زنانی که کار می آفرینند

سه سالی بود که لیسانسش را گرفته بود اما به هر دری می‌زد نمی‌توانست کاری پیدا کند.
خسته شده بود از بس هر روز روزنامه خریده بود و در میان آگهی‌های آن دنبال کار گشته بود، به هزار شماره زنگ زده بود،هزار دفتر و شرکت و کارگاه را زیر پا گذاشته بود اما کاری پیدا نکرده بود. در هزار آزمون استخدامی شرکت کرده بود اما هر بار بی‌نتیجه. درمانده شده بود تا اینکه به این فکر افتاد کاری کند که خودش کارفرمای خودش باشد. پس دست به کار شد. زیرزمین خانه‌شان را تمیز کرد. دیوارهایش را رنگ زد و چرخ خیاطی مادرش را قرض گرفت. شروع کرد به اجرا کردن ایده‌هایش. رنگ‌ها را ترکیب کرد دوخت‌های مختلف را به کار گرفت مدل‌ها را تغییر داد و شد یک طراح لباس. کم‌کم کارش گرفت. یک دستیار استخدام کرد و یک چرخ نو خرید.حالا دو سالی گذشته است. او کارگاه کوچکی دارد و ۱۰ نفر با او به کار دوخت و دوز لباس مشغولند. حالا خوشحال است که برای خودش کار می‌کند، درآمد خوبی‌دارد و تازه چند نفر را هم زیر بال و پر خودش گرفته است. او یک کارآفرین است.
● کارآفرینی، رویای قرن بیست و یک
از اوایل قرن حاضر جهان با یک پدیده اجتماعی اقتصادی‏ به نام مشارکت اقتصادی زنان در مشاغل خارج از خانه روبه‌رو شده است. وضعیت اشتغال زنان در ایران مشابه با کشورهای در حال توسعه، در وضعیت مطلوبی ‌نیست، همواره زنان فرصت‌های شغلی کمتری دارند و غالباً در بخش غیر رسمی با اندک دستمزد مشغول به‌کارند.
در واقع می‏توان گفت، زنان ۳/۴۹ درصد از جمعیت کشور را تشکیل می‌دهند، در حالی که فقط ۲/۱۱درصد از آنها از نظر اقتصادی فعال هستند. این در حالی است که نرخ فعالیت اقتصادی زنان در جهان ۲۵ الی ۳۵ درصد است. باوجود اینکه نرخ بیکاری کل کشور از ۲/۱۲درصد در سال ۸۱ به ۳/۱۰ درصد در سال ۸۳ کاهش یافته است، وجود نیروی جوان که ۲۱ درصد از جمعیت کشور را تشکیل می‌دهند و نرخ پایین فعالیت اقتصادی زنان در ایران، همچنان حل معضل بیکاری و ایجاد اشتغال، مهم‌ترین دغدغه دولت است. با توجه به اینکه نرخ فعالیت ایران نسبت به کشورهای دیگر بسیار پایین است: ۶/۴۳درصد این امر در مورد زنان ۱۵درصد و در مورد فعالیت مردان ۷۱ درصد است. نرخ بیکاری جمعیت نیز روزبه‌روز فزونی می‏گیرد به‌طوری که حدود ۱/۲۶ درصد جمعیت زنان فعال مناطق شهری بیکارند.
