چشم و هم‌چشمی با خورشید

جك نیكلسون، هنرپیشه معروف آمریكایی، می‌گوید: <من با عینك‌ آفتابی‌ام، جك نیكلسون هستم. بدون آن، یك پیرمرد چاق ۶۰ ساله.> عینك‌ آفتابی همان طور كه در این نقل‌قول هم پیداست، به بخشی از شخصیت و تصویر انسان مدرن تبدیل شده است. اما این عینك‌ها بیشتر از آنكه جنبه زینتی داشته باشد نقش پیشگیرانه دارد. عینك آفتابی سلاح كارآمد انسان مدرن در مبارزه با پرتوهای خطرناك و بیماری‌زای خورشید است.
● عینك آفتابی به چه دردی می‌خورد
هرگز به كاربردهای متنوع عینك‌های آفتابی (یا به اصطلاح دودی) فكر كرده‌اید؟ این عینك‌ها اشك‌مان را از دید دیگران مخفی می‌كنند، نوعی علامت سوگواری به حساب می‌آیند، ارتباط چشمی ما را با طرف مقابل قطع می‌كنند و او را می‌ترسانند. می‌توانند ما را منزوی، گوشه‌گیر یا متفاوت از دیگران نشان بدهند و حتی می‌توانند بخشی از لباس و آرایش ما به حساب بیایند.
آنها كه مشكلات چشمی (قرمزی، تیك، كوری، آب‌مروارید، كبودی اطراف چشم) دارند با زدن عینك آفتابی مشكل خود را می‌پوشانند. كسانی هم كه به نور حساسیت دارند از این عینك‌ها استفاده می‌كنند. هنگام رانندگی در بسیاری از مسابقات ورزشی یا فعالیت‌های اجتماعی، استفاده از عینك‌های آفتابی كمك می‌كند تا نور، چشم‌مان را اذیت نكند و راحت‌تر بتوانیم كارمان را انجام دهیم. اما كاركرد اصلی عینك‌های آفتابی چیز دیگری است. آنها وظیفه دارند از چشم ما در برابر پرتوهای خطرناك خورشید محافظت كنند.
● عینك آفتابی به چشم مورخان
نرون، پادشاه خونخوار روم، وقتی می‌خواست نبرد گلادیاتورها را تماشا كند از نوعی زمرد استفاده می‌كرد تا نور خورشید چشمش را نزند. قرن‌ها بعد، از كوارتز (الماس كوهی) دود‌اندود استفاده می‌كردند تا نور خورشید چشم‌شان را آزار ندهد. در قرن دوازدهم میلادی، قضات چینی هنگام شهادت گرفتن از شهود از همین عینك‌های آفتابی اولیه به چشم می‌زدند تا حالت چهره خود را از حضار مخفی كنند. ششصد سال بعد در اواسط قرن ۱۸ میلادی جیمز آیسكاف آزمایش‌هایی را روی عینك‌های طبی انجام داد و روی آنها رنگ‌آمیزی كرد. او معتقد بود كه رنگ‌ها می‌توانند دید را اصلاح كنند.
اولین نمونه‌های عینك‌های آفتابی در شكل امروزی، میان هنرپیشگان فیلم‌های صامت رایج شد. قصد آنها این نبود كه مردم آنها را نشناسند. گویا شرایط نورپردازی استودیوهای اولیه بسیار بد بود و نور شدید و كنترل نشده‌ای در آن وجود داشت. به همین علت هنرپیشه‌ها در استودیو همیشه عینك به چشم داشتند و فقط هنگام شروع فیلم‌برداری عینك خود را برمی‌داشتند. در سال ۱۹۲۹، سام فوستر اولین خط‌تولید عینك‌های آفتابی را راه‌اندازی كرد. این عینك‌ها <فاستر گرانت> نام داشتند. هفت سال بعد اولین نمونه‌های پولاریزه به بازار آمد. كم‌كم عینك‌ آفتابی به یكی از وسایل شخصی و ضروری انسان مدرن تبدیل شد. سه سال پیش شركت اوكلی عینكی با نام تامپ روانه بازار كرد كه فقط یك عینك آفتابی نبود. آنها یك پخش‌صوت دیجیتالی روی آن نصب كرده بودند.
