زبان فارسی و وزیر امور خارجه ما

در میان زبان‌های باستانی که توانسته‌اند از فرسایش زمان جان سالم بدر برند و تقریبا پس از طی قرنها با توانمندی به زمان حال برسند زبان فارسی جای خاصی را دارد. زبان ما هم شیوا و شیرین است و هم آهنگین و هم به علت داشتن سی حروف الفبا قدرت کلمه‌سازی آن از زبان‌های عربی و انگلیسی بیشتر است. بی‌جهت نیست که امروزه هزاران پژوهش‌گر و زبان‌شناس غیرایرانی و خارج از حوزه فرهنگی زبان فارسی آن را به خوبی می‌آموزند و بدان سخن می‌گویند.
ما ایرانی‌ها باید قدر این نعمت گران‌بها را بدانیم و ضمن دقت در تکلم و درست‌نویسی باید در حفظ و اشاعه آن بکوشیم. به یاد دارم که در سال ۱۳۷۷ که در شورای گزینش و اعزام رایزنان فرهنگی سازمان فرهنگ و ارتباطات عضو بودم به اصرار تسلط به زبان فارسی را یکی از شرایط احراز نمایندگان فرهنگی قرار دادم که خوشبختانه بقیه اعضا آن را پذیرفتند.
در حوزه فرهنگی ایران بزرگ یعنی در کشورهای افغانستان، پاکستان، هندوستان و آسیای‌میانه از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی همواره تقاضا این بوده است که ایران اسلامی به گسترش و تعمیق زبان فارسی اهتمام روزافزون‌تر داشته باشد. مرحوم علامه دکتر سیدجعفر شهیدی که خدایش رحمت کند به این مهم توجه ویژه‌ای داشتند و رهبر معظم انقلاب نیز همواره به این ضرورت فرهنگی ادبی اصرار خاصی مبذول فرموده‌اند. در بنیاد ایران‌شناسی که به همت جناب دکتر حسن حبیبی برپا شده است نیز توجه به زبان فارسی جایگاه مهمی دارد و بر دیوارهای بنای بلند این بنیاد اشعار شاعران بزرگ ایران به خط زیبا نوشته شده است.
بنابراین توجه و اشاعه زبان‌فارسی بر تمامی ایرانیان چه دولتی باشند و چه غیردولتی فرض است و وزارت امور خارجه ما نیز یکی از میراث‌های ملی را که باید پاسداری کند زبان فارسی است.
□□□
فرانسویان از این نظر که به زبان خود علاقه دارند و به جهت تلاشی جهانی که برای حفظ و اشاعه آن به عمل می‌آورند شهره آفاقند. دولت فرانسه سالیانه چند صد میلیون دلار برای گسترش زبان فرانسه هزینه می‌کند و قانونی در مجلس ملی فرانسه گذرانده شده که در مکاتبات رسمی اداری اگر لغت خارجی معادل فرانسه داشته باشد نباید آن را به کار برد. هم‌چنین دولت فرانسه یک اجلاس جهانی به نام <فرانکوفونی> را برگزار می‌کند که تمامی کشورهای پنج قاره جهان که زبان فرانسه در آنها صحبت می‌شود در این اجلاس عضویت دارند. در حال حاضر نیز علاوه بر برنامه‌های تلویزیونی کانال‌های داخلی فرانسه که از طریق ماهواره نیز پخش می‌شود، لااقل سه کانال ماهواره‌ای به زبان فرانسه وجود دارد که به زبان فرانسه پخش برنامه می‌کنند و یکی از برنامه‌های رادیویی بین‌المللی فرانسه آموزش زبان فرانسه است. جهان‌گردانی که به فرانسه می‌روند نیز به خوبی مشاهده می‌کنند که اگر به زبان فرانسه صحبت کنند با استقبال بیشتری مواجه می‌شوند. رایزنان فرهنگی فرانسه در جهان نیز یکی از وظایف رسمی که دارند آموزش زبان فرانسه و کمک به دانشگاه‌ها یا مراکز آموزشی است که فرانسه را تعلیم می‌دهند.‌
□□□
