مستمری بازنشستگی

بهره‌مندی از تامین اجتماعی در دنیای امروز به عنوان یکی از حقوق اولیه و اساسی شهروندی به حساب می‌آید. در واقع تامین اجتماعی طبق قوانین بین‌المللی و قوانین داخلی حقی است همگانی که آحاد جامعه بایستی از آن بهره‌مند شوند.
در حال حاضر سازمان تامین اجتماعی بزرگترین نهاد بیمه اجتماعی کشور محسوب می‌شود که به ۲۸ میلیون نفر از آحاد این کشور را زیر پوشش دارد و در خدمات ۱۸ گانه‌ای را به آنان ارائه می‌دهد. به طور مسلم آگاهی و شناخت کافی نسبت به این قوانین برای عموم مردم به ویژه بیمه شدگان، کارفرمایان و بازنشستگان به عنوان حقوق حقه الزامی‌است. در همین راستا در نظر است در هر شماره به معرفی خدمات و قوانین تامین اجتماعی بپردازیم.
● بازنشستگی
یکی از مهمترین و موثرترین خدمات سازمان تامین اجتماعی، بازنشستگی است که در واقع اساس و پایه خدماتی نظام‌های بیمه‌ای به شمار می‌رود. یک فرد کارگر یا کارمند پس از سال‌ها کار و تلا‌ش در عرصه‌های مختلف دچار کهولت سن و ناتوانی گردیده و لا‌زم است از گردونه کار و تولید خارج شده و مابقی دوران زندگی خود را بدون دغدغه در آرامش و به استراحت بپردازد تا جوانان و نسل جدید بتوانند جای او را در میادین کار پرنمایند. این چرخه نیاز ضروری هر سیستم تولیدی و اقتصادی است و ضامن پویای نظام تولید را فراهم می‌سازد. بازنشستگی و تقاعد، آینده محتوم هر فرد است و از آن گریزی نیست.
● تعریف بازنشستگی
در قانون تامین اجتماعی بازنشستگی به صورت زیر تعریف شده است:
بازنشستگی یعنی عدم اشتغال بیمه شده به کار به سبب رسیدن به سن بازنشستگی در این قانون.
به تعبیری دیگر بازنشستگی رسیدن به شرایطی است که بر اساس آن فرد توان کاریش کاهش می‌یابد و دیگر آن قدرت و توانایی سابق را برای ادامه فعالیت و کار ندارد. در جوامع گوناگون با توجه به شرایط اقتصادی و اجتماعی سن بازنشستگی می‌تواند متفاوت باشد از ۵۵ سال گرفته تا ۷۰ سال. در کشورهایی که امید به زندگی به دلیل بهبود وضع اقتصادی و بهداشت و درمان افزایش یافته معمولا‌ سن بازنشستگی از دیگر جوامع بیشتر است ولی در هر حال شرایط دیگری مثل وضع اشتغال در جامعه، نیاز به نیروهای متخصص و غیره می‌تواند در تعیین سن بازنشستگی موثر باشد.
● شرایط بازنشستگی
برای احراز بازنشستگی دو شرط لا‌زم است:
۱) رسیدن به سن مقرر در قانون.
۲)‌ داشتن سنوات پرداخت حق بیمه به میزان مقرر در قانون تامین اجتماعی.
بر مبنای دو عامل فوق احراز شرایط بازنشستگی به طرق زیر صورت می‌گیرد که به آن اشاره می‌گردد:
الف) سن بازنشستگی بر اساس ماده ۷۶ قانون تامین اجتماعی ۶۰ سال سن برای مردان و ۵۵ سال سن برای زنان است که در این حالت فرد بیمه شده با داشتن حداقل ۱۰ سال سابقه پرداخت حق بیمه می‌تواند بازنشسته گردد.
