یک زخم و صد مصیبت

آفتها همان زخمهای دردناك و عودكنندهای هستند كه هرازگاهی در دهان به وجود میآیند و اغلب ظاهری دایرهای شكل و كمعمق دارند.
آیا شما از آن گروه افرادی هستید كه هر از چند گاهی به خاطر زخمهای كوچك دهانی، عذابی بزرگ را تجربه میكنید؟ اگر اینطور باشد، قطعا به دنبال راه حلی برای درمان آن میگردید. آفت به زخمهای عود كننده دهانی گفته میشود كه بسیار دردناك بوده،به خوبی مشخص است و ظاهری اغلب مدور، كمعمق و با لبه مشخص دارند. آفتها اغلب بهصورت زخمهایی به رنگ سفید یا خاكستری هستند و اغلب در ناحیه داخلی لب، داخل گونهها و بر روی زبان ظاهر میشوند. زخمهای آفتی یك بیماری عود كننده است و ممكن است چند روز یكبار تا چند ماه یكبار،تكرار شود.
● علت آفت چیست؟
علت دقیق آفت ناشناخته است. ممكن است عوامل مختلفی در ایجاد زخمهای آفتی موثر باشند اما هیچكدام از آنها بطور قطع به اثبات نرسیدهاند. افرادی كه مرتب آفت میزنند،ممكن است خودشان بهطور تجربی بتوانند علت آفت زدن خود را بهصورت شخصی كشف كنند. عواملی كه ممكن است در ایجاد زخمهای آفتی موثر باشند عبارتند از:
وراثت و ژنتیك، عامل مهمی در انتقال بیماری آفت است. حدود ۰۴ درصد از افرادی كه آفت دارند، به سابقه فامیلی وجود زخمهای دهانی اعتراف میكنند.
نواقص سیستم ایمنی بدن ممكن است افراد را برای ابتلای به آفت مستعد كند.
صدمات فیزیكی به مخاط دهان ممكن است باعث ایجاد آفت شوند. این صدمات میتواند شامل این موارد باشد: مسواك زدن محكم و تحریك مخاط دهان، جویدن خوراكیهای سخت كه باعث زخم شدن مخاط دهان شوند مثلا نان خشك و تهدیگ،وجود ترمیمهای دندانی با لبه تیز كه باعث تحریك مخاط دهان و زبان شوند. درمانهای دندانپزشكی و...
اضطراب،هیجان و خستگی میتواند زمینه را برای ایجاد آفت مستعد كند.
وجود حساسیت به بعضی خوراكیها ممكن است موجب بروز آفت شود. خوراكیهای كارخانهای كه مواد نگهدارنده دارند، از این جملهاند. سایر خوراكیهایی كه ممكن است موجب بروز آفت شود: قهوه، شكلات، پنیر، خشكبار، مركبات و سیبزمینی.
تغییرات هورمونی ممكن است موجب بروز آفت شوند. مثلا بسیاری از خانمها از عود زخمهای آفتیشان در هنگام عادتهای ماهیانه شكایت دارند.
كمبود بعضی ویتامینها مثل B۲۱ ، فولات و یا كمبود آهن میتواند زمینه را برای بروز آفت مستعد كند. برای افراد مبتلا به آفت استفاده از رژیمهایی سرشار از ویتامین B و آهن توصیه میشود. ویتامین B در نانهای سبوسدار،شیر،جگر،ماست،پنیر و... وجود دارد. انواع گوشت، جگر و سبزیجات با برگ سبز نیز منابع غنی آهن هستند.
گاهی اوقات بعضی از ویروسها و باكتریها و نیز استفاده از گونههایی از داروها ممكن است موجب ایجاد آفت شود.
● انواع آفت
آفتها گونههای مختلف دارند و در افراد مختلف به اشكال گوناگونی بروز میكنند. اغلب در كودكان و نوجوانان بین ۰۱ تا ۹۱ سال شایع است. انواع آفت عبارتند از:
آفتهای كوچك: ۰۸ درصد از آفتها در این گروه هستند. زخمهای آفتی كوچك قطری بین ۵ تا ۸ میلیمتر دارند. حدود ۰۱ تا ۴۱ روز در دهان باقی میمانند. بعد از بهبودی اثری از آن باقی نخواهد ماند.