ط چرا عینك آفتابی یك ضرورت است
برعكس آنچه بسیاری‌ گمان می‌كنند، عینك‌های آفتابی بخشی از وسایل زینتی ما نیستند اگرچه این عینك‌ها می‌توانند كاركردهای این‌چنینی هم داشته باشند. واقعیت این است كه استفاده از آنها یك ضرورت است. نور خورشید دارای پرتوهای گوناگونی است كه بعضی از آنها برای انسان مضر و حتی خطرناك‌اند. حتما شنیده‌اید كه یكی از اصلی‌ترین عوامل بروز سرطان پوست مواجهه طولانی‌مدت با نور خورشید است. چشم هم یكی از اعضایی است كه در مواجهه مستمر با نور خورشید قرار دارد و از قضا بسیار هم آسیب‌پذیر است.
در میان نورهای گوناگونی كه از خورشید به زمین می‌رسد پرتوهای فرابنفش )UV(‌ بیشترین آسیب را به انسان می‌رسانند. مواجهه زیاد با پرتوهای فرابنفش علاوه بر بروز سرطان پوست و دیگر بیماری‌ها (آفتاب‌سوختگی، پیری زودرس پوست، تضعیف سیستم ایمنی) برای چشم نیز خطرناك است. حتی در روزهایی كه آفتاب چندان شدید نیست و شاید حتی هوا هم ابری باشد، باز هم چشم‌ها در معرض خطر هستند چون پرتوهای فرابنفش بسیار پرانرژی هستند و به كار خود ادامه می‌دهند.دانشمندان علاوه بر پرتوهای فرابنفش از بخش دیگری از نورهای خورشید هم در هراسند. تحقیقات نشان داده كه نورهای مرئی پرانرژی هم می‌توانند برای چشم خطرساز باشند. نور آبی یكی از همین انواع نورهای مرئی و خطرناك است. درخشندگی شدید بازتابی از سطح برف و آب، حاوی نور آبی است كه چشم‌ها در این نور، نمی‌توانند به‌ خوبی عمل كانونی كردن را انجام دهند. بعضی از محققان معتقدند كه مواجهه مستمر با نور آبی باعث فرسایش و پیری شبكیه می‌شود و احتمال بروز نابینایی در افراد بالای ۶۰ سال را زیاد می‌كند.
● آشنایی با پرتوهای فرابنفش
لایه اوزن كه در اطراف زمین قرار دارد در ورود پرتوهای فرابنفش به زمین اختلال ایجاد می‌كند اما به مرور زمان و بر اثر استفاده بی‌رویه از بعضی مواد شیمیایی این لایه آسیب دیده و پرتوهای خطرناك بیشتری را از خود عبور می‌دهد. حالا دیگر این لایه محافظ به ضخامت سابق نیست و نمی‌تواند كارش را به درستی انجام بدهد. به همین علت میزان پرتوهای فرابنفش بیشتری به زمین می‌رسد. نور فرابنفش نوعی نور نامرئی است كه به وسیله خورشید و بعضی لامپ‌های خاص تولید می‌شود. انرژی این پرتوها از پرتوهای مرئی خورشید بیشتر است و به همین علت برای چشم خطرناك‌ترند. این پرتوها می‌توانند بعضی از بیماری‌های چشمی را ایجاد كنند یا سیر و شدت آنها را تشدید كنند. آسیب‌های چشمی ناشی از پرتوهای فرابنفش در درازمدت ایجاد می‌شود و قابل جبران هم نیست. البته میزان حساسیت‌پذیری در برابر امواج فرابنفش در افراد گوناگون، متفاوت است.
دو نوع پرتو فرابنفش وجود دارد كه به سطح چشم می‌رسد: نوع <آ> و نوع <ب.> بیش از ۹۹ درصد پرتوهای فرابنفش در قسمت قدامی چشم جذب می‌شود. البته بخش كوچكی از آن هم به شبكیه و( پرده حساس به نور در انتهای چشم) می‌رسد. مطالعات نشان داده كه نوع <ب> از نوع <آ> بسیار خطرناك‌تر است چون انرژی بیشتری دارد. بیشتر پرتو‌های فرابنفش نوع <ب> به وسیله قرنیه و عدسی جذب می‌شود. پس این بافت‌ها آسیب بیشتری می‌بینند. پرتو‌های فرابنفش نوع <آ> انرژی كمتری دارند اما می‌توانند به قسمت‌های عمقی چشم نفوذ كنند و به آن آسیب برسانند. در نور خورشید میزان نوع <آ> از نوع <ب> بیشتر است. هیچ‌كدام از این دو نوع هم برای انسان مفید نیستند و به بینایی او كمكی نمی‌كنند. وقتی قرار است چشم خود را در برابر نورخورشید محافظت كنیم باید كاری كنیم كه هیچ‌كدام از این دو نوع پرتو به چشم‌مان نرسد. پرتو‌های فرابنفش نه فقط از آسمان بلكه به واسطه بازتاب از سطح زمین نیز به چشم ما می‌رسند به‌خصوص بازتاب از سطح آب، برف، شن و ماسه و دیگر سطوح براق.
