اختلالات خواب

خواب حالتی تكرار شونده و منظم و به راحتی قابل برگشت است و از مشخصات آن بی حركتی نسبی و افزایش قابل توجه آستانه پاسخ به محركات بیرونی نسبت به حالت بیداری است.
خواب از دو مرحله تشكیل شده است: خواب بدون حركت سریع چشم و خواب حركت سریع چشم.
خواب حالتی تكرار شونده و منظم و به راحتی قابل برگشت است و از مشخصات آن بی حركتی نسبی و افزایش قابل توجه آستانه پاسخ به محركات بیرونی نسبت به حالت بیداری است.
● خواب از دو مرحله تشكیل شده است :
▪ خواب بدون حركت سریع چشم و خواب حركت سریع چشم.خوابNREM دارای ۴ مرحله است و طی آن اكثر كاركردهای فیزیولوژیك و فعالیت مغزی نسبت به حالت بیداری و به میزان چشم گیری كاهش می یابد.
▪ خوابREM از لحاظ كیفی نوع متفاوتی از خواب بوده و طی ان فعالیت مغزی و فیزیولوژیك شبیه حالت بیداری است.
▪ اختلالات خواب: شیوع اختلالات خواب در این موارد بیشتر می شود :جنسیت زن وجود اختلال طبی و روانی سن بالا و سوء مصرف مواد.
▪ اختلال خواب مربوط به تنفس: اختلالات تنفسی كه ممكن است حین خواب روی دهد عبارتند از وقفه تنفسی كاهش تعداد تنفس و عدم اشباع اكسیژن.وقفه تنفسی هنگام خواب زمانی بیمار گونه تلقی می شود كه بیمار ظرف یك ساعت حداقل پنج دوره وقفه(ده ثانیه ای) تنفس داشته باشد یا در طول شب ۳۰ بار دچار این حالت شود.به دنبال سعی در نفس كشیدن فرد طی شب از خواب مكرر بیدار می شود و نتیجه اش خستگی و پر خوابی روز است. این اختلال در افراد میانسال و مسن و چاق شایعتر است. اگر از همسر و اطرافیان بیمار شرح حال گرفته شود معلوم می شود كه بیمار خرخرهای پر سر و صدا متناوبی دارد كه گاهی با قطع شدن تنفس همراه است.
▪ اختلال ریتم شبانه روزی:این نوع در افرادی دیده می شود كه مرتباً و به سرعت برنامه كاری خود را تغییر می دهند و شایع ترین نشانه اختلال بروز دوره ای مركب از بی خوابی و خواب آلودگی توام است. برخی نوجوانان و جوانان این تغییرات را به نحوی تحمل می كنند و نشانه اندكی پیدا می كنند ولی افراد مسن و حساس به تغییرات مزبور تحت تاثیر قرار می گیرند.
▪ خواب ناكافی:بیمار به طور ارادی اما اغلب ندانسته دچار نوعی محرومیت مزمن خواب است.شكایت جدیش خوا آلودگی روزانه است.برخی افراد بخصوص دانش آموزان و اشخاص شب كار كه می خواهند كارهای شبانه شان را انجام دهند و در عین حال زندگی روزانه فعال داشته باشندممكن است به طور جدی خود را از خواب محروم كنند و در طول ساعات بیداری دچار خواب آلودگی هستند.
▪ وحشت شبانه:برخواستن از خواب در اول شب و در حین مراحل عمیق خواب NREM .
تقریبا همیشه با گریه و فریادی گوش خراش همراه با تظاهر رفتاری و اضطراب شدید. به طور مشخص بیمار در بستر می نشیند گاهی بلافاصله بیدار شده و وحشت شدیدی به او دست می دهدولی اغلب به خواب می رود و دوره مزبور را فراموش می كند.شیوع آن در پسرها بیشتر از دخترهاست و زمینه خانوادگی دارد.
▪ كابوس شبانه:كابوس رویایی ترسناك و طولانی است كه شخص هراسان از آن بیدار می شود.كابوس مانند سایر رویاها تقریباهمیشه در خلال خوابNREM و اغلب اواخر شب پدید می آید.شخص پس از بیدار شدن به سرعت هوشیار و آگاه به زمان و مكان می شود .برخی در تمام طول عمر دچار كابوس مكررند و برخی بیشتر در مواقع استرس و بیماری دچار كابوس می شوند.
▪ راه رفتن در خواب:راه رفتن در خواب یا خواب گردی یا سومنابولیسم شامل یك رشته رفتارهای پیچیده است كه در اول شب در خلال مراحل عمیق خواب NREM شروع می شود و اغلب به ترك بستر و راه رفتن می انجامد.
بیمار می نشیند و گاهی اعمال تكراری نظیر راه رفتن لباس پوشیدن دستشوئی رفتن صحبت كردن فریاد كشیدن و حتی رانندگی انجام می دهد. این رفتار ندرتا به بیداری منجر می شود و اغلب شخص به رختخواب باز می گردد و صبح روز بعد نیز چیزی از خواب گردی به یاد ندارد . خستگی مفرط یا محرومیت قبلی از خواب سبب تشدید حملات می شود .بیدار كردن بیمار حین خواب گردی عارضه سوئی ندارد.
▪ دندان قروچه:دندان سائی در طی شب بخصوص مرحله دو خواب رخ می دهد. به عقیده دندان پزشكان ۱۰-۵ % جمعیت كلی دچار دندان قروچه هستند كه می تواند سبب آسیب قابل توجه به دندانها شوند.
فرد مبتلا معمولا متوجه ناراحتی خود نمی شود به استثناء درد آرواره كه ممكن است صبح احساس شود. درمان ارتودنسی اصلاحی استفاده از محافظ پلاستیكی دندان به هنگام خواب و رفع استرس های روحی زمینه ساز از اقدامات مناسب می باشد.
▪ ناركولپسی(حمله خواب):حملات غیر قابل مقاومت خواب خستگی زدا كه روزانه حداقل به مدت سه ماه روی دهدو دارای یك یا دو علامت زیر باشد:
۱-كاتالپسی:یعنی دوره های كوتاه و ناگهانی فقدان دو طرفه قوام عضلانی (از جمله پایین افتادن فك و سر و...) كه اغلب با هیجانات شدید ارتباط دارد.
۲- اشكال مكرر در اجزای خواب REM در گذر بین خواب و بیداری كه با توهمات پیش خوابی و پس خوابی یا فلج خواب در شروع یا پایان دوره های خواب ظهور می كند و كوتاه شدن دوره نهفتگیREM (از ۹۰ دقیقه طبیعی به ۱۰ دقیقه).
ناركولپسی نوعی صرع یا نوعی اختلال روانزاد نیست بلكه نوعی نا هنجاری مكانیسم های خواب سیستم اعصاب مركزی است و عوما قبل از ۳۰ سالگی شروع می شود.
وادار كردن بیمار به خواب های اجباری و كوتاه مدت در زمان مشخص از روز در بسیاری از موارد كفایت می نماید.

نویسنده : تهمینه زنجانی(دانشجوی روانشناسی بالینی)

منبع : پایگاه اطلاع رسانی پزشکی ایران سلامت