حماسه خیبر شکنان

نخستین سال جنگ تحمیلی با چندین عملیات ناموفق سپری شد، تا اینکه با آزاد سازی خرمشهر مسیر جنگ تغییرات جدی یافت.نیروهای ایرانی به خود باوری و اعتماد به نفس ویژه ای رسیدند و در جبهه مقابل دشمنان بعثی احساس ضعف و خواری یافتند.اهمیت عملیات خیبر با این مقدمه بیشتر روشن می شود پس از فتح خرمشهر چند عملیات پیاپی همچون رمضان و والفجر مقدماتی اجرا شد در حالی که فرماندهان سپاه و ارتش در این تدبیر بودند که با استفاده از اصل غافلگیری بتوانند دشمن را در یکی از مناطق جنگی زمین گیر کنند تا بار دیگر روحیه نیروها افزایش یابد.بدین گونه منطقه عملیاتی هور انتخاب شد.
● درباره عملیات
عملیات خیبر در ساعت ۲۱‎/۳۰ روز سوم اسفند سال ۶۲ با رمز یا رسول الله و در منطقه عملیاتی شرق رودخانه دجله و داخل هور الهویزه انجام شد.
هدف از انجام عملیات خیبر انهدام نیروهای سپاه سوم عراق، تأمین جزایر مجنون شمالی و جنوبی، ادامه تک از جزایر و محور طلاییه به سمت نشوه و پیوستن به نیروهایی بود که از محور دیگر به دشمن حمله می کردند.در نظر بود که خشکی شرق دجله از طریق هور تصرف شود تا دشمن نتواند از سمت شمال سپاه سوم را تقویت کند.
● منطقه عملیاتی
منطقه عملیاتی که در شرق رودخانه دجله و داخل هور الهویزه واقع شده است، از شمال به العزیر و از جنوب به القرنه- طلاییه محدود می گردد این منطقه دارای دو نوع طبیعت متفاوت است، هور و خشکی قسمت خشکی، که حداقل عرض آن ۸ کیلومتر و حداکثر۱۰ کیلومتر است توسط دو هور بزرگ - هور الهویزه در شرق و هور الحمار در غرب آن- احاطه شده است.همچنین منطقه مذکور توسط رودخانه دجله به دو قسمت شرقی- غربی تقسیم می شود که بخش عمده آن در شرق رودخانه قرار دارد.جاده مواصلاتی عماره- بصره نیز در غرب رودخانه است در داخل منطقه مزبور جزایر شمالی وجنوبی مجنون واقع است.
همچنین تأسیسات دیگری از قبیل: دکل های برق، دکل های تقویتی رادیو و تلویزیون، کارخانجات کاغذ سازی، چاه های نفت و ... در داخل آن وجود دارد.هور منطقه ای است همسطح دریا که در برخی مناطق سطح آب آن ۲ تا ۳ متر بالاتر از آب دریا است و به طور کلی نسبت به مناطق همجوار گود می باشد و در مسیر رودخانه های قدیمی و دائمی به وجود می آید و دارای روییدنی هایی از قبیل : «نی» با ارتفاع ۲ تا ۷ متر که عمدتاً در جاهای عمیق می روید است.
● شب عملیات
در مرحله اول نیروهای قرارگاه نجف با تهاجم سراسری در مناطقی همچون تنگه و شهر القرنه، جاده بصره، العماره و نیز جزایر شمالی و جنوبی مجنون استقرار یافتند.
در ادامه عملیات، پس از آن محور زید با عدم موفقیت مواجه شد لشکر ۱۴ سپاه پاسداران که تحت امر قرارگاه کربلا بود آزاد شده و به همراه لشکر ۲۷ مأموریت طلاییه را برعهده گرفت. در آن شب نبرد سختی در گرفت که تا صبح به طول انجامید. در این میان، فشار دشمن همچنان ادامه داشت و با آن که محور جاده طلاییه، به طول ۶ کیلومتر، در اختیار نیروهای خودی بود لیکن وسعت کم منطقه مانور از یک سو و آتش انبوه و بسیار زیاد دشمن از سوی دیگر، امکان پیشروی الحاق با محور جزایر مجنون را ناممکن ساخته بود.
