در گفتگو با محقق برتر نانوتکنولوژی ایران

دکتر «محمد عطایی» محقق برتر نانو فناوری ایران متولد ۱۳۴۶ در شهرستان بجنورد است. وی پس از اخذ دیپلم در رشته ریاضی فیزیک در دبیرستان دانش، در سال ۱۳۶۴ به دانشگاه صنعتی امیرکبیر راه یافت و در رشته مهندسی پلیمر به ادامه تحصیل پرداخت. «عطایی» موفق شد مدرک کارشناسی و کارشناسی ارشد خود را در این رشته در سال های ۱۳۶۹ و ۱۳۷۲ از این دانشگاه اخذ کند.
وی که عضو هیئت علمی در پژوهشگاه پلیمر و پتروشیمی ایران است، پس از پذیرش در دوره دکترای مهندسی پلیمر در این پژوهشگاه، تحصیلات خود را در کشور انگلستان ادامه داد و دکترای تخصصی خود را اخذ کرد. او هم اکنون به عنوان مدیر گروه پلیمر پژوهشگاه پلیمر و پتروشیمی ایران مشغول به کار است.
دکتر «عطایی» هم چنین محقق برتر در زمینه نانوفناوری است که فعالیت هایش به ثبت ۳ اختراع داخلی منجر شد. وی حدود ۴۰ مقاله علمی در مجله های معتبر داخلی و خارجی به چاپ رسانده و بیش از ۵۰ مقاله در سمینارهای داخلی و خارجی ارائه داده است.
چاپ مقاله با عنوان «مطالعه اثر واکسی اکسید شده روی خواص مکانیکی و پوشش پذیری پلی پروپلین» در مجله بین المللی ساینس تکنولوژی وچاپ مقاله برتر با نام «ارائه یک مدل سنیتکی جدید برای جمع شدگی ناشی از پلی میراسیون نوری برای کامپوزیت های دندانی» در کمپانیElsevier که هر ۶ ماه یک بار مقالات برتر دنیا را با عنوان مقالات داغ به چاپ می رساند، چاپ مقاله در شماره ۲۳ مجله بین المللیDental Materials با عنوان ساخت و شناسایی و بررسی سنیتک پخت و جمع شدگی یک نوع جدید برای کاربردهای دندانی از جمله فعالیت های علمی و تحقیقاتی این محقق برجسته کشورمان است.
وی هم چنین برای اولین بار در دنیا موفق به ساخت کامپوزیت های دندانی با استفاده از پرکننده های نانو متخلخل (nano porous) و هم چنین ساخت چسب های عاجی و مینایی دندان پزشکی (dentin and enamel bonding agents) شد که در این چسب ها نیز برای اولین بار از ذرات نانوی اصلاح شده استفاده شده است که در آزمایشگاه های پژوهشگاه پلیمر تهیه شد.
وی هم چنین استاد دانشگاه های امیرکبیر، علم و صنعت، بابلسر، آزاد اسلامی، دانشگاه علوم پزشکی تهران، شهید بهشتی، شاهد، مشهد، کرمان، اصفهان، همدان و شیراز می باشد و ۶ بار فعالیت ها و پروژه های پژوهشی دانشجویانی که تحت راهنمایی او بوده اند به عنوان مقاله یا پایان نامه برتر در جشنواره دندان پزشکی شهید هدایت مورد تقدیر قرار گرفت.
دکتر «محمد عطایی» علاوه بر موفقیت های بی نظیر خود در زمینه علم و فناوری در زمینه هنر نیز از ذوق و استعداد خاصی برخوردار است به گونه ای که توانسته است در نقاشی، خوشنویسی و موسیقی مقام های زیادی کسب کند، که در رشته خوشنویسی موفق به اخذ مدرک ممتاز از انجمن خوشنویسان ایران شده است.
دکتر «محمد عطایی» درگفت و گوی اختصاصی با خبرنگار ما درباره موفقیت های علمی خود گفت: موفقیت های من علت خاصی ندارد ولی زحمات و تلاش های معلمان در دوره دبیرستان مرا به این سمت سوق داده است.