● نور خورشید و بیماری‌های چشمی
نور یكی از شكل‌های انرژی است. وقتی كه چشم‌ نور را جذب می‌كند در اثر این فرآیند، گرما و واكنش‌های شیمیایی در بافت چشم ایجاد می‌شود. این واكنش‌ها می‌توانند باعث آسیب دایمی شوند. بخش‌های گوناگون چشم، قسمت‌های گوناگونی از نور خورشید را جذب می‌كنند. لایه‌های سطحی چشم پرتوهای فرابنفش نوع <ب> را جذب می‌كنند. لایه‌های درونی‌تر عمدتا پرتوهای فرابنفش نوع <آ> را جذب می‌كنند. شبكیه نور مرئی را جذب می‌كند. اگر چشم‌ها مدت زمان زیادی در معرض پرتوهای فرابنفش قرار بگیرند، بخش قدامی ممكن است صدمه ببیند. اگر نور مرئی بسیار شدید باشد یا اگر به طور مستقیم و خیره به خورشید نگاه كنیم حتی برای مدت زمان كوتاهی، ممكن است شبكیه آسیب ببیند و نابینایی برگشت‌ناپذیری ایجاد شود.
موارد زیر از جمله بیماری‌هایی هستند كه ممكن است در اثر پرتوهای خطرناك نور خورشید در چشم ایجاد شود:
▪ كاتاراكت (آب مروارید:) در این بیماری عدسی چشم در طول زمان كدر می‌شود. عوامل گوناگونی می‌توانند در بروز آن دخالت داشته باشند كه مواجهه با پرتوهای فرابنفش یكی از آنهاست. آب‌مروارید یكی از اصلی‌ترین علل كوری و اختلال بینایی در سراسر دنیاست.
▪ تخریب بلندمدت شبكیه: دانشمندان توانسته‌اند در تحقیقات آزمایشگاهی خود نشان دهند كه مواجهه طولانی مدت یا پرتو‌های فرابنفش می‌تواند در بلندمدت روند پیری شبكیه را تشدید كند.
▪ ناخنك چشم: تشكیل نوعی بافت اضافه روی سفیدی چشم است كه می‌تواند تا قرنیه امتداد پیدا كند و باعث از بین رفتن دید شود. بیشتر در افرادی دیده می‌شود كه در محیط بیرون و در زیر نور آفتاب و یا در باد كار می‌كنند. این بیماری با پرتو‌های فرابنفش در ارتباط مستقیم است. اگرچه می‌توان این ضایعه را با جراحی برداشت ولی احتمال عود آن زیاد است و علاوه بر مشكلات زیبایی باعث مشكلات دید هم می‌شود.
▪ انواع بدخیمی: مواجهه مستمر و طولانی مدت با پرتو‌های فرابنفش می‌تواند منجر به بروز سرطان پوست در نواحی‌ای از بدن بشود كه در معرض نور خورشید قرار دارد. از جمله این نواحی می‌توان به چشم، پوست اطراف چشم و پلك‌ها اشاره كرد.
▪ فتوكراتیت: نوعی سوختگی موقت قرنیه است كه در اثر مواجهه شدید با پرتو‌های فرابنفش نوع "ب" ایجاد می‌شود. كسانی كه مدت زیادی را در ساحل دریا یا در میان برف بدون عینك سپری می‌كنند به آن دچار می‌شوند. می‌تواند بسیار دردناك باشد و حتی باعث سلب موقت بینایی شود. تحقیقات نشان داده كه مواجهه طولانی مدت با پرتو‌های فرابنفش نوع "ب" می‌تواند باعث تغییرات تخریبی در قرنیه شود.
