تعامل بین احزاب و انجمن های غیردولتی

عموم افراد، حتی نخبگان فکری جامعه، غالبا بر این باورند که احزاب نهادهایی صرفا سیاسی ا ند از سوی دیگر انجمن های غیردولتی عمدتانهادهایی غیرسیاسی اند و اگر نیستند، حتما باید باشند. بنابراین دو نهادی که ذاتا و ماهیتا (البته به ظاهر و نگاه اولیه) با هم متفاوتند، الزاما نمی توانند با هم تعامل داشته باشند. نگارنده برای اینکه این نگاه را نقد و ارزیابی کند و درستی و صحت و سقم یا ایرادات و ابهامات آن را بازشناسی و معرفی نماید، ابتدا سعی نموده تصویری از اهداف و آرمان های احزاب و انجمن های غیردولتی ارائه دهد تا وجوه اشتراک و احیانا افتراق آنها را بهتر آشکار سازد. از اینکه گفته می شود اهداف و آرمان ها بدین جهت است که نمی خواهم وارد وادی بی پایان تعاریف مدرسه ای شوم و با تعاریف متعدد این موضوعات از نظر دانشمندان مختلف یک بحث بی سرانجام را مطرح سازم. از سوی دیگر امروزه در علوم اجتماعی و انسانی تعاریف دیگر چندان جایگاه مهمی ندارند و کارکردها، ویژگی ها، اهداف، نتایج و عملکردها و آرمان ما هستند که مشخصات و چارچوب موضوع مورد بحث را روشن می کنند. چنانکه می دانیم احزاب برای اصلاح مدیریت کلان جامعه، در تمامی ارکان، حوزه ها و شئون ارائه برنامه می کنند. احزاب اپوزیسیون در قالب نقد حزب حاکم، کمبودها و کاستی ها، اشتباهات و نارسایی های حزب حاکم را نقد می کنند و در این مسیر از طریق امکانات خود، نمایندگان، سیاستمداران، دانشگاهیان، رسانه ها، نشست ها و میتینگ ها، عملکرد حزب حاکم در حوزه های مختلف اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی (داخلی و خارجی) را نقد می کنند، کاستی های آن را آشکار می نمایند و تلویحا اعلام می نمایند که اگر ما در راس قدرت بودیم، در این موضوع، برای آسودگی بهتر و بیشتر شهروندان بیشتر فعالیت می کردیم. فلسفه وجودی انجمن های غیردولتی نیز اگرنه دقیقا، بلکه به میزان قابل توجهی مبنی بر همین موضوعات است. انجمن های غیر دولتی، برای دفاع از حقوق شهروندان در شئونات مختلف اجتماعی اعم از فرهنگ، اقتصادی، اجتماعی وسیاسی تشکیل می شوند. اگرچه در مورد نقش جایگاه NGO ها در دفاع از حقوق شهروندان جای هیچ تردیدی نیست، اما درمورد تصور و پذیرش و قبول انجمن های غیردولتی سیاسی کمی تا حد زیادی تردید دارند. به نظر می رسد این موضوع به ساختار سیاسی کلا ن ما مربوط است که هنوز در مورد پذیرش نهادهای سیاسی مستقل از حاکمیت تردید و حتی واهمه دارد!؟ برای این که این بحث را کمی روشن تر عنوان نمائیم لا زم است با چند مثال اذهان را به ابعاد مختلف موضوع معطوف کرد.
اگر به فهرست انجمن های غیر دولتی که تاکنون به ثبت رسیده اند، به ویژه از هنگام رشد این نهاد از اوایل دهه ۱۳۷۰ توجه شود، در می یابیم که انجمن های فرهنگی قومی یکی از مهم ترین دغدغه های شهروندان ایرانی در نقاط مختلف کشورمان بوده است. هر استان، شهر، روستا و قومی برای حفظ هویت قومی و سنن خود، اقدام به تشکیل انجمن های غیر دولتی با عناوین مختلف و ... موضوع مشترک که همان هویت قومی، آداب و رسوم، فرهنگ و زبان است، کرده اند. لرها، کردها، ترک ها یا آذری ها، بلوچ ها، خراسانی ها، شمالی ها (گیلا نی ها و مازندرانی ها) اعراب، فارس ها، کرمانی ها، یزدی ها، جنوبی ها و ...