وی افزود: در حال حاضر بیشتر فعالیت های پژوهشی و آموزشی من در پژوهشگاه پلیمر و پتروشیمی ایران انجام می شود و در زمینه متفاوت علوم و فناوری پلیمر فعالیت های پژوهشی داشته ام و چند سالی است که فعالیت های خود را در زمینه مواد پلیمری مورد استفاده در دندان پزشکی متمرکز کرده ام.
وی ادامه داد: با توجه به این که بسیاری از مواد و تجهیزاتی که امروزه در دندان پزشکی استفاده می شود، از مواد پلیمری ساخته شده است شاید بتوان ادعا کرد که دندان پزشکی نوین پیشرفت خود را مدیون کشف و توسعه مواد پلیمری بوده است. پلیمرها در تخصص های مختلف دندان پزشکی از دندان پزشکی ترمیمی تا جراحی کاربردهای فراوان دارد. مواد ترمیمی که امروزه به عنوان مواد هم رنگ دندان در ترمیم پوسیدگی های دندان استفاده می شود، پلیمری است. بسیاری از پروتزهایی که متخصصان پروتز برای جایگزین کردن دندان های از دست رفته در بیماران استفاده می کنند از مواد پلیمری ساخته شده است.
ارتودنسیت ها از مواد پلیمری برای ساخت اپلاینس های (appliance) خود کمک می گیرند. حتی در جراحی های دهان و لثه از مواد پلیمری برای رسیدن به کارایی بهتر استفاده می شود. بنابراین با توجه به کاربردهای متنوع پلیمر در دندان پزشکی و هم چنین نیاز کشور به انجام پژوهش های بنیادی و توسعه در مورد این مواد، فعالیت های خود را بیشتر در این زمینه متمرکز کرده ام.
دکتر «محمد عطایی» هم چنین درباره تحقیقات خود درباره نانوفناوری اظهار داشت: فناوری نانو (nano-technology) در طبیعت و در ساختار بسیاری از موجودات زنده و اشیا وجود دارد؛ شناخت و استفاده از آن توسط انسان و معرفی آن به عنوان شاخه جدیدی از علم را شاید بتوان به ریچارد فاینمن( Richard Phillips Feynman) فیزیک دان برنده جایزه نوبل نسبت داد که در سخنرانی معروف خود در سال ۱۹۵۹ تحت عنوان «آن پایین فضای بسیاری هست» there is plenty of room at the battom به معرفی بعدی از علم مواد پرداخت که در آن واحدهای ساختاری در ابعاد اتمی هستند.
نانو (nano) پیشوندی است برای بیان یک میلیاردیم. از آن جایی که این واژه بیشتر در بیان اندازه مواد استفاده می شود مفهوم آن بعدی از ماده معادل یک میلیاردیم متر است.
بنابراین نانو فناوری را می توان درک و کنترل مواد در ابعاد مولکولی و اتمی و استفاده از خواص منحصر به فرد مواد در این ابعاد نامید. هدف این فناوری تولید مواد، ابزارها و سیستم های جدیدی است که با کنترل و مهندسی در ابعاد اتمی و مولکولی ساخته می شود. در واقع در این فناوری اجزا در ابعاد اتمی به گونه ای کنار هم چیده می شود که خاصیت ویژه ای از ماده به دست می آید.
بنابراین نانوفناوری رشته جدید از علم نیست بلکه نگرشی است جدید که می تواند برای کلیه شاخه های علوم مطرح شود.
دکتر «محمد عطایی» ادامه داد: هم اکنون این فناوری مسیر خود را در علوم مختلف هم چون شیمی، فیزیک، الکترونیک، بیولوژی، پزشکی، داروسازی و ... باز کرده است. به عنوان مثال در الکترونیک استفاده از فناوری نانو منجر به ساخت ابزار و قطعات کوچک تر با کارایی بالاتر می شود و یا در داروسازی، دارورسانی هدفمند برای کنترل و درمان بیماری هایی که غیرقابل درمان تصور می شود، پیشرفت زیادی داشته است.
