ظهور و سقوط بنی صدر

هفتم مرداد سالروز فرار بنی صدر از ایران است. روز ۳۱ خرداد ۱۳۶۰، لایحه عدم کفایت سیاسی بنی‌صدر برای ادامه منصب ریاست جمهوری به تصویب نمایندگان مجلس شورای اسلامی رسید. این لایحه ۱۰ روز پس از صدور حکم حضرت امام مبنی بر برکناری بنی‌صدر از مقام فرماندهی کل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران و ۵ هفته قبل از فرار مشترک وی و مسعود رجوی رییس سازمان مجاهدین خلق (منافقین‌) از کشور صورت گرفت‌.
تصویب لایحه عدم کفایت سیاسی بنی‌صدر توانست به حیات سیاسی، پرتشنج و ماجراجویانه اولین رئیس جمهور ایران پس از پیروزی انقلاب اسلامی خاتمه دهد.
بنی‌صدر که روز ۱۲ بهمن ۱۳۵۷ همراه باامام خمینی و با هواپیمای حامل وی به تهران آمد در ابتدا چهره ناشناخته‌ای بود. وی فارغ التحصیل رشته علوم اقتصادی از دانشگاه پاریس است و ۲۰سال از عمر خود را تا زمان پیروزی انقلاب در آن کشور گذرانده است. بنی صدر ابتدا در شورای انقلاب عضویت یافت و سپس با سخنرانی‌های مختلف در جامعه و مناظره‌ای که با بابک زهرایی در دانشگاه تهران انجام داد، توانست خود را به عنوان «روشنفکر تحصیلکرده طرفدار انقلاب‌» در میان مردم شاخص گرداند. این پدیده زمانی که وی خود را کاندید انتخابات ریاست جمهوری کرد، توانست طرفداران فراوانی برایش به وجود آورد.
بنی‌صدر در اولین انتخابات ریاست جمهوری که در ۵ بهمن ۱۳۵۸ و به فاصله کمتر از یک سال پس از پیروزی انقلاب برگزار شد، توانست با حدود ۱۱ میلیون رأی سایر رقیبان خود از جمله شهید محمد حسن آیت‌، صادق قطب‌زاده‌، دریادار مدنی‌، کاظم سامی‌، صادق طباطبایی‌، داریوش فروهر و حسن حبیبی را پشت سر گذاشته و به عنوان اولین رئیس جمهور اسلامی ایران انتخاب گردد.
ریاست جمهوری بنی‌صدر رسماً از ۱۵ بهمن ۱۳۵۸ که وی در برابر امام خمینی سوگند یاد کرد، آغاز شد. در مراسم تنفیذ، امام(ره) طی سخنانی فرمودند: «من از آقای بنی‌صدر می‌خواهم که مابین قبل و بعد از ریاست جمهوری در احوال روحی‌شان تفاوتی نباشد.» ایشان افزودند: «تنفیذ و نصب اینجانب و رأی ملت مسلمان ایران محدود است به عدم تخلف ایشان از احکام مقدسه اسلام و تبعیت از قانون اساسی‌.»
ریاست جمهوری بنی‌صدر تنها ۱۷ ماه به طول انجامید. وی در این مدت از یکسو با میدان دادن به گروهکهای ضد‌انقلاب سبب تقویت آنان شد و از سوی دیگر دربرابر اکثر مصوبات مجلس شورای اسلامی‌، قوه قضائیه‌، شورای نگهبان و برخی دیگر از نهادهای برخاسته از انقلاب ایستادگی کرد.
بنی‌صدر در دفتر ریاست جمهوری خود طیفی از تحصیلکردگانی را گردهم آورد که اغلب وابسته به گروههای مخالف انقلاب بودند. این دفتر تحت نظارت دکتر رضا تقوی از دیپلماتهای وزارت خارجه حکومت پهلوی افرادی را که به جبهه ملی‌، سازمان مجاهدین خلق‌، حزب رنجبران و دیگر گروه‌ها و سازمانهای مخالف انقلاب وابسته بودند، گردهم آورد. علاوه بر این دفتر هماهنگی مردم با رئیس جمهور به کانونی برای تحریک غیرمستقیم مردم علیه ارگانها و نهادهای برخاسته از انقلاب تبدیل شده بود. این عملکرد که جامعه ایران را در اولین سالهای پس از پیروزی انقلاب با موجی از بحران و تنش و درگیری مواجه کرده بود، همراه با عدم شایستگی و صلاحیت بنی‌صدر در مقام فرماندهی کل نیروهای مسلح به ویژه در شرایط جنگی و همچنین حمایت صریح و علنی وی از سازمان مجاهدین خلق (منافقین‌) و نقش وی در میدان دادن به این سازمان در عرصه اجتماعی و سیاسی کشور، سبب شد تا امام خمینی روز ۲۰ خرداد ۱۳۶۰ طی حکمی وی‌ را از سمت فرماندهی کل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران برکنار کند.
۱۰ روز پس از صدور حکم امام‌، هاشمی رفسنجانی ـ رئیس وقت مجلس شورای اسلامی‌ـ گزارش آراء نمایندگان مجلس را در مورد عزل بنی‌صدر از ریاست جمهوری به اطلاع امام رساند.
امام (ره) نیز در پاسخ به نامه رئیس مجلس‌، طی پاسخی‌، بنی‌صدر را از ریاست جمهوری عزل کردند.
عزل بنی صدر اختفاء وی را به مدت ۵ هفته در پی داشت. وی سپس همراه مسعود رجوی رییس سازمان مجاهدین خلق (منافقین‌)، در روز هفتم مرداد ۱۳۶۰ مخفیانه تهران را به قصد پاریس ترک کردند.
فرار بنی‌صدر یک ماه پس از خلع وی از ریاست جمهوری توسط امام و یک هفته پس از انتخاب شهید محمدعلی رجایی به سمت ریاست جمهوری اسلامی ایران صورت گرفت‌. بنی‌صدر روز چهارشنبه هفتم مرداد ۱۳۶۰ با یک فروند هواپیمای بوئینگ ۷۰۷ به خلبانی سرهنگ معزی، خلبان ویژه شاه، از کشور گریخت‌. معزی در دیماه ۱۳۵۷ پس از آن که شاه را به مصر و سپس به مراکش برد، در بازگشت از مراکش با تظاهر به جانبداری از انقلاب اسلامی، وارد کشور شد. بنی‌صدر هنگام ورود به فرودگاه مهرآباد و فرار از کشور، سوار بر اتومبیل وانت و ملبس به لباس زنانه بود.
بنی‌صدر، ۱۲ بهمن ۱۳۵۷ با هواپیمای حامل امام خمینی از فرانسه وارد ایران شد؛ در ۵ بهمن ‌۱۳۵۸ به ریاست جمهوری رسید؛ در ۳۰ خرداد ۱۳۶۰ باحکم امام(ره) از فرماندهی کل قوا برکنار شد، در۳۱ خرداد ۱۳۶۰ با تصویب لایحه عدم کفایت سیاسی وی برای ادامه ریاست جمهوری در مجلس شورای اسلامی روبرو شد؛ اول تیر ۱۳۶۰ متعاقب تصویب لایحه، به حکم امام (ره) از ریاست جمهوری عزل شد ودر هفتم مرداد۱۳۶۰ از ایران گریخت‌.

منبع : موسسه مطالعات وپژوهش های سیاسی