نرخ بیکاری زنان تحصیلکرده خصوصاً در سال‌های اخیر مرتباً رو به افزایش است. لذا تلاش برای بهبود وضعیت فعلی و رهایی از مشکلات و موانع مسوولیتی جمعی است. به منظور استفاده بهینه از توانایی‌های زنان و دستیابی‌به توسعه اقتصادی، سیاستمداران با کمک اقتصاددانان و برنامه‌ریزان به دنبال ارائه الگویی هستند که نقش کارآفرینی زنان را در توسعه همه جانبه به‌ویژه توسعه اقتصادی تقویت کند.کشورهای پیشرفته صنعتی خیلی سریع توانستند نقش زنان کارآفرین را در توسعه اقتصادی کشف کنند و به دنبال توسعه و ترویج چنین فرهنگی در میان زنان تلاش کرده و در این راستا سیاست‌های حمایتی مناسبی‌ را در تقویت ویژگی‌های کارآفرینانه و بقای روحیه کارآفرینی در میان زنان اتخاذ کنند. در واقع امروزه در عرصه جهانی، زنان خلاق، نوآور و مبتکر به عنوان کارآفرینان، منشأ تحولات بزرگی در زمینه‌های صنعتی، تولیدی و خدماتی شده‌اند و نقش آنان به عنوان موتور توسعه اقتصادی، قهرمانان ملی و توسعه صنعتی، مشوق سرمایه‌گذاری، عامل ایجاد اشتغال، گزینه اصلی انتقال فناوری و عامل رفع خلل و تنگناهای بازار، در جوامع تبیین یافته است. چرخ‌های توسعه اقتصادی همواره با توسعه کارآفرینی به حرکت در می‌آیند، ازاین رو پرورش نیروهای خلاق و نوآور، یکی از مباحث مهم در سطح صنعت، خدمات و دانشگاه‌ها می‌باشد.
امروزه همگان دریافته‌اند جوامعی که بیشتر به فکر متکی بوده‌اند تا به منابع زیرزمینی، در بلندمدت موفق‌تر و سرفرازتر بوده‌اند.
منابع زیرزمینی در کشورهای جهان سوم به‌رغم مزیت‌های آن از جمله موانع توسعه یافتگی محسوب شده است، در صورتی که نبود این منابع در برخی از کشورها باعث شده است تا آنها با استفاده از نیروی فکر، خلاقیت و ابتکار و در یک کلمه، کارآفرینی، از جمله کشورهای پیشرو درجهان کنونی شوند. به‌ویژه در عصر حاضر، که عصر دانایی و خلاقیت و عصر تلفیق اندیشه‌ها و ابتکارات است، توجه به کارآفرینی در توسعه و پیشرفت کشورها بسیار اهمیت دارد.
کارآفرینی از منابع مهم و پایان ناپذیر جوامع بشری است؛ منبعی که به توان و خلاقیت انسان‌ها بر می‌گردد.
افزایش میزان توجه سیاستگذاران، دولتمردان و مدیران به این موضوع حساس و ضروری در جامعة در حال رشد ما، زمینه مناسبی ‌برای بروز استعدادهای زنان و دختران کارآفرین را به منظور توسعه اقتصادی کشور فراهم خواهد ساخت که رسیدن به این هدف نیازمند همکاری نزدیک دولت در تدوین سیاست‌ها، خط‌‌مشی‌ها و قوانین و محافل علمی در ارائه راهکارهای اجرایی برای شناسایی، پرورش و شکوفایی استعدادهای این افراد می‌باشد تا از این طریق بتوانیم هر چه بهتر و بیشتر از این ذخایر گرانبها و پایان ناپذیر به نحو احسن استفاده نماییم.
● اثرات اقتصادی کارآفرینی زنان در جهان
در سال‌های اخیر در جهان، شاهد رشد چشمگیری در تعداد بنگاه‌های اقتصادی ایجاد شده توسط زنان هستیم. کسب و کارهای زنان در ایالات متحده آمریکا بین سال‌های ۹۷-۸۷، از نظر تعداد ۲ برابر، از نظر اشتغالزایی ۴ برابر و از نظر فروش ۵ برابر شده است.
نرخ افزایش تعداد زنان صاحب کسب و کار در ایالات متحده آمریکا دو برابر مردان است. این نرخ افزایش بین سال‌های۲۰۰۲-۱۹۹۷ حدود ۱۴ درصد بوده است به نحوی که هر روز ۱۶۰۰ نفر به این تعداد افزوده می‌شود و در سال ۲۰۰۲ این تعداد به ۱/۹ میلیون نفر رسیده است. در رابطه با رشد در فروش سالانه نیز شاهد ارقام نجومی هستیم. این رشد طی ۱۲ سال اخیر، حدود ۴۳۰ درصد و بین سال‌های۲۰۰۲-۹۷ حدود ۴۰ درصد (حدود ۵/۱ تریلیون دلار) بوده است. همچنین این بنگاه‌های اقتصادی در سال ۲۰۰۲ برای حدود ۱۰ میلیون نفر شغل ایجاد کرده‌اند.
