گردشگری فضایی در گذر زمان

گردشگری فضایی عرصه جدیدی در صنعت گردشگری است که ارائه‌ای نو و دنیایی تازه را در این صنعت مطرح کرده و آینده روشنی برای آن قابل تصور است. روزی خواهد رسید كه هركس بتواند برای سفر به فضا به آژانس‌های گردشگری فضایی مراجعه كرده, برای خود و یا اعضای خانواده‌اش بلیط سفر به فضا تهیه كند.
گردشگری فضایی یكی از راه‌های استفاده تجاری از فضاست. تحقیقات، بازار قابل ملاحظه‌ای را برای این عرصه نشان می‌دهد كه با توجهات به موقع و سرمایه‌‌گذاری‌های به جا می‌تواند پیشرفت چشمگیر و سودآوری قابل‌ ملاحظه‌ای داشته باشد. رفتن به فضا یكی از آرمان‌های بشری است و بسیاری از مردم، ترسی از پرداخت مبالغ سنگین برای رسیدن به این آرزو را ندارند.
به زودی طیف جدیدی از ابرساختار‌ها بین زمین و مدارهای پایینی زمین به‌وجود خواهد آمد و تورهای مسافرتی فضایی, گردشگران را به‌صورت منظم و قانونمند به این ابرساختارها منتقل خواهند كرد.
با به وجود آمدن ابرساختارها، شماری از تسهیلات و امكانات مداری نیز به سرعت ساخته خواهند شد. به دلیل تشكیل تورهای مسافرتی فضا، رفت و آمد بین زمین و فضا، ایمن‌تر، سریع‌تر و با فواصل زمانی كوتاه‌تری انجام خواهد شد. پروازهای زیرمداری، سفرهای كوتاه مداری، هتل‌های مداری ساده و اولیه و پس از این مراحل مقدماتی، سفر به ماه و اقامتی كوتاه مدت در هتل‌های آن فعالیت‌هایی هستند كه دیری نخواهد گذشت كه عملی خواهند شد.
پروازهای زیرمداری سرنشین‌دار تا چند سال آینده میسر خواهند بود. این پروازها امکان سفر به فضا را برای طیف وسیعی از مردم مقدور خواهند کرد. حدس زده می‌شود قیمت بلیت در ابتدا بسیار بالا باشد ولی مطمئناً با سرعتی غیرقابل پیش‌بینی افت خواهد كرد. پروازهای مداری سرنشین‌دار نیز به همین منوال محقق خواهند شد. روزی كه چارلز لیندبرگ، در سال ۱۹۲۷، اولین پرواز هوایی غیرنظامی را با طی مسیر طولانی پاریس تا نیویورك انجام داد كمتر كسی پیش‌بینی می‌كرد كه صنعت هوانوردی روزی به اندازه‌ای پیشرفت كند كه به یك صنعت چندین میلیارد دلاری در جهان تبدیل شود. بنابراین می‌توان امیدوار بود روزی برسد كه مسافرت فضایی نیز در سراسر دنیا انجام پذیر شود. به عبارت ساده‌تر مردم محموله‌های آینده فضاپیماها خواهند بود.در مورد گردشگری فضایی احتمالات برای ۲۵ سال آینده امیدواركننده است. مشتاقان فضا و سفر به فضا می‌توانند ابعاد و دورنمای بازار در حال شكل‌گیری را نظاره‌گر باشند.
باید بدانیم مسافرت فضایی نوش‌داروی مناسبی برای همه بیماران جهان مدرن نیست, اما می‌تواند به بهبود وضعیت سیاره زمین كمك كند. بسیاری از فضانوردان كه امكان دیدن زمین را از فضا داشته‌اند, اظهار كرده‌اند كه دیدگاه آنان از زمین و جهان به علت این تجربه, تغییر كرده است. آنها نسبت به موضوع سیاره زمین بسیار بیشتر از منافع ملی حساسیت نشان می‌دهند. بنابراین، هنگامی كه میلیون‌ها انسان از فضا دیدن كنند, می‌توان انتظار داشت كه وضعیت سیاره زمین در حال بهترشدن است.
● نخستین گردشگران فضایی جهان
در دهه ۸۰, چهل در صد از بزرگسالان، یعنی چیزی در حدود ۸۰ میلیون نفر از مردم ایالات متحده، آرزو داشتند به فضا سفر كنند. تحقیقات نشان داده است كه در ژاپن و ایالات متحده در سال‌های اخیر ده‌ها میلیون تن از مردم در هر كشور علاقه داشته‌اند به فضا بروند و حاضر بوده‌اند در این راه پول خرج كنند اما بزرگترین مانعی كه اغلب مردم به آن اشاره می‌كنند هزینه سرسام‌آور چنین سفرهایی است.
