بازخوانی وضعیت بهداشت محیط در روز ملی بهداشت محیط

‌سلامت انسان به‌عنوان محور توسعه پایدار از جمله مواردی می‌باشد كه امروزه فكر سیاستمداران و مسوولان كشورهای مختلف خصوصاً دست‌اندركاران بخش بهداشت را به خود مشغول نموده است. به همین لحاظ است كه كلیه عوامل تأثیرگذار بر سلامت به دقت مورد توجه و پیگیری مسوولان و برنامه‌ریزان بخش سلامت می باشد .
از جمله مهم‌ترین این عوامل كه سالانه غیر از آثار و عواقب بهداشتی، ضررهای اقتصادی و اجتماعی قابل توجهی را به دولت ها تحمیل نموده، مواد غذایی ناسالم و غیرایمن می‌باشد. مواد غذایی از طریق خطرات بیولوژیك، شیمیایی و فیزیكی می‌توانند تأثیرات نامطلوبی را بر سلامت انسان خصوصاً‌ گروه‌های آسیب‌پذیر به جای بگذارند‌.
ایمنی مواد غذایی از شاخص‌های اساسی برای پیشرفت و توسعه جوامع می‌باشد و از این رو امروزه مشاهده می‌كنیم كه تعداد موارد بروز بیماری با منشاء مواد غذایی در كشورهای مختلف متفاوت می‌باشد. یكی از ابزارهای مهم جهت نیل به ایمنی مواد غذایی در سطح مطلوب، وجود دانش كافی و به روز در همه سطوح اعم از كاركنان ، بازرسان و متصدیان و مصرف‌كنندگان مواد غذایی می باشد.
● بهداشت محیط مراكز تهیه و توزیع مواد غذایی
یكی از مهم‌ترین وظایف بازرسان بهداشت محیط كنترل ضوابط و موازین بهداشت محیطی مراكز تهیه، تولید، توزیع، فروش و نگهداری مواد غذایی و وسایل حمل ونقل مواد غذایی و اماكن عمومی و اجرای آئین نامه های مصوب قانون اصلاح ماده ۱۳ قانون مواد خوردنی، آشامیدنی، آرایشی و بهداشتی می باشد. برنامه كنترل مراكز تهیه، توزیع و فروش مواد غذایی از نظر شرایط بهداشتی و بهسازی با هدف ارتقای وضعیت بهداشتی و بهسازی مراكز فوق انجام می شود.
● ‌كنترل كیفی مواد غذایی در سطح عرضه
تأمین سلامت غذا در كنار تلاش برای تهیه غذا اهمیتی دو چندان دارد. مسوولیت مهم دولت‌ها تأمین سلامت زنجیره غذایی از مزرعه تا سفره است و برای عملی كردن آن همكاری بین بخشی وسیعی لازم بوده و هر بخشی وظایف خود را باید به درستی انجام دهد. مواد غذایی از تولید تا سفره دچار تغییرات زیادی شده است و با عوامل مختلفی در تماس می‌باشد بنابراین به جهت حفظ سلامت غذا و عرضه مواد غذایی سالم نیازمند به كنترل مستمر می‌باشد كه یكی از مراحل مهم كنترل بهداشتی مواد غذایی در سطح عرضه می باشدكه وظیفه كنترل كیفی مواد غذایی از نظر بهداشتی و ایمنی‌(Food Safety)در مراكز تهیه و توزیع و فروش مواد غذایی توسط بازرسان بهداشت محیط در سراسر كشور انجام می‌گیرد.
● كنترل بهداشتی مراكز تهیه و توزیع مواد غذایی
در راستای انجام نظارت‌ها و بازرسی‌ها با توجه به كمبود تعداد پرسنل متخصص و عدم تناسب حجم وظایف محوله از جمله كثرت مراكز تهیه و توزیع و عرضه و مصرف مواد غذایی و اماكن عمومی و محدودیت‌های به‌كارگیری نیروهای متخصص، بازرسان بهداشت محیط در ساعات غیراداری تحت عنوان طرح توسعه و تشدید كنترل بهداشتی مراكز تهیه و توزیع و فروش مواد غذایی و اماكن عمومی.
