دانستنی‌های غرق‌شدگی

با نزدیک شدن تابستان خیلی‌ها فقط منتظر گرم شدن هوا و مکان مناسبی هستند تا تنی به آب بزنند اما گاهی اوقات این آب تنی لذت‌بخش، پایان خوشی ندارد.
هر سال تابستان آمار کسانی که در اثر غرق‌شدگی جان خود را از دست داده‌اند، مرتب از رسانه‌ها پخش می‌شود و مسوولان سعی می‌کنند به مردم راجع به این خطر هشدار بدهند. اما شاید بسیاری ندانند که خطر غرق‌شدگی فقط در ساحل‌های شلوغ نیست و می‌تواند در هر جایی که آب وجود دارد، افراد را تهدید کند. حتی جایی مانند وان حمام یا یک لگن بزرگ آب در گوشه حیاط. اما با توجه به اینکه دوسوم موارد غرق‌شدگی در فصل تابستان و به دلیل شناکردن در آب‌های گوناگون به وجود می‌آید، مطالب زیر بیشتر به حواشی این مساله اشاره می‌کند.
غرق‌شدگی زمانی اتفاق می‌افتد که مجاری تنفسی به وسیله هر نوع مایعی مسدود شوند و یا مایع به داخل ریه و حبابچه‌های آن راه پیدا کند.
قطع تنفس و کمبود اکسیژن اصلی‌ترین علت مرگ در اثر غرق‌شدگی است اما عوامل دیگری هم به غیر از هیپوکسی می‌توانند موجب مرگ شوند. در موقع شناکردن و یا بازی در آب عواملی مانند خستگی و ضعف، آشنا نبودن به محیط و آب‌های عمیق، بلدنبودن شنا، تشنج، مصرف داروهای خاص و یا استفاده از الکل، شیرجه‌زدن و حوادث ناشی از آن، گرفتگی عضلات، شوک و استرس ناشی از حمله جانوران آبزی، حمله قلبی، و زیر آبی رفتن‌های طولانی ممکن است موجب شوند فرد نتواند برای تنفس به راحتی به سطح آب بیاید و آب جلوی دهان و بینی او را بگیرد و غرق‌شدگی اتفاق بیفتد. با ورود آب به داخل نای، اسپاسم شدید حنجره موجب می‌شود مسیر نای بسته شود تا آب بیشتری وارد ریه نشود؛ اگرچه این اتفاق کمبود اکسیژن و علایم هیپوکسی را هم به دنبال دارد. گاهی هم ممکن است این اسپاسم به وجود نیاید و ورود آب فراوان به ریه‌ها در عمل موجب همان اتفاق می‌شود.
● علایم غرق‌شدگی
دیدن کسی که در آب به طور غیرطبیعی دست و پا می‌زند یا سرش مدام به زیر آب می‌رود و بالا می‌آید و یا کسی که مدت زیادی صورتش در داخل آب قرار دارد، می‌تواند هشداری باشد به این معنی که با یک مورد غرق‌شدگی مواجه هستیم. در هنگام غرق‌شدگی ابتدا فرد به علت کمبود اکسیژن دچار استرس و هراس می‌شود و به طور غیرطبیعی تقلا می‌کند. سه دقیقه پس از ماندن در زیر آب، کاهش هوشیاری رخ می‌دهد و پس از بازگشت شش دقیقه آسیب‌های مغزی شروع می‌شود. چند دقیقه بعد ضربان قلب هم نامنظم و پمپاژ خون مختل می‌شود. لب‌ها و پوست رنگ پریده یا آبی‌رنگ، سرفه همراه با خلط، کاهش هوشیاری، قطع تنفس و یا دشواری تنفس و ضربان قلب نامنظم برای کسی که حتی در کنار ساحل و خارج از آب قرار دارد هم می‌تواند علامت غرق‌شدگی باشد. با این همه بسته به سن و جنس، وضعیت جسمانی، دمای آب و مدت قرارداشتن در زیر آب شدت علایم برای افراد گوناگون متفاوت است.
● نفس عمیق
اولین و حیاتی‌ترین کار برای نجات یک فرد در حال غرق‌شدن، خارج‌کردن هرچه سریع‌تر او از آب است. پس از این کار حتی اگر فرد به نظر به شرایط عادی برسد، باید به اورژانس منتقل شود. این مساله درباره کسانی که علایم حیاتی‌شان مختل بوده و با کمک‌های اولیه احیا شده‌اند، اهمیت بیشتری دارد. اندازه‌گیری گازهای خونی (اکسیژن و دی‌اکسیدکربن)، اندازه‌گیری الکترولیت‌های خون و فاکتور عملکرد کلیوی از آزمایش‌های لازم است.