از زمان اولین پرواز انسان به فضا، این فكر كه دسترسی به فضا برای تمام مردم امكان‌پذیر شود، مطرح بوده است. فعالیت‌های انجام گرفته در این زمینه در طی این مدت چشمگیر نبوده است و از بین تمام كسانی كه به فضا رفته‌اند تنها چند نفر افراد معمولی دیده می‌شوند. از ابتدای عصر فضا، كه از ۴ اكتبر ۱۹۵۷ با پرتاب اولین ماهواره ساخت دست بشر آغاز شد تا كنون تعداد زیادی به فضا رفته‌اند اما از بین آنها تنها چند نفری افراد عادی بوده‌اند و بقیه را فضانوردان و دانشمندان تشكیل می‌داده‌اند. در بین این چند نفر مسافر فضا، تنها سه نفر هزینه سفر خود را پرداخته‌اند و هزینه سایر فضاگردها (فردی که به منظور سیاحت راهی فضا می‌شود) را مؤسسات و شرکتهایی تقبل کرده‌اند که با اهداف تجاری و یا تبلیغاتی همراه بوده است.
تا قبل از انهدام ایستگاه فضایی میر، دو نفر از افراد عادی به این ایستگاه سفر كردند. در دسامبر سال ۱۹۹۰، تویوهیرو آكی‌یاما، خبرنگار ۴۸ ساله ژاپنیاز شرکت ژاپنی TBS برای مأموریت یك هفته‌ای، با هزینه ۱۲ میلیون دلار، به میر فرستاده شد. به این ترتیب، او عنوان اولین خبرنگار جهان در فضا را از آن خود کرد. پس از او هلن شارمن ۲۷ ساله در سال ۱۹۹۱ به میر پرواز كرد. او یك شیمی‌دان انگلیسی بود که پس از برنده شدن در مسابقه‌ای كه بانك نارودنی مسكو در لندن ترتیب داده بود، با فایق آمدن بر ۱۳۰۰۰ رقیب، شانس مسافرت به فضا را به دست آورد. بخشی از هزینه ۱۰ میلیون دلاری سفر ۸ روزه شارمن به ایستگاه فضایی میر را بیمه‌گر پروژه و بقیه را بانك نارودنی پرداخت كردند.
اما غیر از این افراد خوش‌شانس كه بدون پرداخت هزینه‌های سنگین یک سفر فضایی از جیب خود و بدون اینكه فضانورد، محقق، دانشمند و یا فردی سیاسی باشند، شانس رفتن به فضا برایشان فراهم شد، تا كنون سه نفر از شهروندان عادی جهان با هزینه شخصی به فضا سفر كرده‌اند. این سه نفر كه هزینه سفرشان را خود پرداخته‌ و با میل و رضای شخصی به این اقدام دست زدند، نخستین گردشگران فضایی جهان و گشایند‌گان دروازه‌های این عرصه جدید محسوب می‌شوند.
▪ دنیس تیتو، نخستین فضاگرد (گردشگر فضایی) جهان .
دنیس تیتو اولین فضانوردی است كه با هزینه شخصی خود و به عنوان گردشگر به فضا سفر كرده است. تیتو چهل سال پس از اولین پرواز فضایی بشر, راهی فضا شد.
علاقه وی برای سفر به فضا زمانی شروع شد كه با پرتاب موفقیت آمیز ماهواره اسپوتنیك-۱، عصر فضا آغاز شد. در آن زمان وی در دوران نوجوانی به سر می‌برد و پدرش كه یك كارگر مهاجر ایتالیایی بود, آرزوهای وی را احمقانه می‌پنداشت.
در ۲۸ آوریل ۲۰۰۱ , ۴۰ سال پس از اولین پرواز فضایی بشر, وی به پدر و مادر خود ثابت كرد كه رویاهایش احمقانه و دور از دسترس نبوده است. تیتو در دوران جوانی برای رسیدن به هدفش تمام نیروی خود را متمركز نمود و تمام تلاش خود را به کار برد تا در برنامه‌های فضایی ایالات متحده شركت کند.
پس از اتمام تحصیلاتش و دریافت مدرك كارشناسی در زمینه هوا و فضانوردی، و اخذ مدرك كارشناسی ارشد در زمینه علوم مهندسی، سرانجام تیتو در سن ۲۳ سالگی كارش را با آزمایشگاه پیشرانش جت متعلق به سازمان فضایی ناسا به عنوان مهندس هوافضا آغاز كرد.در مدتی كه تیتو در جی.پی.ال ناسا كار می‌كرد، مسئول طراحی چند مسیر فضاپیمای مارینر به مارس و مریخ بود.