● ‌طرح بسیج سلامت نوروزی
‌این طرح به‌منظور حفظ و ارتقای سلامت شهروندان، مسافران وگردشگران و همچنین ایمنی مواد غذایی درسطح تهیه وعرضه، همه ساله از اول اسفند ماه لغایت پانزدهم فروردین ماه (به مدت ۴۵ روز) از طریق حوزه معاونت سلامت وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشكی برنامه ریزی و توسط بازرسین بهداشت محیط معاونت های بهداشتی،سلامت دانشگاه ،دانشكده های علوم پزشكی و خدمات بهداشتی درمانی سراسر كشور از ساعت ۸ صبح لغایت ۸ شب در ساعات غیراداری و حتی در روزهای تعطیل با اولویت نظارت بر اماكن حساسی چون اماكن بین راهی، مهمانسراها، هتل‌ها، رستوران‌ها، مسافرخانه‌ها، زائرسراها، مساجد، پارك‌ها، سرویس‌های بهداشتی عمومی، مراكز تهیه،‌ تولید،‌ توزیع،‌ فروش و نگهداری مواد غذایی و اماكن عمومی اجرا می گردد.
● ‌كنترل حذف جوش شیرین از فرآیند تولید نان‌های سنتی
‌هر یك از ما ایرانی‌ها بنا به رسم و رفتار دیرینه غذایی خود، روزانه بین ۳۱۵ تا ۵۰۰ گرم در قالب سه وعده غذایی نان مصرف می‌كنیم كه به‌عنوان قوت اصلی مردم ما تلقی می‌گردد. از طرفی از طریق مصرف نان بخش قابل توجهی از مواد مورد نیاز بدن ما اعم از پروتئین، انرژی، مواد نشاسته‌ای، ویتامین‌ها و به‌ویژه مـــواد معدنی بسیار ضروری تأمین می‌شود به‌طوری كه حدود۸۰ درصد آهن به‌عنوان عنصر اصلی بافت خون،۴۰ درصد كلسیم به‌عنوان عنصر اصلی بافت‌های استخوانی و مقادیر قابل توجهی (روی)و(فسفر)مورد نیاز بدن ما از طریق مصرف نان تأمین می‌شود. بنابراین ضروری است اقدامات لازم جهت بهبود و ارتقای‌ وضع بهداشت و كیفیت نان صورت پذیرد.
یكی از عوامل كه در تعیین میزان كیفیت نان نقش مهمی دارد عاملی است كه به ورآمدن خمیر و پف كردن نان كمك می‌كند و این در حالی است كه هنگام استفاده از جوش شیرین غیر از تولید گاز كربنیك و ایجاد سریع حالت تورم،هیچ‌یك از فعل و انفعالات كلیدی تخمیر صورت نمی گیرد و در نتیجه نان حاصل از آن فاقد ارزش غذایی بوده و مصرف آن علاوه بر بروز عوارض سوء‌ گوارشی، موجبات بروز كم‌خونی، پوكی استخوان، اختلال در رشدونمو و... را فراهم می‌نماید ضمن آنكه ماندگاری نان را كم و ضایعات و دورریز آن را به شدت افزایش می‌دهد و در نهایت خسارات اقتصادی زیادی را نیز به مردم و كشور تحمیل می‌نماید.
با توجه به اهمیت (خواص و مزایای تخمیر) ومتقابلاً (مضرات مصرف جوش شیرین) در تولید نان، برنامه حذف جوش شیرین از فرآیند تولید نان‌های سنتی و جایگزین آن با مایه خمیر یا خمیر ترش یكی از برنامه‌های مهم در مركز سلامت محیط و كار معاونت سلامت می‌باشد كه در قالب برنامه مشترك با اداره كل آزمایشگاه‌های كنترل غذا و دارو معاونت غذا و دارو وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكی در كل كشور در حال اجرا می باشد.