● جنس عدسی در عینك‌های آفتابی
عدسی‌ می‌تواند پلاستیكی باشد یا شیشه‌ای. انواع پلاستیكی سبك‌ترند، بر اثر ضربه خرد نمی‌شوند و به چشم آسیب نمی‌رسانند اما نسبت به انواع شیشه‌ای، بیشتر خش‌ می‌افتند. عدسی‌های شیشه‌ای بادوامند، وضوح خوبی دارند و كمتر خش می‌افتند اما گران‌ترند، در اثر ضربه می‌شكنند، خرد می‌شوند و وزن بیشتری دارند.
▪ عدسی‌های پلاستیكی به سه دسته تقسیم می‌شوند:
۱) عدسی‌ پلی‌كربنات:
سبك‌ترین عدسی موجود در بازار است. مقاومت بسیار بالایی دارد اما وضوح و خاصیت ضدخش آن كمتر از بقیه است.
۲) عدسی سی.آر ۳۹:
رایج‌ترین عدسی به كار رفته در عینك‌های آفتابی است. سبك و تا حد زیادی ضدخش است و محافظت زیادی در برابر پرتوهای فرابنفش و مادون قرمز ایجاد می‌كند.
۳) عدسی آكریلیك:
پلاستیك به كاررفته در آن چندان گران نیست. به همین خاطر در ساخت عینك‌های آفتابی ارزان‌قیمت، زیاد از آن استفاده می‌شود. وضوح و دوام كمی دارد و تصاویر را هم دچار تغییر می‌كند.
● خطر، چه كسانی را بیشتر تهدید می‌كند
چون همه در زیر نور خورشید زندگی می‌كنیم پس چشم همه ما در معرض خطر است اما هر عاملی كه باعث شود مدت زمان بیشتری در معرض پرتو‌های فرابنفش قرار بگیریم ، خطر را تشدید می‌كند. كسانی‌ كه كار یا تفریح‌شان طوری است كه مدت زمان زیادی را در آفتاب می‌گذرانند بیشتر در خطرند. از آنجایی كه پرتو‌های فرابنفش از سطح آب، ماسه، شن، برف و مانند آنها بازتاب پیدا می‌كند، این خطر در ساحل و در كوه بیشتر است.
شدت نور در ساعات میانی روز ‌(از ۱۰ صبح تا ۳ بعدازظهر) و در ماه‌های تابستان بسیار زیادتر است كه در نتیجه، خطر بیشتر می‌شود. میزان پرتو‌های فرابنفش در نزدیكی خط استوا و در ارتفاعات بیشتر از دیگر مناطق است چون عدسی انسان پرتو‌های فرابنفش را جذب می‌كند كسانی كه عمل جراحی آب‌مروارید انجام داده‌اند بیشتر در خطر آسیب شبكیه قرار دارند، مگر اینكه یك عدسی داخل چشمی جاذب‌ فرابنفش برای آنها كار گذاشته شده باشد. كسانی كه دچار بیماری‌های مزمن شبكیه هستند به میزان معمول پرتو‌های فرابنفش حساس‌ترند و در نتیجه بیشتر از دیگران در خطرند. بچه‌ها هم چون بخش زیادی از روز را در بیرون منزل و در زیر آفتاب می‌گذراند در معرض خطر زیادتری قرار دارند.● دسته‌بندی كلی عینك‌های آفتابی
عینك‌ آفتابی یكی از اصلی‌ترین ابزارهای ما در مقابله با خورشید است. اگر عینك آفتابی خود را به درستی انتخاب كرده باشیم، می‌توانیم مطمئن باشیم كه چشم‌مان در برابر پرتوهای خطرناك خورشیدی در امان خواهد بود. نحوه كار عینك‌های آفتابی ساده است: آنها چشم را می‌پوشانند و نوعی سد فیزیكی به وجود می‌آورند. به علاوه عدسی‌های‌شان به نسبت رنگ و تیرگی‌شان پرتوهای فرابنفش را جذب می‌كنند و اجازه نمی‌دهند كه این پرتوهای خطرناك به چشم وارد شوند. البته بخشی از نور هم در برخورد با عدسی عینك بازتاب پیدا می‌كند و برمی‌گردد.
برخلاف باور رایج ما نمی‌توانیم از روی مدل، مارك، رنگ، قیمت، طرح یا حتی میزان تیرگی یك عینك آفتابی بفهمیم كه تا چه حد می‌تواند چشم را در برابر پرتوهای فرابنفش محافظت كند. مطالعه‌ای در سال ۱۹۹۵ نشان داد كه بسیاری از عینك‌های آفتابی مارك‌های معروف در برابر پرتوهای فرابنفش محافظت كامل ایجاد نمی‌كنند.