، همه بیانگر میل و شور و شوق مشترک و عظیم شهروندان به حفظ هویت قومی خودشان در چارچوب منافع، مصالح، وحدت و یکپارچگی ملی است. اصل نود قانون اساسی به صراحت به موضوع حقوق فرهنگی اقوام مختلف ایرانی اشاره دارد و کمیسیونی در مجلس شورای اسلا می به همین منظور اختصاص یافته است. احزاب و سیاستمداران در برخی مواقع که احتیاج به جلب حمایت و توجه، اعتماد و آرای مردم دارند، مثلا به هنگام انتخابات به این موضوع اشاره می کنند، و سعی می کنند از آن بهره برداری کنند. اما پس از فروکش کردن موج احساسات سیاسی این موضوع نیز به سرعت فراموش می شود. یکی از مهم ترین وظیفه احزاب روشن کردن موضع خود در قبال حقوق اقوام و اقلیت ها است. پرواضع است که این واقعیت، موضوعی مشترک بین احزاب و انجمن های غیر دولتی است. پس این دو می توانند با تعامل با یکدیگر در جهت تحقق این جنبه از حقوق شهروندان با یکدیگر تعامل داشته باشند. احزاب باید موضع خود را به صراحت در این باره روشن کنند و با جلب اعتماد انجمن ها که متشکل از شهروندان است، ضمن تامین و تصریح حقوق شهروندی، خود را برای در دست گرفتن قدرت و مالکیت به منظور تحقق بخشیدن به وعده ها و آرمان ها مهیا سازند.به عنوان مثال انجمن های دیگر نیز وجود دارند که فلسفه وجودی آنها دفاع از حقوق شهروندان در سایر جنبه ها، ابعاد و وجوهات اجتماعی است. مانند انجمن های دفاع از حقوق مصرف کنندگان، تولید کنندگان داخلی، خانواده و برخی دیگر از انجمن ها هستند که موضوع و حوزه فعالیت هر یک از آنها، به نوعی در چارچوب فعالیت احزاب هم دیده شده است. احزاب در حوزه اقتصاد باید از حقوق شهروندان و مصرف کنندگان برنامه داشته باشند. در حوزه اقتصاد، صنعت، سرمایه گذاری و کارآفرینی باید از تولید کنندگان داخلی حمایت کنند. برای حفظ سلا مت و کیان خانواده که در نهایت منجر به حفظ سلا مت جامعه خواهد شد باید از خانواده، زنان و کودکان حمایت کنند و در این ارتباط برنامه های روشن و شفاف و تحقق پذیر ارائه دهند.
زمینه ها و جنبه های مشترک NGO ها و احزاب صرفا به موارد فوق محدود نمی شود، بلکه آنان از نظر برخی ویژگی های سازمانی و تشکیلا تی نیز، با یکدیگر اشتراک دارند و در برابر دولت نیز از منافع مشترک برخوردارند، مانند خودگردانی و استقلا ل آنها در برابر دولت ها، خصوصی بودن، داوطلبانه بودن، تکیه بر اهداف غیرانتفاعی و غیره. بدیهی است که تشکیل و استمرار بقای NGO ها با مساعدت، توانایی و استقلا ل مالی آنها میسر می گردد. لذا مهمترین وظیفه دولت و نهادهای دولتی در قبال نهادهای غیردولتی رعایت عدالت اقتصادی در زمینه کمک مالی به NGO ها و کمک به ادامه بقا و فعالیت آنها است به شرطی که این امر منجر به کم رنگ شدن استقلا ل و وابستگی آنها به نهادهای قدرت نشود. چالش های پیش رو، بیش از آن که بتواند به دست خود NGO ها حل گردد، مستلزم مداخلا ت مستمر دولت و دولتمردان و انجام کارهای فرهنگی در این راستا است، تا ضمن حمایت از عملکرد NGO ها، چهره واقعی آنها را به مردم نشان دهند. رسانه های ملی که ابزارهای بسیار قوی و در اختیار دولت هستند، می توانند در زمینه معرفی NGO ها به مردم و فرهنگسازی بسیار موثر عمل نمایند. دولت ها بیش از آنکه به فکر ابزاری کردن NGO ها باشند بهتر است به فکر مقتدر سازی آنان و آگاه سازی مردم در زمینه نقش و عملکرد NGO ها باشند. در این نوشتار کوتاه به زمینه های مشترک همکاری و تعامل بین احزاب و انجمن های غیردولتی اشاره ای کوتاه گردید. پس پاسخ این سوال که آیا احزاب و انجمن های غیردولتی می توانند با یکدیگر تعامل داشته باشند، کاملا ساده و روشن است بلی می توانند، اما چگونه؟ این سوالی است که پاسخ آن به بلوغ و رشد فکری جامعه از یک سو و درایت و روشن اندیشی، شفافیت و صداقت موسسان و بنیانگذاران و مدیران انجمن های دولتی و بنیانگذاران احزاب و سیاستمداران دارد. نکته آخر اینکه، به اعتقاد نگارنده در شرایط کنونی و سال های آتی، حزب و آن جریان سیاسی ای موفق خواهد بود که با توجه به واقعیت های موجود، مناسبات خود را با انجمن های غیردولتی در بستری مناسب و روشن تعریف کند و برای ایجاد موج سیاسی- اجتماعی مورد نظر نگاه جدی و استراتژیک به انجمن های غیردولتی داشته باشد.

نویسنده : نوشاد عبادی

منبع : روزنامه مردم سالاری