● كنترل استفاده از نمك‌یددار در مراكز تهیه و طبخ مواد غذایی
ید یك ماده مغذی مورد نیاز برای زندگی است كه باید به‌طور روزانه مصرف شود. حیاتی‌ترین نقش ید در بدن شركت در ساختمان هورمون‌های تیروئید می‌باشد، هورمون‌های تیروئید در رشد و تكامل جسمی وعصبی، عملكرد طبیعی مغز و سیستم عصبی، حفظ دمای بدن،تولید انرژی و سوخت وساز تأثیر می‌گذارد. به منظور مبارزه با كمبود ید بایستی مقادیر اندكی از این ماده معدنی به رژیم غذایی افزوده شود. بهترین راه پیشگیری از كمبود ید استفاده از نمك یددار تصفیه شده است. یددار كردن نمك، با صرفه ترین،مطمئن ترین وسهل‌الوصول ترین راه پیشگیری از اختلالات ناشی از كمبود ید می باشد كه در كشورهای مختلف جهان از ده‌ها سال پیش تجربه شده است.
● ‌ارتقای آگاهی‌های بهداشتی كاركنان
در اجرای بند ۲ ماده ۱ قانون تشكیلات و وظایف وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشكی و با استفاده از اختیار تفویضی در بند ۱۵ ماده فوق الذكر و به‌منظور اجرای ماده ۱ فصل اول آئین نامه اجرایی مقررات بهداشتی قانون اصلاح ماده ۱۳ قانون مواد خوردنی، آشامیدنی، آرایشی و بهداشتی متصدیان، كارگران، پیشه‌وران و شاغلین اماكن و مراكز و كارگاه‌ها و كارخانجات و وسایط نقلیه مشمول قانون اصلاح ماده ۱۳ مذكور موظف به گذراندن دوره ویژه بهداشت عمومی واخذ گواهینامه مربوطه از آموزشگاه‌های بهداشت اصناف گردیده اند.
● توصیه های لازم جهت ایمنی مواد غذایی
▪ از فروشگاه‌هایی خرید نمایید كه اصول بهداشت را رعایت می‌كنند.
▪ سعی كنید غذاهای سرد و منجمد شده را در آخرین مرحله،خریداری و آنها را در كنار هم گذاشته،‌ به سرعت به منزل برسانید.
▪ از خرید مواد غذایی روباز و غیربهداشتی و فله ای بویژه لواشك ، ترشك، ماكارونی و... كه فاقد بسته‌بندی و مجوز بهداشتی می باشند جداً خودداری نمایید.
▪ از خرید مواد غذایی بسته بندی شده فاقد مجوز وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكی، فاقد آدرس و نشانی كارخانه و محل تولید، تاریخ تولید، تاریخ انقضا و مهلت مصرف خودداری نموده و به سالم بودن بسته توجه نمائید. در هنگام خرید كنسرو و كمپوت ضمن توجه به نكات فوق به عدم بادكردگی قوطی نیز توجه نمایید.
▪ به تاریخ انقضای روی بسته‌بندی مواد غذایی توجه داشته باشید و آن را در مدت زمان توصیه شده مصرف نمایید.
▪ از خرید نمك‌های یددار غیرتصفیه به دلیل نداشتن مجوز وزارت بهداشت و غیراستاندارد بودن آن خودداری نموده و در هنگام خرید نمك یددار از تصفیه بودن نمك اطمینان حاصل نمائید.
▪ از خرید نان‌های بسته‌بندی شده فاقد مشخصات به دلیل مشخص نبودن محل و شرایط تولید و امكان استفاده از افزودنی‌های غیرمجاز مانند جوش شیرین، جداً خودداری نمایید.
▪ از خرید مواد غذایی خطرناك از قبیل آب میوه، آب زرشك،‌ ساندویچ، دل و جگر و امثالهم كه توسط دستفروشان دوره گرد عرضه می‌گردد ،جداً خودداری نمایید .‌

‌سیدرضا غلامی
میترا دانش دوست
ژانت فرساد
فرناز جغتایی

منبع : روزنامه سلامت