جباریت زندگی نه جباریت سرمایه داری

اخیراً یک مطالعه با نام «نابرابری اقتصادی: واقعیات، تئوری و معناداری» که به وسیله دیوید هندرسون وبا در نظر گرفتن جامعه آمریکا، به عنوان جامعه آماری، انجام شده است، نکات جالبی را دربردارد که البته می توان با اندکی تعمیق آن را به سایر کشورها نیز گسترش داد و مفاهیمی را که اقتصاددانان لیبرال در خصوص نابرابری دستمزدها و درآمدها بیان می کنند تقریباً مورد تاکید قرار داد. اقتصاددانان و فیلسوفان لیبرال هماره تاکید کرده اند که نابرابری درآمدها حداقل تا جایی که موجب مرگ ومیر فقیرترین دسته درآمدی نشود، امر مهمی نیست چرا که عملاً بسیاری از این نابرابری ها برای رشد اقتصادی و برای پویایی جامعه نیاز هستند و در صورت وجود این نابرابری ها، به علت رشد بیشتر، عملاً کیک اقتصاد بزرگ تر شده و به همه افراد جامعه (از فقیرترین تا غنی ترین) سهم بیشتری می رسد. البته این به آن معنی نیست که در این میان سهم فقیر و غنی یکسان است، بلکه بحث بر سر این است چیزی که غنی و فقیر دارد، نسبت به قبل بیشتر می شود، هرچند که شاید سهم غنی بسیار بیشتر از سهم فقیر افزایش یابد. همچنین این دسته ادعا می کنند که منشا نابرابری های درآمدی بیش از هر چیز دیگر، در خلاقیت و همچنین کارایی افرادی نهفته است که به مرور به ثروتمندترین افراد جامعه تبدیل می شوند، و عملاً اینان پاداش چیزی را دریافت کرده اند که کاملاً استحقاق آن را داشته اند. بنابراین محروم کردن این دسته از این پاداش، یا کاهش دادن این پاداش حال با هر بهانه ای که صورت پذیرد، عملاً سبب می شود تا جامعه دچار مشکلات عدیده ای در پاداش دهی شود و با تخریب این مکانیسم های طبیعی و خودجوش عملاً مکانیسم های دولتی که مبتنی بر یکسری مفاهیم ناروشن و مخدوش هستند، جایگزین آن شود که علاوه بر اینکه اصالت فردی را زیر سوال می برند جامعه را هم دچار زوال و نابودی می کنند. حال با توسل به این تحقیقی که اخیراً توسط پروفسور هندرسون انجام شده است، سعی می کنیم تا نتایج مورد اشاره ایشان که با متدلوژی های آماری استخراج شده اند، مورد تاکید قرار گرفته و سپس به تفسیر مختصر آنها بپردازیم. پروفسور هندرسون پس از انجام تحقیق و به عنوان نتیجه گیری پنج نکته کلیدی را در باب بحث نابرابری درآمدی استخراج کرده که بسیار حائز اهمیت است. این نکات به شرح زیر هستند:
۱) هرچند که نابرابری درآمدی در حال افزایش است اما این افزایش به اندازه آن مقداری که برخی از اقتصاددانان ادعا می کنند و از آن اظهار نگرانی شدید می کنند، نیست.
۲) حتی با وجود افزایش نابرابری های درآمدی، تقریباً همه آمریکایی ها وضع اقتصادی و رفاهی بهتری نسبت به قبل دارند.
۳) درآمد خانوارها اساساً به سه دلیل عمده ای که اغلب نادیده گرفته می شوند، تغییر می کند: اولین علت تفاوت، تفاوت ها در سایز خانواده و خصوصاً در تعداد افرادی است که در خانواده کار می کنند. دومین منشا تفاوت، تفاوت در سطح مهارت میان افراد در خانواده های گوناگون است و سومین عامل تفاوت هم که البته با دو عامل پیشین در ارتباط است، بحث تفاوت در سن است.
۴) پویایی درآمدی اساساً سبب کاهش نابرابری های درآمدی می شود و پویایی درآمدی در آمریکا بسیار بالاست.
۵) اکثر قریب به اتفاق اقتصاددانان معتقدند چگونگی توزیع درآمدها فقط و فقط به واسطه چگونگی یکسانی و شباهت درآمدها باید مورد قضاوت قرار گیرد. در حالی که آنها از خود نمی پرسند مردم چگونه چیزهایی را که دارند به دست آورده اند. یعنی آنها به این امر دقت نمی کنند که به طور کلی، آنهایی که درآمدهای بالاتری دارند، این درآمد بالا را با زحمت به دست آورده اند، جدولی که در ستون مقابل ملاحظه می فرمایید از نتایج این تحقیق استخراج شده است که طی آن همان طور که جدول به خوبی نشان می دهد، تفاوت در درآمد میان خانوارهایی که در بالاترین رده درآمدی هستند(۲۰درصد بالاتر) و آنهایی که در پایین ترین رده درآمدی قرار دارند(۲۰درصد پایین ترین) به وسیله حقایق زیر قابل توضیح است: تعداد خانوارهایی که در بالاترین دسته قرار دارند و دو یا بیش از دو نفر در این خانواده شاغل هستند، تقریبا بیش از شش برابر خانوارهای فقیری است که دو یا بیش از دو نفر از افراد خانواده کار می کنند. (۴/۸۱درصد در برابر ۶/۱۲درصد) خانوارهایی که در آنها هیچ فردی کار نمی کند در میان بالاترین