به همین خاطر از ادامه عملیات در طلاییه صرف نظر شد و به این ترتیب اهداف عملیات خیبر به حفظ جزایر مجنون محدود شد.
● تلفات و خسارات عراق در این عملیات
کشته و زخمی شدن حدود ۱۵ هزار نفر، به اسارت درآمدن ۱۱۴۰ نفر، انهدام ۱۵۰ تانک و نفر بر، انهدام ۲۰۰ خودرو به غنیمت در آمدن ۱۰ تانک و ۶۰ کامیون، انهدام ۲۱ تیپ به میزان ۲۰ تا ۱۰۰ درصد.
● خیبر شکنان
عملیات خیبر نخستین عملیات آبی خاکی رزمندگان اسلام در طول دوران جنگ بود.در این عملیات حاج ابراهیم همت، پرچم دار بزرگ جبهه های حق علیه باطل و فرمانده عملیات، در کنار بسیجیان از خود گذشته بر اثر اصابت ترکش گلوله توپ به ندای حق لبیک گفت و به سوی معبود پرواز کرد.همچنین فرماندهان بزرگی چون : اکبر زجاجی، حمید باکری و یاغچیان در این عملیات به شهادت رسیدند.
دکتر محسن رضایی فرمانده وقت سپاه درباره این عملیات می گوید: با این عملیات یک شوک بسیار بزرگ به ارتش و دولت عراق و بخصوص حامیان صدام وارد شد.جنگ سختی صورت گرفت اما مقاومت رزمندگان ما باعث شد جزایر جنوبی و شمالی یا جزایر خیبر تا آخرین روزهای جنگ در اختیار ما باقی بماند.
دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام اضافه می کند: در شرایطی که در دو سال و اندی که لشکرهای ما فقط در خشکی جنگیده بودند باید حالا دردریا می جنگیدند؛ در منطقه ای که حدود ۱۰۰ کیلومتر در ۳۰ کیلومتر دریاچه ای بود که در عین حال باتلاق، نیزارهای بسیار فشرده و برکه های آب نیز در این منطقه وجود داشت.
نیروهایی که در زمین می جنگیدند باید از نظر روحی- روانی، لجستیک، رزم، تاکتیک و حتی از نظر سلاح هم باید برای جنگ در آب آماده می شدند.این مشکل مشکلی نبود که در عرض یک شب حل شود معمولاً برای انتقال نیروی اعزامی از وضعیتی به وضعیتی دیگر بستگی به تغییر وضعیت زمان طولانی می شود که این تغییر از خشکی به آب بیش از ۵-۴ سال زمان برای آموزش و گردآوری تجهیزات و سلاح می طلبد اما همه این کارها را ما باید کمتر از ۹-۸ ماه انجام می دادیم.
وی ضمن اشاره به امکانات کم برای اجرای عملیات غیر کلاسیک خیبر، بر نقش نیروهای رزمی- مهندسی تأکید کرده و می افزاید: ما در عمل به یک سوم قایق ها رسیدیم ضمن اینکه با کمبود در لجستیک مواجه بودیم، فشارهای بین المللی بر ما بیشتر شد و حداقل امکانات را نداشتیم لذا مرتب ما ناچار بودیم که یا عملیات را محدود کنیم و یا از توانایی های فنی و مهندسی خود استفاده کنیم که برادران جهاد سازندگی را برای ساخت پلی ۱۵ کیلومتری توجیه کردیم که در دنیا بی سابقه است.درست کردن پل ۱۵ کیلومتری خارج از تصور بود با این وجود این عزیزان پل شناور خیبر را طراحی کردند تا به محض انجام عملیات از فردای آن روز نصب پل آغاز شود.
