جغرافیای طبیعی و اقلیم استان ، استان همدان

استان همدان منطقه‌‌ای است مرتفع. كوهستان الوند كه از شمال غربی به جنوب شرقی كشیده شده است جزو پیشكوه‌های داخلی زاگرس است.
كوه الوند در جنوب و غرب شهر همدان قرار گرفته و توده‌ای از سنگ گرانیت است، از سنگ‌های آن در صنعت ساختمان‌سازی استفاده می‌شود.
از زیباترین بناهایی كه با استفاده از این سنگ‌ها ساخته شده است آرامگاه فیلسوف نامدار ایران شیخ‌الرئیس ابوعلی‌سینا،‌ در همدان است كه دیرتر به شرح آن خواهیم پرداخت.
ارتفاعات مهم استان عبارت‌اند از : گرمه و سرده در ملایر، آلمابلاغ در حدفاصل اسدآباد و بهاركوه، بوقاطی در كبودرآهنگ، گرویاگری در جنوب نهاوند و خان گُرمَز در سیاه دره تویسركان و رشته كوه زاگرس با قله زیبای الوند حدفاصل تویسركان و همدان.
در ناحیه شمال شرقی و شرق ارتفاعات الوند در میان كوه الوند و كوه گرین اراضی پست و دشت‌های هموار استان قرار دارد. دشت‌های وسیع شمال و شمال شرقی استان در مسیر بادهای شدید است. توده‌های هوا به راحتی این نواحی را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
استقرار این دشت‌ها در مجاورت نواحی مرتفع و كوهستانی باعث وزش بادهای شدیدی در سطح استان می‌شود؛ به همین دلیل استان همدان از مناطق بادخیز كشور به شمار می‌آید و اغلب شهرهای استان همدان در ارتفاعات واقع شده‌اند. متوسط سرعت باد در استان همدان 4 متر در ثانیه گزارش شده است.
از دیگر عوامل مؤثر در شرایط جوی این استان یكی دوری آن از دریا و دیگری جریان‌های پرفشار هوای سرد شمالی و غربی است. به طوركلی مناطق مرتفع استان آب و هوای سرد كوهستانی دارد و مناطق جنوبی آن - ملایر و نهاوند - دارای آب و هوای معتدل كوهستانی است.
به استناد گزارش‌های ایستگاه‌های سینوپتیك همدان - نوژه، حداكثر مطلق درجه حرارت هوا در این استان 36/8، و حداقل مطلق آن 29/6- و متوسط حرارت آن 9/6 درجه سانتی‌گراد است. گرم‌ترین ماه‌های سال با حداكثر دمای 35 درجه سانتی‌گراد تیر و مرداد است و سردترین ماه‌های سال، با میانگین 25/4- درجه سانتی‌گراد دی و بهمن است.
به استناد همین گزارش، میزان سالانه بارندگی بیش از 300 میلی‌متر است كه در ماه‌های مختلف سال متغیر است؛ به طوری كه در فروردین حداكثر 95 میلی‌متر، در اردیبهشت 82 میلی‌‌متر، در خرداد 81 میلی‌متر و در بقیه ماه‌ها نیز به تناسب فصل متغیّر است. استان همدان با 143 روز یخ‌بندان در سال یكی از سردترین استان‌های كشور است. سردترین ماه‌های سال، دی، بهمن، اسفند و گاهی فروردین است.
وزش باد در سطح استان تقریباً در تمام ماه‌های سال ادامه دارد. انواع جریان باد‌های این استان، عبارت‌اند از :
- بادهای شمال و شمال غربی كه بیشتر در فصل بهار و زمستان جریان پیدا می‌كند، و غالباً مرطوب و باران‌زاست.
- بادهای غربی - شرقی، كه بیشتر در فصل پاییز می‌وزد.
- بادهای محلی، كه بر اثر اختلاف فشار بین ارتفاعات و دشت‌ها پدید می‌آید، مثل بادكور در ناحیه‌ اسد‌آباد.
با توجه به شرایط اقلیمی مناسب‌ترین زمان برای مسافرت به همدان، از اواخر اردیبهشت تا اواخر مهرماه است. در این مدت علاوه بر زیبایی و سرسبزی‌های پراكنده در سراسر استان همدان تابش آفتاب و درجه حرارت بسیار مطلوب است. زمان مذكور فرصت مناسبی است تا ایرانگردان علاقه‌مند به استان همدان از تعطیلات تابستانی خود بیشترین بهره را بگیرند. اگر كسانی قصد استفاده از برف برای ورزش اسكی و سایر ورزش‌های زمستانی را داشته باشند، فصل زمستان بسیار مناسب است؛ به ویژه آن كه امكانات ورزش اسكی و كوهنوردی زمستانی در دامنه‌های الوند فراهم است.