دسته درآمدی تنها ۲/۲ درصد است در حالی که این رقم در میان پایین ترین دسته درآمدی، به بیش از ۳۹درصد بالغ می شود که تقریباً تفاوتی قریب به ۲۰ برابر را نشان می دهد، از این دو نکته نتیجه می شود که برعکس آنچه توسط برخی گروه ها پراکنده می شود، این خانواده ها با درآمدهای بالا نیستند که تنبل یا زالوهای جامعه هستند، بلکه این خانوارها، موتورهای محرکه جامعه هستند و به جای تقبیح و نکوهش آنها باید به تقدیر و ستایش آنها پرداخت، شاید بتوان این واقعیت آماری را با فلسفه ورزی های کسانی همچون فردریش فون هایک، برنده نوبل اقتصاد، نیز مرتبط ساخت که بیان می کند؛ «تنها ۲۰درصد از افراد جامعه افراد سخت کوشی بودند که کار می کردند و اینها بودند که پایه های تمدن بزرگ امروزی را بنا کردند.» تقریباً بالاترین دسته، سه برابر پایین ترین دسته، نصیب شان می شود.(۱۶/۲ در برابر ۷۶ درصد) در بالاترین دسته، افراد سرپرست خانوار، بیش از دو برابر تعداد افراد سرپرست خانوار در پایین ترین دسته، به طور تمام وقت کار می کنند.(۷۶درصد در برابر ۳۲درصد) یک و نیم برابر سرپرست های خانوار در بالاترین دسته نسبت به پایین ترین دسته در سنین میان ۳۵ تا ۵۴ سال قرار دارند.(یعنی سال هایی که بیشترین درآمدها در این سال ها نصیب افراد می شود) در میان بالاترین دسته درآمدی تنها ۳/۲ درصد از سرپرست های خانوار، سنی بیش از ۷۵ سال دارند، در حالی که در میان پایین ترین دسته، این رقم برابر ۵/۱۱درصد است. یعنی حدود پنج برابر، در میان بالاترین دسته درآمدی، تنها ۱/۱درصد از سرپرستان خانوار سنی میان ۱۵ تا ۲۴ سال دارند در حالی که این رقم در میان پایین ترین دسته درآمدی به ۱۰درصد می رسد که نشان از تفاوتی حدود ۱۰ برابر دارد. همچنین در این تحقیق نشان داده می شود که بر اساس آمار CBS، سهم دریافتی تمام گروه های درآمد از سال ۱۹۷۹ تا سال ۲۰۰۰ نسبت به قیمت های ثابت، افزایش داشته است. به طوری که برای کمترین گروه درآمدی(پایین ترین ۲۰درصد) این افزایش درآمد به ازای هر خانوار از ۱۳۵۰۰ دلار در سال ۱۹۷۹ (به دلار ثابت ۲۰۰۳) به ۱۴۶۰۰ دلار در سال ۲۰۰۰ و برای دومین گروه با پایین ترین درآمدها(دومین ۲۰درصد از پایین)، از ۲۷۳۰۰ به ۳۰۹۰۰ دلار و برای دسته میانه جدول(یعنی سومین دو درصد درآمدی) از ۳۸۹۰۰ در سال ۱۹۷۹ به ۴۴۷۰۰ در سال ۲۰۰۰ و برای گروه درآمدی بالاتر از متوسط (یعنی دومین دو درصد ثروتمند) درآمدها از ۵۰۹۰۰ دلار در سال ۱۹۷۹ به ۶۳۳۰۰ دلار در سال ۲۰۰۰ و بالاخره برای بالاترین دسته درآمدی (۲۰درصد ثروتمندترین جامعه) درآمدها از ۸۹۷۰۰ دلار در سال ۱۹۷۹ به ۱۵۱۱۰۰ در سال ۲۰۰۰ رسیده است. همان طور که آمار گویاست، هرچند به نظر می رسد که نابرابری ها افزایش داشته اما سهم همه گروه های درآمدی نیز از ثروت کل، افزایش داشته است.
همچنین هندرسون نتیجه می گیرد که این عقیده که نابرابری درآمدی، چیز مهمی را اندازه می گیرد، توسط تعداد بسیاری از افرادی که مدام در حال منتقل شدن از دسته درآمدی به دسته درآمدی دیگری هستند، در حال سست شدن است و در آمریکا همانند بسیاری دیگر از کشورهای آزاد دیگر، پویایی و روانی درآمدها نقشی بسیار اساسی در این میان بازی می کند. به همین جهت باید تکرار کنیم که: «پویایی درآمدها بسیار مهم است.» اما مهم ترین نتیجه گیری از این آمار و ارقام می تواند این نتیجه گیری باشد که: این پژوهش به عبارت دیگر می تواند نشان دهد که آمریکایی ها به صورت نرمال، ابتدا و هنگامی که جوان هستند، با یک درآمد پایین و در یک دسته درآمدی پایین شروع می کنند و طی عمر خود، خصوصاً در سنین ۳۵ تا ۶۵ سال به دسته های درآمدی بالاتر و بالاتری منتقل می شوند و سپس پس از ۶۵ سالگی دوباره به تدریج به دسته های درآمدی پایین تری سقوط می کنند.(چرا که سن بازنشستگی فرا رسیده است.) این امر اتفاق می افتد، حتی اگر آنها در بالاترین دسته و در میان ثروتمندترین ها قرار بگیرند. آری؛ زندگی این است، پس این نابرابری های طبیعی و اقتضائات ثروتمندشدن جوامع را به نظام سرمایه داری یا امپریالیسم و از این دست ابداعات جهان سومی، مرتبط نکنیم بلکه بدانیم که زندگی در خود جباریتی دارد که راه گریزی از آن نیست. همان طور که میلتون فریدمن دیگر نوبلیست اقتصاد می گوید: «اکنون تنها مانعی که در برابر ماست، زندگی است،»

محمدصادق الحسینی

منبع : روزنامه سرمایه