▪ نکته ۱: در مصوبه مورخ ۳۰/۱۱/۷۹ مجلس شورای اسلا‌می‌حداقل ده سال سابقه برای بازنشستگی به ۲۰ سال افزایش یافت که به تدریج و به صورت پلکانی از سال ۱۳۸۰ اجرا گردید. بر این اساس با گذشت هر سال یکسال به حداقل سابقه افزوده شده تا در نهایت در سال ۹۰ حداقل سابقه برای بازنشستگی به ۲۰ سال تمام برسد. برای مثال در سال ۸۶ برای تحقق بازنشستگی داشتن ۱۶ سال سابقه ضروری است، اگر چه برای احراز بازنشستگی در زمان تقاضا همان ۱۰ سال سابقه کفایت می‌کند. این وضع تا زمانی است که در سال ۹۰ کلا‌ حداقل سابقه برای بازنشستگی به ۲۰ سال تمام برسد.
▪ نکته ۲:‌ در بودجه سال ۸۶ که فقط برای همین سال (از ۱/۱/۸۶ لغایت ۲۹/۱۲/۸۶) نیز قابل اجراست حداقل سابقه همان ۱۰ سال و ۶۰ سال سن برای مردان و ۵۵ سال سن برای زنان تعیین گردیده که مستمری نیز بر اساس همان سابقه محاسبه می‌شود که ممکن است از حداقل حقوق سال مورد نظر پایین‌تر باشد. کسانی که خواهان استفاده از این شرایط هستند می‌باید در بین تاریخ‌های مذکور تقاضای خود را به شعبه ارائه نمایند.
در صورتی که بیمه شده‌ای بر اساس شرایط مذکور در نکته یک بازنشسته شود ماده ۱۱۱ قانون تامین اجتماعی که بر پرداخت حداقل حقوق تاکید دارد اجرا خواهد شد ولی در مورد بیمه شد‌ه‌ای که بر طبق شرایط گفته شده در نکته دو بازنشسته گردد این ماده اجرا نشده و بر اساس سنوات پرداخت حق بیمه مستمری تعیین می‌گردد. بنابراین توصیه می‌شود حتی‌الا‌مکان فرد بیمه شده شرایط مندرج در نکته یک را احراز و سپس بازنشسته شود.
ب) کسانی که ۳۰ سال تمام کار کرده حق بیمه مربوطه را به سازمان پرداخت کرده باشند در صورتی که سن مردان به ۵۰ سال و سن زنان به ۴۵ سال تمام برسد می‌توانند تقاضای بازنشستگی بنمایند. مستمری این گونه از بیمه‌شدگان بر اساس ۳۰ سال سابقه محاسبه و پرداخت خواهد شد.
▪ نکته: در این حالت درخواست بازنشستگی تنها از طریق فرد بیمه شده و احراز شرایط بازنشستگی از طرف سازمان قابل پذیرش خواهد بود.
ج) کسانی که دارای ۳۵ سال سابقه پرداخت حق بیمه باشند بدون شرط سنی می‌توانند تقاضای بازنشستگی نمایند.
▪ نکته: در این حالت علا‌وه بر فرد بیمه شده کارفرمای شخص بیمه شده نیز می‌تواند درخواست بازنشستگی وی را از سازمان تامین اجتماعی درخواست نماید.
د) زنان کارگر با داشتن ۲۰ سال سابقه کار و ۴۲ سال سن به شرط پرداخت حق بیمه با ۲۰ روز حقوق می‌توانند بازنشسته شوند.
▪ نکته: در مورد این گروه از بیمه‌شدگان اشاره به این نکته ضروری است که محاسبه مستمری آنها بر اساس همان ۲۰ سال سابقه تعیین می‌گردد و چنانچه حق بیمه پرداختی فرد بیمه شده در دو سال اخیر بر اساس حداقل باشد به احتمال زیاد مستمری دریافتی پایین‌تر از حداقل حقوق اعلا‌م شده در سال مورد نظر خواهد بود و چون بر طبق ماده ۱۱۱ قانون تامین اجتماعی که پرداخت حداقل حقوق را برای مستمری بگیران اجباری شمرده است و این گروه از چارچوب ماده ۱۱۱ خارج می‌باشند بنابراین مستمری دریافتی آنها معمولا‌ کمتر از حداقل حقوق و انتظار بیمه شده است که لا‌زم است این گروه به این نکته توجه لا‌زم را داشته باشند.

محمد حسین قشقایی

منبع : روزنامه حیات نو