب سنگی که مثلاً از مریخ یا ماه روی زمین سقوط کرده است. برخی از شب ها برخلاف اکثر شب ها که در ساعت تنها چند شهاب را می بینیم ممکن است بتوانیم تا صدها یا هزاران شهاب را در یک ساعت مشاهده کنیم؛ به چنین اتفاقی بارش شهابی می گویند.
برای نمونه یکی از شگفت انگیزترین بارش های شهابی در نوامبر سال ۱۸۳۳ میلادی اتفاق افتاد که می گویند در ساعت کمی بیشتر از ۳۵ هزار شهاب را توانستند مشاهده کنند. بعدها متوجه شدند بارش های شهابی ناشی از ستاره های دنباله داری هستند که در منظومه شمسی وجود دارند.

منبع : روزنامه اعتماد