وی بیان کرد: می توان گفت نگرش به علوم و فناوری در مقیاس نانو کلیدی است که می تواند قفل بسیاری از رمزهای بشری را بگشاید. بنابراین به نوعی می توان گفت که تازه های دنیای علم در آینده بیشتر مدیون این نگرش خواهد بود.
یکی از علومی که فناوری نانو در آن پیشرفت چشمگیری داشته و در واقع از اهداف اصلی این فناوری است، پزشکی و رشته های وابسته به آن است. فناوری نانو در پزشکی (nano medicine) به کلیه علوم و فنونی اطلاق می شود که با استفاده از ساختارهای در ابعاد نانو برای تشخیص، درمان، پیش گیری از بیماری ها، کاهش درد و در نهایت بهبود کیفیت زندگی انسان به کار می رود.وی با اشاره به این که فناوری نانو در دندان پزشکی یکی از شاخه های علوم پزشکی است، تصریح کرد: در دندان پزشکی نیز هدف از فناوری نانو حفظ سلامت دهان و دندان است این فناوری را در دندان پزشکی می توان به ۲ بخش تقسیم کرد: مواد نانو (nanomaterials) و زیست فناوری نانو (nano biotechnology)
دکتر «محمد عطایی» هدف از نانو مواد در دندان پزشکی را ساخت موادی دانست که با استفاده از فناوری نانو کارایی بهتری را در کاربردهای مختلف دندان پزشکی ارائه می دهد و هم چنین درباره نانو زیست فناوری نیز گفت: نانو زیست فناوری به مجموعه ای از روش ها مانند مهندسی بافت و نانو ربوتیک(nano robotics) اطلاق می شود که برای حفظ سلامت دهان یا جایگزینی بافت های از دست رفته دهان به کار می رود.
دکتر «عطایی» که در زمینه نانو فناوری در دندان پزشکی اقدامات بزرگی در کشور داشته است، درباره فعالیت هایش به خبرنگار ما گفت: با توجه به این که در حال حاضر کامپوزیت های دندانی با استفاده از فناوری نانو تهیه شده، به صورت تجاری است. برای اولین بار در دنیا توانستیم کامپوزیت های دندانی با استفاده از پرکننده های نانو متخلخل (nano porous) بسازیم که خواص این کامپوزیت های تهیه شده در آزمایشگاه، در بسیاری از موارد از نمونه های خارجی موجود بهتر است.
وی هم چنین در مورد ساخت چسب های عاجی و مینایی دندان پزشکی (dentin and enamel bonding agents) که مورد استفاده قرار گرفته است، تصریح کرد: در ساخت این چسب ها نیز برای اولین بار از ذرات نانوی اصلاح شده ای استفاده کردیم که در آزمایشگاه های پژوهشگاه پلیمر تهیه شد.
وی ادامه داد: ذرات استفاده شده در این چسب ها نانو خاک رس ( nano clay) است که سطح آن ها با فرآیندهای شیمیایی خاص برای بهبود کارایی چسب اصلاح شده است که نتیجه این تحقیق در مجله معتبر Dental Materials به چاپ رسیده است.
وی افزود: ساخت کامپوزیت های تقویت شده با الیاف (fiber reinforced composite FRC) که به ویژه در دندان پزشکی ترمیمی به عنوان پل (Bridge) برای ترمیم دندان های از دست رفته استفاده می شود، در نمونه های تهیه شده در آزمایشگاه های ما، این کامپوزیت ها با استفاده از نانو ذرات سیلیکا تقویت شد که خواص خوبی را نسبت به نمونه های تجاری ارائه داد که در حال حاضر ما در تلاش هستیم که این کامپوزیت ها را در مقیاس نیمه صنعتی تهیه کنیم.