▪ عینك‌هایی كه استانداردهای محافظتی را رعایت می‌كنند، در یكی از این سه دسته قرار می‌گیرند:
۱) عینك‌های زینتی:
این عینك‌ها عدسی‌هایی دارند با تیرگی و رنگ اندك كه برای استفاده در نور ملایم طراحی شده است. این نوع عدسی‌ها بین صفر تا ۶۰ درصد از نور مرئی و فرابنفش نوع <آ> و بین ۵/۸۷ تا ۹۵ درصد از فرابنفش نوع <ب> را سركوب می‌كنند. این عینك برای رانندگی در طول روز توصیه نمی‌شود.
۲) عینك‌های استفاده عمومی:
این عینك‌ها بین ۶۰ تا ۹۲ درصد از نور مرئی و فرابنفش نوع <آ> و بین ۹۵ تا ۹۹ درصد از فرابنفش نوع ب را سركوب می‌كنند. این عینك برای رانندگی مناسب است و برای روزهای خیلی آفتابی توصیه می‌شود.
۳) عینك‌های استفاده خاص:
این عینك‌ها تا ۹۷ درصد از نور مرئی و ۵/۹۸ درصد از نور فرابنفش نوع <آ> و حداقل ۹۹ درصد از فرابنفش نوع <ب> را سركوب می‌كنند. این نوع برای كسانی كه مدت زیادی به طور پیوسته در معرض نور خورشید قرار دارند مناسب است. این عینك برای رانندگی توصیه نمی‌شود.
● عدسی در رنگ‌های گوناگون
برای جذب هر چه بیشتر پرتوهای خطرناك، به عدسی عینك‌های آفتابی رنگ اضافه می‌شود. پرتوهای مضر در عبور از این لایه‌های رنگی هر چه بیشتر جذب می‌شوند.
▪ البته رنگی كه شما برای عدسی عینك خود انتخاب می‌كنید به سلیقه شما هم مربوط می‌شود ولی بد نیست قبل از دخالت دادن سلیقه خود این نكات را بدانید:
۱) عدسی‌های خاكستری شدت روشنایی را كم می‌كنند اما رنگ و كنتراست را تغییر نمی‌دهند. به همین خاطر طبیعی محسوب می‌شوند.
۲) عدسی‌های قهوه‌ای و كهربایی میزان درخشندگی ، از جمله درخشندگی ناشی از نور آبی را كم می‌كنند. این كار باعث می‌شود كه آنچه می‌بینید كمی تار به نظر برسد. این دو رنگ بیش از رنگ خاكستری رنگ اشیا را تحریف می‌كنند.
۳) عدسی‌های قهوه‌ای، خاكستری و سبز، رنگ اشیا را چندان تغییر نمی‌دهند. روشنایی را به طور یك‌جا كم می‌كنند و برای نور معمولی مناسب‌اند و به همین دلیل برای استفاده در هنگام رانندگی بی‌خطرند.
۴) عدسی‌های زرد، طلایی و كهربایی در نور یكنواخت، كنتراست را بهبود می‌بخشند و دید عمقی خوبی ایجاد می‌كنند. به همین خاطر است كه تیراندازها و گلف‌بازها معمولا از عدسی‌های زردرنگ استفاده می‌كنند. این عدسی‌ها برای شرایط كم‌نور مانند ورزش‌های برفی نیز مناسب‌اند.
۵) عدسی‌های سبزرنگ میزان درخشندگی را كم می‌كنند و بخشی از پرتوهای آبی را فیلتر می‌كنند و كنتراست خوبی هم بین اشیا ایجاد می‌كنند.
۶) عدسی‌های گلی‌رنگ برای شنا، اسكی و دیگر فعالیت‌هایی كه در هوای آزاد انجام می‌شود، مناسب‌اند چون برای اشیایی كه در مقابل یك پس‌زمینه آبی یا سبز قرار دارند، كنتراست خوبی ایجاد می‌كنند.
۷ ) عدسی‌های قرمز برای نور كم یا متوسط خوب هستند چون تضاد را افزایش می‌دهند. اما این عدسی‌ها رنگ‌ها را به هم می‌ریزند.