عکس رادیولوژی از ریه و گردن، برای کنترل وجود آب در ریه یا شکستگی گردن هم باید انجام شود. نوار قلب برای بررسی ریتم قلب و اکسیژن‌رسانی و کنترل میزان اکسیژن خون از اقدامات نهایی است که تا پیش از زمان ترخیص باید انجام شود. در صورتی که حادثه در اثر شیرجه‌زدن به وجود آمده است، بررسی شکستگی‌ها باید با دقت بیشتری انجام شود.
افزایش ضربان قلب و تنفس، اضطراب و کاهش هوشیاری، از علایمی است که اغلب پس از نجات فرد به وجود می‌آید که باید آنها را کنترل کرد. باید در نظر داشت که گاهی علایم و عوارض غرق‌شدگی چند ساعت بعد از خارج‌شدن از آب به وجود می‌آید و نباید در ترخیص از بیمارستان عجله کرد.
● ۲۱ توصیه کلیدی
▪ به هیچ وجه تنها و یا در محیط‌هایی که نجات غریق وجود ندارد، شنا نکنید.
▪ در آب‌های عمیق شیرجه نزنید و زیاد به عمق استخرها نروید.
▪ از شیرجه‌زدن در آب‌های غیرایمن و یا آب‌های کم‌عمق‌ خودداری کنید.
▪ در آب و موقع شنا شوخی‌های خطرناک نکنید.
▪ پس از مصرف داروهایی که موجب خواب‌آلودگی یا شل‌شدن عضلات می‌شوند، شنا نکنید.
▪ موقع شناکردن سعی کنید آب زیادی نبلعید.
▪ در صورت احساس غرق‌شدن استرس نداشته باشید و به آرامی خود را به آب عمیق برسانید. تقلا و استرس شدید نیاز به اکسیژن را بیشتر می‌کند.
▪ اطراف استخر و کانال‌های آب و یا منابع آب نرده‌هایی به ارتفاع ۵/۱ متر تعبیه کنید.
▪ به هیچ وجه تشت‌های آب و لگن‌ها و یا حوضچه‌های کوچک را در جایی که کودک خردسال وجود دارد، بدون توجه رها نکنید.
▪ در حمام و استفاده از وان مراقب کودکان و سالمندان باشید.
▪ توانایی خود را در شناکردن بیش از حد در نظر نگیرید. یک سوم قربانی‌های غرق‌شدگی با فن شنا به‌طور کامل آشنا بوده‌اند.
▪ داخل وان حمام نخوابید.
▪ در صورت مواجه با یک غریق، اگر با فن نجات غریق آشنا نیستید، سعی کنید فقط با استفاده از چوب یا طناب یا جلیقه نجات و یا تشکیل زنجیره انسانی به وی کمک کنید.
▪ برای نجات یک غریق اول امنیت خود را در نظر بگیرید. از پشت به غریق نزدیک شوید و از او بخواهید تقلا نکند.
▪ پس از رساندن غریق به ساحل به سرعت با اورژانس تماس بگیرید.
▪ به هیچ وجه مانور هایملیش را روی غریق اجرا نکنید چون موجب استفراغ و واردشدن محتویات آن به مری می‌شود.
▪ عملیات احیا را از همان داخل آب شروع کنید و هر پنج ثانیه یک بار به وی تنفس دهان به دهان بدهید.
▪ سعی کنید آب بلعیده شده را از معده بیمار خارج کنید.
▪ مراقب شکستگی‌های گردن باشید.
▪ کودکان خردسال در زیر دوش آب، داخل توالت فرنگی و یا یک سطل کوچک آب هم ممکن است غرق شوند، مراقب آنها باشید.
▪ ۴۰ درصد غرق‌شدگی‌ها در هنگام تعطیلات و ۹۰ درصد غرق‌شدگی‌ها در آب‌های شیرین و استخرها اتفاق می‌افتد. آقایان سه برابر بیشتر از خانم‌ها در معرض خطرند و غرق‌شدگی دومین علت مرگ نوجوانان زیر ۱۴ سال در اثر حادثه است.
به‌طور کلی، هرچه سن کمتر، آب سردتر، زمان ماندن در زیر آب کوتاه‌تر، آب تمیزتر و اقدامات نجات سریع‌تر باشد، وضعیت غریق بهتر است.