تیتو پس از مدتی كار در ناسا را رها كرد و حرفه مدیریت سرمایه‌گذاری را در پیش گرفت. دلیل این امر چنان‌كه خود او اظهار می‌كند، بی‌علاقگی او به امور فضایی نبوده است، بلكه سودآوری بیشتر مد نظرش بود كه البته اگر به دنبال سود بیشتر و كار پرمنفعت‌تری نبود نمی‌توانست اولین گردشگر فضا شود. در سال ۱۹۷۳ او یك شركت مدیریت سرمایه‌گذاری تأسیس كرد. این كار باعث شد كه سرمایه شخصی وی پس از مدت كوتاهی به ۲۵۰ میلیون دلار برسد. در حال حاضر او مدیر اجرایی شركت شركای ویلشایر است كه در امر مشاوره در زمینه خدمات فناوری و مدیریت سرمایه گذاری فعالیت می‌كند.
از زمانی كه وی شغل خود را تغییر داد هرگز علاقه‌اش را به فضا و وفاداریش را به برنامه‌های فضایی ملی از دست نداد. علاوه بر این، رؤیای دیرینه‌اش را همچنان در سر می‌پروراند و سرانجام پس از اینكه آمادگی رفتن به فضا را در خود و شرایط سازمان فضایی روسیه را در حمل مسافر به فضا مناسب دید، اقدامبه کاری کرد که تا آن زمان سابقه نداشت.
ناسا شرایط پرواز مسافر شخصی با شاتل فضایی را نداشت، ولی دولت روسیه حاضر بود در ازای اخذ وجه ( نسبتاً بالا ) این كار را انجام دهد. در زمانی كه وی برای رفتن به فضا اقدام كرد ایستگاه فضایی میر پابرجا بود و خود وی شخصاً دوست داشت به میر پرواز كند، در ابتدای امر هم برنامه او برای رفتن به میر تنظیم شده بود ولی با انهدام میر وخارج شدن از رده ایستگاه‌های فضایی این برنامه منتفی و قرار شد كه تیتو به ایستگاه فضایی بین‌المللی پرواز كند. پس از طی مراحل مختلف و ملاحظات لازم، در ژانویه سال ۲۰۰۱ دنیس تیتو, قرارداد سفر فضایی خود را امضا كرد.
تیتو به شهرک ستارگان كه یك پایگاه آموزشی فضایی روسی در خارج از مسكو است رفت و در آنجا مجموعاً در حدود ۸۰۰ ساعت آموزش دید. آموزش‌های وی درباره خدمات اورژانس، برنامه‌های اصلی حیاتی، تمریناتی که مربوط به وضعیت صعود و سقوط میشد و همچنین تمرین شرایط بی‌وزنی در جاذبه صفر, آموزش لازم برای مراقبت شخصی، آشنایی با سیستمهای مهندسی و نیز تمریناتی در زمینه خانه‌داری جهت انجام امور شخصی در ایستگاه فضایی بود. ماهیت پرواز تیتو با سایر پروازهایی كه تا آن زمان انجام می‌گرفت تفاوت داشت، او نه یك فضانورد بلكه یك شهروند معمولی محسوب می‌شد. آموزش‌های وی متناسب با نوع و ماهیت سفرش صورت می‌گرفت. آموزش‌های دامنه‌دار، او را برای انجام بسیاری از كارهای لازم و ضروری یک سفر فضایی آماده كرده بود.
در تاریخ ۲۸ آوریل سال ۲۰۰۱ این تاجر لوس‌آنجلسی در سن ۵۹ سالگی به آرزوی دیرین خود رسید و با فضاپیمای روسی سایوز از پایگاه بایكونور قزاقستان به ایستگاه فضایی بین‌المللی پرواز كرد. تیتو می‌گوید این بهترین تجربه‌ای بوده است كه تا به حال در زندگی‌اش داشته. تیتو به مدت هشت روز در فضا به سر برد و در ششم ماه مه به زمین بازگشت.
▪ مارك شاتل‌ورث، دومین فضاگرد (گردشگر فضایی) جهان .
دومین فردی كه به منظور گردش و سیاحت به فضا سفر کرد،مارك شاتل‌ورث بود. وی كه تاجر میلیونری اهل آفریقای جنوبی است اولین آفریقایی فضانورد محسوب می‌شود. در ۲۵ام آوریل ۲۰۰۲ مارك سوار بر كپسول فضایی سایوز با سریالTM-۳۴ از پایگاه بایكنور در قزاقستان، سفر هیجان‌انگیز خود را آغاز کرد و دو روز بعد، پس از پهلوگیری سایوز در کنار ایستگاه بین‌المللی فضایی (ISS) ، اقامت ۸ روزه مارک در فضا آغاز شد.