این زنان سالانه حدود ۵/۲ تریلیون دلار به درآمد اقتصادی دولت آمریکا افزوده‌اند که این رقم از محصول ناخالص داخلی بسیاری از کشورها بالاتر است. در سایر کشورها نیز شاهد چنین رشدی در تعداد زنان کارآفرین هستیم. برای مثال در پرتغال، تعداد زنان کارآفرین در سال ۹۵ حدود ۵۳ درصد رشد داشته است.یا در فرانسه، ۲۸درصد کل کسب و کارها توسط زنان ایجاد و اداره می‌شود. در استرالیا نیز زنان صاحب کسب و کار، ۱۰ الی ۱۵ درصد از درآمد ملی را تولید می‌کنند. در تونس هم ۵۰۰۰ زن صاحب کسب و کار وجود دارد که ۱۵ درصد کل صاحبان کسب و کار این کشور را تشکیل می‌دهند. از این رو کارآفرینی زنان امروزه در دنیا به عنوان یکی از منابع رشد، اشتغالزایی و نوآوری شناخته شده است.
● کارآفرینی زنان در ایران
باتوجه به مشارکت همه‌جانبه زنان در‌آموزش عالی و حضور موثر آنان در عرصه‌های علم و دانش که نشانگر وجود شایستگی و توانمندی در آنهاست، ایجاد کسب و کار مبتنی بر کارآفرینی توسط زنان در مقیاس‌های کوچک و متوسط چه به صورت کار در منزل و چه به صورت ایجاد شرکت‌های تولیدی، دستاوردهای مهمی خواهد داشت.
ایجاد تفکر کارآفرینی و ورود به کسب و کار در میان بانوان کشور، خصوصاً دانش‌آموختگان دانشگاهی که باتوجه به دانش و مهارتی که در رشته تخصصی دانشگاهی خود فراگرفته‌اند، امکان ایجاد کسب و کار به صورت فردی و یا گروهی در رشته تخصصی خود را دارند، بــــــاعث می‌شود که آنها با بهره‌گیری از استعدادهای بالقوه خود، افرادی خلاق، نوآور و کارآفرین شوند و خود را باور نمایند که این خودباوری نه‌تنها منجر به تسلط و مـــــوفقیت آنان در زندگی شخصی‌شان می‌شود، بلکه بسیاری از ناهنجاری‌های فکری و روانی که امروز با آن دست به گریبانند را کاهش خواهد داد و آنان را به جایگاه واقعی خود می‌رساند. در حال حاضر، زنان در کشور ما، به عنوان نیمی از جامعه، نه‌تنها دیگر خانه نشین نیستند، بلکه متقاضیان مهارت دیده و دارای تحصیلات عالیه‌ای هستند که از این نظر بر مردان برتری یافته‌اند، به‌طوری که هم‌اینک بیش از ۶۰ درصد از ظرفیت‌های دانشگاه‌ها را به خود اختصاص داده‌اند. باتوجه به محدودیت‌های سرمایه‌گذاری ازسوی دولت، کارآفرینی، اگر نگوییم تنها راه پیش رو است، دست‌کم یکی از مهم‌ترین راه‌حل‌های معضل بیکاری زنان محسوب می‌شود.
اما با پذیرش این بینش که کار منزل برای زنان و کار بیرون برای مردان است (به این علت که نان‌آور خانه هستند) و اولویت اشتغال نیز برای مردان است، نیمی از آحاد جامعه از صحنه‌های اقتصادی کشور حذف می شوند. لذا زنان کشور ما، نیاز به الگوهایی دارند که آنان را در یافتن مسیر مناسب زندگی کاری یاری دهد. برای ارائه چنین الگویی توجه به عوامل فرهنگی جامعه با درنظر گرفتن جایگاه اصلی زنان در خانواده ضروری به نظر می‌رسد.

مهناز جعفری

منبع : روزنامه تهران امروز