صبح روز یک‌شنبه که به رسم معمول سری به شبکه‌های تلویزیونی خارجی می‌زدم تا اخبار را پی‌گیری کنم ناگهان گذرم به شبکه سی‌ان‌ان افتاد و آقایان منوچهر متکی و برنارد کوشنر وزیران خارجه ایران و فرانسه را دیدم که در یک میزگرد کنار هم نشسته‌اند. وقتی دقت کردم دیدم که وزیر خارجه عراق، وزیر دفاع افغانستان، نخست‌وزیر کشور کنیا و آقای البرادعی مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز در این میزگرد حضور دارند و خانم کریستیان امان‌پور خبرنگار ارشد شبکه ‌‌CNN مجری و گرداننده برنامه است. ‌
تا جائی که اینجانب برنامه را دیدم یک ساعتی طول کشید. نکته جالب در این میزگرد این بود که وزیر خارجه فرانسه به زبان انگلیسی سخن می‌گفت و البته بقیه اعضاء به غیر از جناب منوچهر متکی نیز به انگلیسی صحبت می‌کردند.
میزگرد در سالنی پر از مخاطبان در اجلاس داووس در سوئیس برگزار شده بود و حاضران از شخصیت‌های سیاسی، مالی، اقتصادی و فرهنگی جهان بودند و دبیرکل اتحادیه عرب یکی از آنان بود و میلیونها نفر نیز از طریق ماهواره برنامه را می‌دیدند.
محور پرسش‌های خانم امان‌پور موضع‌گیریها و پیامهای آقای باراک اوباما رئیس جمهور جدید آمریکا بود و این خبرنگار با سابقه با مهارت جلسه را اداره می‌کرد و به حاضران به گونه‌ای وقت می‌داد که در کوتاه‌ترین زمان بیشترین مطلب را بیان کنند.
دو وزیر عراقی و افغانی با انگلیسی رسا و شیوائی القاء مطلب می‌کردند و آقای کوشنر نیز با ته لهجه‌ای که داشت به خوبی منظور خود را بیان می‌کرد. دکتر البرادعی نیز که یک حقوق‌دان است با هنرمندی واژه‌ها را انتخاب می‌کرد و طبق معمول دو پهلو حرف می‌زد ولی وقتی نوبت به جناب متکی می‌رسید ایشان با اصرار خاصی فارسی حرف می‌زد و چون در کسوت وزیر خارجه ایران اسلامی باید در انتخاب کلمات فارسی دقت می‌کرد مترجم ایشان علیرغم تلاشی که به خرج می‌داد نمی‌توانست به موقع ترجمه را انجام دهد و چون باید برای انتخاب درست معادل کلمات فکر می‌کرد قسمتی از پیام آقای وزیر خارجه ما نمی‌توانست القاء شود.
تا جایی که اینجانب اطلاع دارم آقای متکی به زبان انگلیسی مسلط است. زیرا اولا ایشان تحصیلات خود را در کشور هندوستان گذرانده‌اند و از این بابت به زبان انگلیسی تبحر دارند ثانیا دو دوره سفیر بوده‌اند و از ظرافت‌های زبان دیپلماتیک و حقوقی بخوبی آگاهند.
در یک اجلاس غیررسمی که میلیونها مخاطب دارد قاعدتا گوینده باید بیشترین مطلب را در فرصتی که دارد بیان کند و تجربه نشان داده است که وقتی مخاطبان به فارسی آشنایی ندارند حتی اگر مترجم تماما مطلب را برساند عده‌ای معمولا از گوشی ترجمه استفاده نمی‌کنند و یا حواس آنها پرت می‌شود.ضمن اینکه اعلام مواضع ما در اجلاس داووس بسیار مهم است و اگر به درستی مطلب رسانده نشود ممکن است سوء برداشت شود. البته وزیر خارجه که نماد ملی است باید پاسدار زبان مادری خود باشد و در مذاکرات رسمی به زبان مادری خود صحبت کند لیکن وقتی دو روز پیش ‌دیدم که چگونه وزراء و دیگر مقامات حاضر با به خدمت گرفتن زبان انگلیسی به خوبی منظور خود را مستقیما و بدون مترجم بیان می‌کردند دلم سوخت که چرا وزیر خارجه محترم ما که به زبان انگلیسی تسلط دارد به فارسی صحبت می‌گفت و حاضران نتوانستند بخوبی از گفته‌ها و اعلام مواضع ایشان استفاده تمام و کمال ببرند. ضمن اینکه چنین فرصت‌های رسانه‌ای کمتر در اختیار ایشان قرار می‌گیرد که مخاطب خاص و عام جهانی داشته باشند. ‌

دکتر شهیدی مودب

منبع : روزنامه اطلاعات