مارک شاتل‌ورث در این سفر آزمایشاتی علمی نیز درباره ایدز و ژنتیک انجام داد. سفر وی که در مجموع ده روز به طول انجامید، ۲۰ میلیون دلار برایش آب خورد. مارک در زمان سفر یک تاجر موفق ۲۸ ساله بود.
▪ گرگوری اولسن، سومین فضاگرد (گردشگر فضایی) جهان .
گرگوری السن دانشمند و تاجری اهل ایالات متحده امریكا است که در اکتبر سال ۲۰۰۵ میلادی و در سن ۶۰ سالگی به سفری فضایی به مقصد ایستگاه بین المللی فضایی رهسار شد و بدین ترتیب عنوان سومین فضاگرد دنیا را از آن خود کرد. گرگوری برای این سفر ۱۰ روزه و خارق العاده به فضا، ۲۰ میلیون دلار پرداخت كرده بود. به گفته خود وی این سفر نه تنها ارزش این قیمت را داشته بلكه هم‌اكنون او بیشتر مایل است چنین تجربه‌ای را دوباره تكرار كند.
وی در ۳۰ سپتامبر ۲۰۰۵ در ساعت ۱۱:۵۵ دقیقه به وقت محلی با فضاپیمای سایوز به طرف ایستگاه فضایی بین‌المللی پرواز كرد. پهلوگیری فضاپیما با ایستگاه فضایی در ۳ اكتبر به‌ آرامی و با موفقیت انجام شد.
وی خاطره‌انگیزترین موضوع در سفر چند روزه‌اش را، شناوری در اطراف ایستگاه فضایی و تماشای منظره زمین عنوان كرد. به عقیده او لحظه كنده شدن از زمین نیز، زمانی كه راكت از زمین جدا می‌شود، لحظه بسیار هیجان انگیزی بوده است. در طول اقامت در ایستگاه فضایی السن تجارب سفرش را با دانش‌آموزان از طریق برنامه رادیویی در میان می‌گذاشت. او سرانجام در ۱۰ام‌ اكتبر و پس از اقامتی ده روزه در فضا، به زمین بازگشت.
گرگوری السن با انجام این سفر عنوان سومین گردشگر فضایی را به دست آورد. السن نیز مانند دو گردشگر قبلی پیش از پرواز به ایستگاه بین المللی فضایی برای کسب آمادگی به منظور انجام چنین سفر پر مخاطره ای، تن به آموزشها و تمرینات سخت و فشرده سازمان فضایی روسیه داد. تمرینات مانند دو فضاگرد قبلی در شهرک ستارگان، جایی نزدیک مسکو، انجام میشد.
تاکنون، سفر هر سه گردشگر فضایی را شركت توریستی ماجراجویی‌های فضایی که دفتر آن درآرلینگتون، ایالت ویرجینیای آمریکا قرار دارد ترتیب داده است. بی‌شک هزینه، وقت و تلاشی که این انسانهای بی‌باک در راه گردشگری فضایی صرف کرده‌اند زمینه‌ساز پیشرفت‌های چشمگیر و روشنی‌بخش راه تاریک آینده تجاری‌سازی فضا خواهد بود. انتظار می‌رود با ورود بخش خصوصی به فضا و تجاری‌سازی فعالیتهای فضایی، انگیزه و شرایط بهتری برای دستیابی به فضا ایجاد شود.
انوشه انصاری که تا چند روز آینده به عنوان چهارمین فضاگرد راهی مدار زمین و ایستگاه بین‌المللی فضایی خواهد شد، در مصاحبه‌ای شرایط خاص این گونه سفرها را چنین عنوان کرده است که: "سفر به فضا مانند سایر سفرهایی که تجربه کرده‌ایم نیست. شما اگر بخواهید برای تعطیلات خود برنامه‌ای بریزید با یک آژانس مسافرتی تماس می‌گیرید و با پرداخت هزینه‌های مربوط به آن و بستن چمدان‌هایتان راهی سفری به هر جای روی زمین می‌شوید. اما یک توریست فضایی علاوه بر هماهنگی‌های بسیار و پرداخت هزینه‌های سرسام‌آور مجبور به طی ۶ ماه دوره و آموزش بسیار فشرده و سختی است که بدون آن، انجام چنین سفری مقدور نمی‌باشد."
انوشه انصاری نیز مانند سه گردشگر فضایی قبل از خود، از بایکنور قزاقستان و در حالی که سوار بر کپسول معروف فضایی سایوز است راهی ایستگاه بین المللی فضایی می‌شود. "دانش فضایی" سفری امن و دور از خطر برای نخستین فضانورد ایرانی آرزو میکند.

لیلا خلج زاده

منبع : ایرانیکا