آفتهای بزرگ: ۰۱ درصد از آفتها در این گروهند. این آفتها بزرگ هستند و گاهی ممكن است چند هفته تا چند ماه باقی بمانند. این آفتها ممكن است رد زخم بر جای بگذارند.
آفتهای هرپتیك: ظاهر این زخمها شبیه زخمهای ویروسی است. ۵ درصد آفتها از این گروه هستند.
آفتها ممكن است با ضایعات ناشی از بعضی بیماریهای دیگر،اشتباه گرفته شوند. یكی از این موارد زخمهایی است كه منجر به بدخیمیها میشود. بنابراین اگر زخم یا تورم یا لكههای سفید- قرمزی در دهان شما ایجاد شده كه بیش از ۳ هفته طول كشیده است، حتما برای بررسی بیشتر آن به پزشك مراجعه كنید. در ضمن افرادی كه مكرر به آفت مبتلا میشوند باید برای بررسی از نظر بیماریهای عمومی به پزشك مراجعه كنند
● چگونه از آفت پیشگیری كنیم؟
از آنجا كه علت بروز آفت ناشناخته است،راه پیشگیری نیز بر آن وجود ندارد. اما برای افرادی كه بهطور مرتب دچار آفت میشوند، بعضی توصیهها كاربردی است:
همانطور كه گفته شد،در افراد مختلف ممكن است عوامل مشخصی باعث شروع شدن زخمهای آفتی باشند. بنابراین سعی كنید در مورد شخص خودتان به دنبال علت بگردید و آنرا كشف كنید.
تحریكهای فیزیكی محیط دهان خود را از بین ببرید. به آرامی مسواك بزنید و سعی كنید مسواك، دهان و زبانتان را زخم نكند. اگر دندانهای شكسته و یا پركردگیهای قدیمی دارید كه لبههای تیزی دارند،حتما برای ترمیم آنها اقدام كنید. اضطراب و تنش خود را كم كنید. ورزش و استفاده از تكنیكهای ایجاد آرامش میتواند در كاهش تكرار آفتها موثر باشد. سیگار نكشید و رژیم غذایی خود را سرشار از ویتامینها و سبزیهای تازه كنید. استفاده از هویج و كرفس خام به مقدار زیاد و استفاده از عصاره گیاه <مورد> نیز میتواند از بروز آفت پیشگیری كند. مصرف آهن را فراموش نكنید.
● چگونه آفت درمان میشود؟
در مورد آفتهای بسیار بزرگ و یا آفتهای بسیار عود كننده،مراجعه به پزشك و دارودرمانی از جمله استفاده از كورتونها لازم است. اما در مورد آفتهای كوچك،درمانها بهصورت علامتی و موضعی انجام میشود. از آنجا كه ممكن است بر روی آفتهای بزرگ، عفونتهای باكتریایی اضافه شود، گاهی اوقات استفاده از دهانشویه كلرهگزیدین برای ضدعفونی كردن محیط دهان پیشنهاد میشود. آفتها به علت دردناك بودن، تغذیه شخص مبتلا را مختل میكند و همین امر به كاهش عملكرد سیستم ایمنی منجر شده، دوره بیماری را طولانیتر میكند. برای كاهش درد آفتها میتوان قبل از صرف غذا از دهانشویههای ضدالتهاب مانند <بنزیدآمین> و یا ژلها و اسپریهای بیحسی كننده موضعی <لیدوكائین> استفاده كرد. داروهای گیاهی گوناگونی نیز در داروخانهها برای كاهش درد زخمهای آفتی وجود دارند.دست آخر اینكه،اگر سالی دو سه بار آفتهای كوچك به سراغتان میآید و خودبهخود در عرض ۲ هفته خوب میشوند، با آن كنار بیایید، اما آفتهای بزرگ و طولانی مدت و یا آفتهای مكرر را جدی بگیرید و برای علتیابی آن به پزشكتان سری بزنید.

دكتر فرین میزانیان

منبع : روزنامه سلامت