عروسک‌ها و آدمک‌های جادوئی

هنوز بعد از گذشت چندین سال به عروسکم که یادآور خاطره‌های شیرین و قدرت‌های جادوئی اوست می‌نگرم و شاید به همین علت است که باعث شده من آن را از میان آن همه عروسک حفظ کنم.
قدرت جادوئی عروسک من هنوز با دست‌های پرمحبت کودکانه جادو کرده و آن کودک را شکوفا می‌کند. اما آیا به راستی این فقط خاصیت عروسک من است یا همه عروسک‌ها و آدمک‌ها قدرت جادوئی دارند و می‌توانند کودکی را به اوج خلاقیت، زبان آموزی مهرورزی، مسئولیت پذیری و تخیل‌پردازی برسانند؟
عروسک‌ها و آدمک‌هائی که از کودکی به‌عنوان نوعی اسباب‌بازی با کودکانمان همراه است از چنان خاصیتی برخوردار است که آن را از سایر اسباب‌بازی‌ها جدا می‌کند و این خاصیت به خاطر آن است‌ که کودک با عروسکش می‌تواند حرف بزند و برای آنها از اتفاق‌هائی که او را خوشحال و ناراحت کرده صبحت کند و این صحبت کردن با عروسکش باعث افزایش گنجینه لغات و جمله‌بندی او شده و از طرفی باعث تخلیه روانی می‌گردد.
کودک با این اسباب‌بازی خاص چنان پیوندی می‌خورد که‌گاه او را فرزند خود می‌پندارد، فرزند عروسکی که همچون نوزادی از او مراقبت می‌کند، او را می‌خواباند، به او غذا می‌دهد و آن را به گردش و تفریح می‌برد و به این وسیله کودک مسئولیت‌پذیر می‌شود و روابط اجتماعی را می‌آموزد که او را برای آینده آماده می‌کند.
این اسباب بازی ویژه چنان با عروسک ارتباط برقرار می‌کند که در فضای شخصی کودک جا می‌گیرد و این گونه با آن ارتباط برقرار می‌کند که تمامی رویدادهای زندگیش را و تمامی ناگفته‌های کودکانه‌اش را که گاهی نمی‌تواند به زبان بیاورد با آن در میان می‌گذارد و گاه ساعت‌ها خود و او را در کهکشان‌ها و همراه موجودات خیالی تصور کرده و در لحظه‌ای در دریاهای دور... و این‌گونه تخیلاتش را گسترش داده و ذهنش را می‌پروراند.
آری تمام این یادگیری‌ها به‌وسیله عروسک‌ها و آدمک‌ها مؤثرتر عمل می‌کند زیرا این عروسک‌ها و آدمک‌ها یک نوع کارکرد ندارد و یک نوع یادگیری را آموزش نمی‌دهند و حتی او را در چند بعد برای آینده آماده می‌کند. اما اسباب‌بازی مانند ماشین تک بعدی است و فقط رانندگی را به وی آموزش می‌دهد.
اما هنگامی این اسباب بازی باعث عمل‌کرد بهتر در میان کودکان می‌شود که والدین هم در این امر مساعدت کنند و کودکان را در هنگام بازی کردن با عروسک و آدمک‌هاشان تشویق کنند و به آنها یاد بدهند که به عروسک‌ها و آدمک‌ها احترام گذاشته و دوستشان بدارند و در هنگام برخوردها مثبت با این اسباب بازی خاص، کودکان را تشوق کنند و آن هنگام که پسر بچه‌ها با آدمک‌ خود مشغول بازی هستند آنها را به گفتگو با آدمک خود ترغیب کنند.
و یا هنگامی که اعمال خشونت کمتری به روی آدمک خود دارند او را تحسین کنند.
کوتاه سخن این‌که با این اسباب‌بازی خاص، شما می‌توانید اکثر آموزش‌ها را از ابتدائی‌ترین مانند آداب غذا خوردن، تا آداب و روابط اجتماعی به کودکان فرا دهید.
اما با تمام کارکردهای منحصر به فردی که این اسباب‌بازی با خود به همراه دارد نباید از کارکردهای روانی منفی آن غافل بود که این کارکرد منفی در اثر نوع عروسک‌های خاص ایجاد می‌شود و آن قابلیت باروری در میان عروسک‌ها است چرا که کودک در اثر برخورد با این عروسک‌ها شاید دچار مقایسه شود که چرا او نمی‌تواند بارور شود و از طرفی ممکن است برای او سئوالاتی مانند چگونه بارور شدن عروسک‌ها به‌وجود آید که کنجکاوی او را زود هنگام فعال سازد و یا سئوالات گسترده‌تری جدای از آن سئوالاتی که رخ می‌دهد برای او ایجاد شود.
و نوع دومی که دارای کارکرد منفی است عروسک‌ها و آدمک‌هائی است که همه وسایل زندگی را که از ابتدا به همراه این عروسک‌ها و آدمک‌ها خریداری می‌شوند جدای از این که به‌علت هزینه گزافی که باعث خرید آنها پرداخت می‌شود؛ از طرف والدین به سختی کنترل می‌شود، بنابراین لذت بازی کردن را از کودک می‌گیرد، و دیگر آن‌که این آماده و حاضر بودن اسباب بازی‌ها باعث می‌شود که کودکان کنجکاوی لازم را به‌دست آوردن و تهیه این وسایل انجام ندهند و به نوعی از خلاقیتو نوآوری کودک بکاهد و این عدم تلاش باعث می‌شود که کودکان در آینده هم همه چیز را آماده و حاضر بخواهند و به انسان‌هائی پرتوقع، زود رنج، کم تحرک، بدون خلاقیت و یا شاید هم بی‌مسئولیت بار بیایند پس در هنگام انتخاب هرگونه اسباب‌بازی دقت کنیم و اگر انتخابمان این اسباب بازی ویژه بود یادمان باشد آن نوعی را انتخاب کنیم که نرم، ساده، در اندازه مناسب و دوست داشتنی برای وی باشد تا آنگاه بتوانیم یک عروسک یا آدمک جادوئی را به همراه دست‌های پرمحبت کودکانمان خلق کنیم.

نسترن منتصرالدوله
کارشناس علم تربیتی

منبع : ماهنامه کودک