۸) عدسی‌های زرد رنگ نسبت به انواع قهوه‌ای، كدورت كمتری ایجاد می‌كنند و نمایی كه می‌بینید واضح و شفاف است اما رنگ‌ها را بیشتر از نوع قهوه‌ای تغییر می‌دهند.
۹) عدسی‌های زرد و نارنجی بیشترین افزایش كنتراست را در دید عمقی دارند اما رنگ را به هم می‌ریزند.
۱۰) عدسی‌های آبی و بنفش هیچ خاصیت خاصی ندارند و فقط جنبه زیبایی دارند.
● عدسی‌های روكش‌دار
▪ عدسی‌های ضد‌خش:
ضدخش بودن عدسی مهم است. برای این كار، یك لایه بسیار نازك روی عدسی داده می‌شود تا از خراش افتادن آن جلوگیری شود. عدسی‌های پلاستیكی راحت‌تر از انواع شیشه‌ای خش می‌افتند.
▪ عدسی‌های پولاریزه:
لایه پولاریزانی كه روی عدسی داده می‌شود كمك می‌كند تا درخشش ناشی از بازتاب نور از سطح بعضی چیزها مانند آب، برف، سطح بزرگراه‌ها و غیره كاهش پیدا كند. این عدسی‌ها از پولاروید یا مواد مشابه ساخته می‌شوند و برای رانندگی و استفاده در آب، برف و كوه مناسب هستند.
▪ عدسی‌های آینه‌ای:
در این نوع، یك لایه آینه روی عدسی كارگذاشته می‌شود تا با برگشت دادن نور از سطح عدسی، برق نور را كم كند. آینه بخشی از نور را قبل از رسیدن به عدسی، برگشت می‌دهد و برای شرایط فوق‌العاده پرنور مناسب است مثلا ورزش‌های آبی یا اسكی در ارتفاعات. این لایه آینه می‌تواند در هر رنگی عرضه شود. رنگ این لایه به رنگ عدسی ارتباطی ندارد. این نوع عدسی‌ها بسیار پرطرفدارند اما بسیار راحت خش می‌افتند و اگر خش بیفتند، كارایی خود را از دست می‌دهند البته نوع ضدخش آن هم تولید می‌شود.
▪ عدسی‌های فتوكرومیك (فتوكروماتیك: )
این عدسی‌ها وقتی در معرض پرتوهای فرابفش قرار می‌گیرند، تیره‌تر می‌شوند. به همین خاطر، در محیط‌های بسته روشن‌تر و در هوای آزاد، تیره‌تر می‌شوند. اگر برای رانندگی از این نوع عدسی استفاده می‌كنید، نوع تیره‌تر آن مناسب‌تر است.
▪ عدسی‌های آنتی‌رفلكت:
لایه آنتی‌رفلكت از میزان و شدت بازتاب نوری كه به پشت عدسی می‌خورد، می‌كاهد و نمی‌گذارد كه نور برگشت پیدا كند و وارد چشم شود.
● عدسی‌های آفتابی در قاب
بر حسب اینكه قاب به چه شكلی عدسی را احاطه كرده باشد، سه نوع عینك خواهیم داشت:
▪ تمام قاب: قاب تمام اطراف عدسی را دربرگرفته است.
▪ نیم قاب: قاب فقط نیمی از عدسی و معمولا نیمه بالایی آن را دربر‌گرفته است.
▪ بدون قاب: قابی در كار نیست و دسته‌های عینك مستقیما به عدسی ‌چسبیده‌اند.
قاب عینك‌های آفتابی از جنس‌های متفاوتی ساخته می‌شود: پلاستیك، فلز، آلیاژ فلزی، تیتانیوم، آلومینیوم و غیره. باید پیش از خرید، انواع گوناگونی را به چشم بزنید و امتحان كنید تا عینكی را كه سبك‌تر است و با آن راحت‌ترید، انتخاب كنید.
قاب‌های فلزی بسیاری راحت با چهره و قالب سر تنظیم می‌شود. انواع نایلونی چندان قابل تنظیم نیستند مگر اینكه یك مفتول داخلی قابل تنظیم در آنها تعبیه شده باشد اما واقعیت این است كه قاب‌های نایلونی بادوام‌تر و ارزان‌ترند. این قاب‌ها در بین ورزشكاران هم رایج است چون سبك و انعطاف‌پذیر است، نمی‌شكند و بهتر روی صورت می‌نشیند.● توصیه‌های قبل از خرید
۱) نظر یك چشم‌پزشك را قبل از خرید عینك آفتابی جویا شوید و توصیه‌های او را بشنوید.
