دین و دانش: بررسی انتقادی مسئله تعارض علم و دین 'پایان‌نامه برگزیده کشوری در سال 1381'

تاریخ نشر : ۸۵۰۴۰۵
تیراژ : ۱۰۰۰
تعداد صفحه : ۳۸۴
نوبت چاپ : ۱
شابک : ۹۶۴-۷۷۴۶-۱۵-۶
شماره کنگره : ۸۵۴۰۵۰۱۵
رده دیویی : ۲۱۵
محل نشر : تهران
جلد : شومیز
قطع : وزیری
زبان کتاب : فارسی
نوع اثر : تالیف
نویسنده : مهدوی‌نژاد - محمدحسین

نوشتار حاضر، پایان‌نامه‌ی پژوهشی نگارنده است که برای اخذ درجه‌ی کارشناسی ارشد از دانشکده‌ی الهیات و معارف اسلامی از دانشگاه امام صادق (ع) تألیف گردیده و در هفتمین دوره‌ی انتخاب پایان‌نامه‌ی سال دانشجویی و خرداد سال 1381 به منزله‌ی پایان‌نامه‌ی برگزیده در مقطع کارشناسی ارشد، معرفی گردیده است. مباحث کتاب، عبارت است از: تعارض علم و دین و پیشینه‌ی آن، جایگاه بحث از تعارض علم و دین در میان معارف بشری، گونه‌های مختلف تعارض میان علم و دین، و تقریر و نقد راه حل‌های تعارض علم و دین. به تصریح نگارنده: 'برای تبیین رابطه‌ی علم و دین، با بیان نکاتی در جست‌وجوی نظریه‌ای هستیم که بتواند واقعیت رابطه‌ی علم و دین را در حال حاضر و گذشته‌ی آن توجیه کند و راه حل جامع‌تری برای رفع مشکل تعارض علم و دین ارائه دهد. 1- معرفت‌های گوناگون بر اساس موضوع، روش، غایت و مبادی خاص از هم جدا می‌شود. معرفت علمی معرفتی مبتنی بر حواس است و ابتنا بر محسوسات دارد. موضوع فلسفه، مباحث عقلی تجربه‌ناپذیر حسی و مورد نیاز و پرستش بشر است و روش آن، تعقل، تفکر و استدلال است و غایتش تحری به حقیقت است. معرفت دینی، معرفتی است که هرکس دین دارد، از این رو ابتنای آن بر دین است. غایت معرفت دینی، هدایت و سعادت دنیوی و اخروی انسان‌هاست. 2- جدا بودن معرفت‌ها به معنای درستی یک معرفت خاص و غلط بودن دیگران نیست. به طور مثال، حوزه‌ی مسائل مربوط به مبدا و معاد و اوصاف الهی و حوزه‌ی اخلاق، به طور کلی در قلمرو انحصاری دین است و علم در این قلمرو، حق دخالت ندارد. بنابراین بین علم و دین در خصوص این قلمروهای اختصاصی، تعارضی محقق نمی‌شود. 3- قبول یک تحول در معرفت دینی نیازمند انواع و اقسام تحولات و شرایط زیستی، اجتماعی، روانی در فرد و جامعه است و تحول عمده‌ی یک دیدگاه دین، مستلزم تحولات عظیم در روح و روان و محیط و اطلاعات و آگاهی‌های ذهنی است یعنی باید منظومه‌ی عظیمی از علل فراهم آید تا عقیده‌ای تغییر یابد. علم تنها به مدد استدلال نمی‌تواند عقیده‌ای را که انسان به آن خو گرفته، به زانو درآورد. در تحولات معرفت دینی، شرایط پیچیده‌تر است زیرا علم با استدلال و منطق و عقل سروکار دارد، اما مسائل دینی با عواطف و احساسات نیز همراه است. به علاوه تغییر مسائلی که جنبه‌ی تقدس دارد، بسیار پیچیده‌تر و سخت‌تر است. 4- نفس وقوع تعارض هم برای علم و هم برای دین، امر مبارکی است و از نظر تاریخی برای هردو اثرات خوبی داشته و تاریخ فرهنگ بشری از آن بهره‌ها برده است. مبارزه و تحدی‌طلبی علم در مقابل دین و دفاع محکم و سرسخت دین، باعث تولد مسایل معرفتی بسیاری گردیده است.