● شور یا شیرین
۹۰ درصد موارد غرق‌شدگی حتی در نواحی ساحلی در آب‌های شیرین (مانند رودخانه‌ها و استخرها) اتفاق می‌افتد. فکر می‌کنید کدام‌یک خطرناک‌تر باشد؛ غرق‌شدن در آب شور یا آب شیرین؟ با وجود تصور بسیاری از مردم، غرق‌شدن در آب شیرین و واردکردن مقدار زیادی از آب استخر یا رودخانه به داخل ریه و معده بسیار خطرناک‌تر از بلعیدن حجم زیادی از آب دریاست.
یکی از مواردی که جان شناگران و افرادی را که در حال غرق‌شدن هستند تهدید می‌کند، اختلالات قلبی و نارسایی کلیوی است که مدتی پس از خارج‌شدن از آب برایشان به وجود می‌آید. با بلعیدن مقدار زیادی آب شیرین به این علت که این آب فشار اسمزی کمتری نسبت به خون دارد، به سرعت از جدار معده و روده‌ها جذب خون می‌شود و در مدت زمان کوتاهی حجم خون افزایش شدیدی می‌یابد که به از بین رفتن گلبول‌های قرمز (همولیز) منجر می‌شود. همولیز شدید به اختلال الکترولیت‌ها منجر شده و آن نیز به نوبه خود آریتمی خطرناکی را در قلب به وجود می‌آورد و همچنین نارسایی کلیوی و از کار افتادن ارگان‌های گوناگون را به دنبال دارد. برخلاف آب شیرین، چون آب شور فشار اسمزی برابر خون دارد، اتفاقات فوق رخ نمی‌دهد و فقط به دلیل نمک موجود در آن کمی سدیم و کلر خون بالا می‌رود که علایم خفیفی را به وجود می‌آورد. به همین دلیل به شناگران توصیه می‌‌شود که در صورت بلعیدن مقدار زیادی آب، سعی در خارج‌کردن آن از شکم بکنند و حتی اگر شرایط نرمال دارند برای کنترل املاح خون به بیمارستان مراجعه کنند چون ممکن است علایم بیماری ظرف چند ساعت بعدی ایجاد شود.
● غرق شدگی در اتاق خواب
تابستان امسال یک پسربچه ۱۰ ساله آمریکایی چهار ساعت پس از بازگشت از استخر به خانه، در حالی که در رختخواب دراز کشیده بود، دچار علایم غرق‌شدگی شد و جان خود را از دست داد. به گفته والدین این پسربچه، او حتی با پای خود از استخر به خانه برگشته بود و فقط به خاطر خستگی کمی زودتر به خواب رفته بود. اما پس از چند ساعت در حالی که صورتش را کف سفیدرنگی پوشانده بود، دچار علایم خفگی شد. پزشکان نام این اتفاق را غرق‌شدن خشک یا غرق‌شدن ثانویه گذاشته‌اند که می‌تواند حتی ۲۴ ساعت پس از شناکردن در آب و یا حتی حمام‌گرفتن به وجود بیاید. علت این اتفاق ورود مقدار کمی آب به داخل ریه‌هاست که کمتر از آن چیزی است که موجب شود در همان لحظات اول تنگی نفس اتفاق بیفتد.
اما با گذشت زمان، این آب داخل ریه‌ها موجب می‌شود تا سورفاکتانت (ماده‌ای که برای راحت‌تر بازشدن حبابچه‌های ریه حیاتی است) رقیق بشود و از برود. از طرفی، مواد داخل آب سبب به وجود آمدن التهاب می‌شوند. هر دوی این علت‌ها به جمع‌شدن مایع در ریه‌ها منجر می‌شوند و ادم ریه به وجود می‌آید. تشدید ادم ریه به خصوص هنگامی که فرد در خواب باشد، موجب می‌شود که تنفس مشکل شود و پس از مدتی ایست تنفسی به وجود بیاید شبیه حالتی که به طور مشخص فرد به علت غرق‌شدن مقدار زیادی آب وارد ریه خود کرده باشد، در صورت دیررسیدن به اورژانس، فرد جان خود را از دست خواهد داد.
تنفس مشکل، خستگی شدید و تغییرات رفتاری مخصوصا برای کودکان بعد از شناکردن یا حمام، می‌تواند از علایم وجود مقدار کمی آب در ریه باشد که باید به اورژانس مراجعه کرد.

منبع : پایگاه اطلاع رسانی سلامت ایرانیان