۲) عدسی‌ها باید تا حدی تیره باشند كه چشم پشت آن راحت باشد، نه آن‌قدر تیره كه دیدتان را كم كند.
۳) میزان كژدیسی و انحراف عدسی را حتما امتحان كنید. عینك را به چشم بزنید و به یك سطح چهارخانه‌ای منظم، مثلا سرامیك یا موزاییك كف نگاه كنید. سرتان را به بالا و پایین و چپ و راست حركت بدهید و ببینید آیا خط‌ها همچنان صاف باقی می‌مانند یا خیر.
۴) بچه‌ها هم به عینك آفتابی نیازمندند. مبادا برای آنها از نمونه‌های فانتزی كه بیشتر جنبه اسباب‌بازی دارند انتخاب كنید. بهتر است عینك آفتابی بچه‌ها از بین عدسی‌های پلاستیكی انتخاب شود چون در صورت بروز حادثه، شیشه می‌تواند خطرآفرین شود.
۵) بهتر است طراحی عینك آفتابی طوری باشد كه كاملا چشم‌ها را بپوشاند. عینك‌هایی كه تماما روی چشم و كناره‌های صورت را می‌پوشانند، بهتر از انواع معمولی هستند و محافظت بیشتری از چشم به عمل می‌آورند.
۶) كلاه‌های لبه‌دار بخش زیادی از پرتو‌های فرابنفش را كه به سمت چشم می‌آید، سركوب می‌كند و از ورود آن از اطراف و بالای عینك به چشم جلوگیری می‌كند. بد نیست در كنار عینك آفتابی، به فكر كلاه هم باشید.
۷) سبك و مدل عینك‌های آفتابی هر سال عوض می‌شود اما تنوع آنها آن‌قدر زیاد است كه نمی‌شود هیچ نوعی را كاملا از مد‌افتاده حساب كرد. یادتان باشد كه عینك‌های دودی كارآمد، الزاما گران‌قیمت نیستند و نیاز به صرف هزینه چندانی ندارند.
۸) اگر قرار است عدسی پلاستیكی را انتخاب كنید، دقت كنید كه حتما از نوع ضد‌خش باشد.
۹) هنگام خرید به دنبال برچسب یا دفترچه‌ای باشید كه میزان و نوع محافظت در آن قید شده باشد. بسیاری از تولید‌كنندگان و سازندگان معتبر جهانی، خود را موظف می‌دانند كه این اطلاعات را در اختیار مشتری قرار بدهند.
۱۰) بهتر است عینكی را انتخاب كنید كه بین ۹۹ تا ۱۰۰ درصد پرتوهای فرابنفش نوع ب را سركوب ‌كند بر روی برچسب چنین عینكی باید نوشته شده باشد ۴۰۰ UV یا اینكه UV ۱۰۰ درصد‌ . UV Protection این عبارات به این معنی است كه ۱۰۰ درصد پرتو‌های فرابنفش تا طول موج ۴۰۰ نانومتر مهار می‌شود. طول موج پرتو‌های فرابنفش نوع آ بین ۳۲۰ تا ۴۰۰ نانومتر و طول موج پرتو‌های فرابنفش نوع ب بین ۲۸۰ تا ۳۲۰ نانومتر است.
۱۱) روی برچسب بعضی عینك‌ها قید شده است كه در برابر ( HEVنورهای مرئی پرانرژی) هم محافظت ایجاد می‌كنند. مطالعات جدید نشان داده كه این نورهای مرئی هم می‌توانند باعث تخریب بلندمدت شبكیه شوند، به‌خصوص در بچه‌ها كه این طیف نوری را بیشتر از بزرگسالان عبور می‌دهند.
۱۲) بعضی از عینك‌ها استاندارد ۸۷.۱ANSI Z را هم دارند كه البته نوعی استاندارد اختیاری است كه مقاومت عدسی را در صورت اصابت چیزی به آن نشان می‌دهد. برای كسب این استاندارد، دو آزمایش بر روی عدسی انجام می‌شود. در حالت اول، یك گوی فولادی به قطر دو و نیم سانتی‌متر از فاصله ۱۳۰ سانتی‌متری بر روی عدسی انداخته می‌شود. در حالت دوم، یك ساچمه فولادی شش میلی‌‌متری با سرعت ۴۵ متر بر ثانیه به سمت عدسی شلیك می‌شود. در هر دو حالت، عدسی خرد نمی‌شود و به چشم اصابت نمی‌كند.