دکتر «محمد عطایی» بیان کرد: هم چنین در پژوهشی که منجربه ثبت اختراع شد، توانستیم با تهیه گوتا پرکا (Gutta percha) مخروط های بسیار باریکی را برای پرکردن مجاری ریشه های دندان و ترمیم دندان هایی که قابل معالجه است با نانو ذرات نقره پوشش دهیم و سطح این مخروط ها را با روش های شیمیایی به وسیله نانو ذرات نقره بپوشانیم که این پوشش نانو نقره باعث شد که مخروط های گوتا پرکا خاصیت ضد باکتری (anti bacterial) داشته باشد و از رشد باکتری های موجود در دهان در مجاورت کانال ریشه دندان جلوگیری کند. وی ادامه داد: در حال حاضر نیز چندین پروژه پژوهشی در زمینه فناوری نانو در دندان پزشکی در دست اجرا دارم که می توان به کاربرد نانو نقره در مواد مختلف دندان پزشکی، کاربرد نانو ذرات در تقویت و بهبود کارایی مواد دندانی و هم چنین کاربرد نانو فناوری در تهیه چسب برای شکستگی های فک اشاره کنم.
وی هم چنین با اشاره به موفقیت دانشمندان ایرانی در استفاده از علم نانو تکنولوژی اظهار داشت: خوشبختانه موج فناوری نانو خیلی زود وارد ایران شد و تلاش های زیادی برای توسعه این فناوری در کشور انجام شده، از جمله فعالیت های خوبی که در زمینه سازماندهی و بسترسازی برای گسترش فناوری نانو در ایران انجام شده ، تشکیل ستاد ویژه توسعه فناوری نانو (www.nano.ir) است که برنامه های خوبی را برای سیاست گذاری و سازماندهی فعالیت های مرتبط با فناوری نانو اجرا کرده است. به نظر می رسد فناوری نانو آینده روشنی در کشور داشته باشد اما فراموش نکنیم که در دنیای امروز علم و دانش موضوعی جهانی است و داشتن ارتباط سازنده با دانشمندان دیگر کشورها ضرورتی انکارناپذیر است.وی تصریح کرد: به نظر من مهم تر از دانستن علوم، به کار بستن آن هاست. متاسفانه سیستم آموزشی در ایران به گونه ای است که دانش آموزان را به انباشت اطلاعات در ذهن سوق می دهد بدون آن که کاربردی برای این حجم زیاد از اطلاعات نظری به دانش آموز آموزش داده شود. شاید شرایط ورود به دانشگاه یا عوامل دیگر باعث شده است که بیشتر دانش آموختگان ایرانی دارای اطلاعات نظری بسیار خوبی باشند اما کاربران خوبی برای این اطلاعات نباشند. گرچه هراز گاهی از سوی مسئولان نیز به این مشکل اشاره می شود اما بعید به نظر می رسد تا زمانی که معیار ارزیابی، جنبه های نظری علوم باشد، این معضل حل شود.دکتر «محمد عطایی» که به عنوان یک فرد موفق در کشور توانسته است کمک بزرگی به علم و فناوری کشور کند، با توصیه به دانش آموزان خاطر نشان کرد: دانش آموزان به صورت یک بعدی تحصیل نکنند، بلکه در کنار تحصیلات نظری به فعالیت های علمی و کاربردی در زمینه رشته تحصیلی خود و هم چنین دیگر فعالیت های هنری و ورزشی و آموختن حرفه مورد علاقه خود بپردازند. وی ادامه داد: آیا هیچ از خود پرسیده ایم که دلیل فراوان شدن این همه شغل های غیر مولد و پر شدن خیابان های شهر از انواع فروشگاه های مختلف چیست؟ گرچه تمام مشاغل محترم و برای جامعه لازم است ولی باید توازنی وجود داشته باشد وکشور برای پیشرفت به شغل های مولد و متخصصان کارآفرین نیاز دارد که در رفع این مشکل همه مسئول هستیم، فراموش نکنیم که خود مسئول اعمال خود هستیم و از ماست که بر ماست

گفتگو و عکس از : داود غفوری – خبرنگار روزنامه خراسان