وی لطف خدا همراه با ابتکارات و نوآوری های رزمندگان را در طراحی عملیات خیبر یادآور شده و می افزاید: وقتی با کمبود قایق مواجه شدیم برادران هوانیروز ارتش را خواستیم که سردار جلالی فرمانده وقت هوانیروز بسیار فعال بودند که با پشتیبانی و ترابری هوایی کمبود قایق ها را حل کنیم که این موضوع ابتدا برای آنها کاملا ناشناخته بود و پرواز در ارتفاعات پائین روی نیزارها و در منطقه ای نا امن کار ساده ای نبود و فداکاری های زیادی صورت گرفت.
وی، تصرف جزایر و قطع جاده بصره- بغداد را دو هدف اصلی عملیات خیبر عنوان کرده و اضافه می کند: عملیات اینطور طراحی شده بود که ما نیروهایمان را در غافلگیری وارد خاک عراق کنیم و ۲۰ کیلومتر دریا را پشت سر بگذاریم و جاده بغداد- بصره را قطع کنیم و جزایر جنوبی و شمالی خیبر که مراکز نفتی عراق است و تقریباً بیش از چند میلیارد بشکه نفت در آن منطقه وجود داشت و بیش از ۹۰ چاه نفتی در این جزایر حفر شده بود را تصرف کنیم.
اکثر فرمانده لشکرها سوار بلم ها شدند و ۳-۲ روز طول کشید تا رفتند در جاده اصلی بغداد- بصره و خودشان محل نیروها و تجهیزاتشان را دیدند و مشخص کردند.شهید باکری، همت، احمد کاظمی، مرتضی قربانی، آقای قالیباف از جمله این فرماندهان بودند که قبل ازعملیات از هور و از سنگرهای دشمن شبانه عبور کردند و در کنار جاده و جزایر جنوبی و شمالی عراق شناسایی را انجام دادند و شب عملیات با آگاهی کامل لشکرهایشان را در اهداف عملیاتی مستقر کردند.
● بی نظیر در طول دفاع مقدس
سردار محمد حسین جلالی چهره ای که گرچه کمتر شناخته شده اما دارای سوابق درخشانی است که در زمان عملیات خیبر در نقش فرمانده هوانیروز ارتش به این عملیات یاری رساند و از سال ۶۴ تا پذیرش قطعنامه یعنی در سال های حساس کشورمان وزیر دفاع بوده است. وی ابتدا در ارتش امیر بودکه با فرمان مقام معظم هبری و فرماندهی کل قوا به سپاه فرستاده شد تا فرماندهی نیروی هوایی سپاه را به عهده گیرد و این نهاد نوپا را به سرانجامی برساند.بعد از وی این سمت را شهید احمد کاظمی عهده دار شد.سردار جلالی هم اکنون مشاور مقام معظم رهبری نیز هست.وی با اشاره به اینکه در مقطع اجرای این عملیات به عنوان فرمانده هوانیروز مشغول خدمت بوده، اظهار می دارد: رهبر معظم انقلاب که در آن دوران رئیس جمهور بودند به من تکلیف کردند که در این موضوع به سپاه کمک کنم و من نیز ظرف ۳ ماه خلبانان را برای عملیات شبانه آموزش دادم و خودم نیز در زمان عملیات به همراه شهید احمد کاظمی نخستین هلیکوپتری که در منطقه فرود آمد را هدایت کردم.
وی با تأکید بر اینکه عملیات شبانه هلیکوپترها در این حجم، در کمتر کشوری انجام شده است، گفت: در یک شب ۱۵۰ هلیکوپتر به اهواز منتقل شد بدون اینکه دشمن مطلع شود و هدایت هلیکوپترها نیز با کمترین امکانات ارتباطی صورت گرفت.
این فرمانده ارشد دفاع مقدس خاطرنشان می کند: در هر لحظه از عملیات خیبر می شد یاری خدا و امداد الهی را لمس کرد.

سهیلا طائی

منبع : روزنامه ایران