● مشهورترین مدل‌های عینك آفتابی
وقتی از مدل‌های گوناگون عینك آفتابی صحبت می‌كنیم، منظورمان كارخانه‌های تولید‌كننده آنها نیست بلكه شكل ظاهری آنها مورد نظر است. تنوع عینك‌های آفتابی سرسام‌آور و گیج‌كننده است اما بعضی از مشهورترین و پرفروش‌ترین آنها عبارتند از:
▪ مدل اوناسیس (یا جكی اُ: )
مخصوص زنان است و توسط ژاكلین اوناسیس، همه‌گیر شد. قبل از او، خود اوناسیس (سرمایه‌دار معروف) در دهه ۶۰ چنین عینكی می‌زده است. این عینك در سال ۲۰۰۰ دوباره محبوب شد و همچنان پرطرفدار است، به خصوص در میان زنان مسن. عدسی و قاب این عینك بسیار بزرگ است. هنرپیشه‌های معروف برای فرار از دست خبرنگارن سمج (پاپاراتزی) چنین عینك‌هایی به چشم می‌زنند.
▪ مدل آینه‌ای‌)Mirror(‌ :
نام دیگر آن عینك كاپ (مامور پلیس) است. چون بسیاری از پلیس‌های آمریكایی از آن استفاده می‌كردند، به این اسم شناخته می‌شود. این نوع عینك با عینك نوع خلبانی زیاد اشتباه می‌شود.
▪ مدل خلبانی )Aviator(‌ :
عدسی‌های آن تقریبا گلابی‌شكل و بزرگ است و قاب فلزی دارد. اولین مدل آن در سال ۱۹۳۶ توسط شركت ری‌بن و برای نیروی هوایی آمریكا طراحی شد. محبوبیت این نوع عینك در میان هوانوردان در سرتاسر جهان، هنوز كه هنوز است باقی است و كم نشده است. این عینك در دهه ۶۰ تا ۸۰ میلادی در بین جوانان بسیار محبوب بود.
▪ مدل رهنورد )Wayfarer(‌ :
این عینك نیز اولین بار توسط شركت ری‌بن طراحی شد. در دهه ۵۰ و به‌خصوص در هالیوود فوق‌العاده پرطرفدار بود. جیمز دین، هنرپیشه معروف آمریكایی، بیشتر اوقات آن را به چشم داشت. طبق آمار، این مدل، پرفروش‌ترین مدل عینك آفتابی تا امروز بوده‌است.
▪ مدل چای )Tea(‌ : به آن عینك <جان لنون> یا <اوزی> هم می‌گویند. قاب مفتولی و عدسی‌های كاملا گرد دارد. بیشتر جنبه زیبایی دارد و در دهه ۶۰ میلادی بسیار محبوب بود. خواننده‌های غربی سرشناسی مانند جان لنون، اوزی اوزبورن و میك جگر این نوع عینك را به چشم می‌زدند.
▪ مدل یخچالی )Glacier(‌ :
عدسی‌هایی گرد با چشم‌بند چرمی دارد كه دور تا دور عدسی را می‌پوشاند و اجازه ورود نور از اطراف آن را نمی‌دهد. برای تردد در مسیرهای پوشیده از برف و یخ مناسب است. چون نور بسیاری كمی را از خود عبور می‌دهد، برای رانندگی یا دیگر كارهای روزمره كه به دید كافی نیاز دارد، استفاده نمی‌شود.
▪ مدل شوهرم كتكم می‌زند )My Husband Beats Me(‌ :
عینك‌های بزرگ و بسیار تیره كه استفاده از آنها از مناطق حومه سیدنی استرالیا شروع شد و به دیگر نقاط جهان رسید. وجه تسمیه آن هم معلوم است. نام آن اگر چه نوعی شوخی به نظر می‌رسد، اما بسیاری‌ها در كشورهای انگلیسی‌زبان در هنگام خرید، از عین این عبارت برای رساندن منظور خود استفاده می‌كنند.

دكتر رضا كیاسالار

منبع : روزنامه سلامت