افتاد و دندونش شکست

دوران دبستان برای کودکان دوران پرجنب و جوشی به‌شمار می‌رود. به همین میزان، صدمات وارده به سر و صورت کودکان زیاد است.
عواملی نظیر زمین خوردن،‌ ورزش، سقوط از پله، ضربه به دهان هنگام آب خوردن از شیر آب و... سبب وارد شدن آسیب سر و صورت می‌شود.
از صدمات وارده به ناحیه سر و صورت، وارد آمدن ضربه به دندان‌های کودکان بسیار شایع‌تر است. در این میان دندان‌های ثتایای میانی بالا (شیری یا دائمی) بیشتر از سایر دندان‌ها در معرض ضربه هستند. در تمام سنین ضربه در پسرها شایع‌تر از دخترهاست. عواملی مثل جلوبودن دندان‌های بالا و بازبودن لب‌ها هم این امر را تشدید می‌کند.
صدمات وارد شده به صورت شامل موارد زیر است:
۱) ضربه به نسوج نرم
۲) شکستگی دندان‌ها (تاج وریشه)
۳) بیرون‌زدگی، فرو رفتگی و جابه‌جایی دندان‌ها
۴) بیرون‌افتادن دندان‌ها
۵) شکستگی آرواره و تنه فکین و مفصل TMJ
ضربه به دندان می‌تواند باعث ترک‌های ریز بدون شکستگی در آن شده و یا در اثر ضربه و خونریزی در داخل دندان باعث نکروز و سیاه‌شدن دندان شود. شکستگی در تاج هم می‌تواند شامل شکستگی مینای دندان، شکستگی در مینا و عاج بدون درگیرشدن پالپ و یا با درگیرشدن پالپ دندان شود.
گاه ریشه دچار شکستگی می‌شود و یا دندان در مسیر ضربه دچار فرو رفتگی یا بیرون‌زدگی و جابه‌جایی در فک شده و گاه از جای خود بیرون می‌افتد. که با اعمال ترمیمی ‌و زیبایی، درمان ریشه و... قابل درمان است. حوادثی چون زمین خوردن، برخورد زانو و سر به صورت در ورزش‌ها، صدمه در پارک‌ها، برخورد سنگ به دندان، برخورد با پله، در و دیوار، تصادف با وسایل نقلیه مانند دوچرخه و... می‌تواند از عوامل ضربه باشند که طی تحقیقی بیشترین موارد آن در فصل پاییز گزارش شده است. بنابراین لازم است به اولیاء و مربیان در مورد استفاده از محافظ دهانی در ورزش‌ها، وسایل ایمنی در وسایل نقلیه و همراهی و مراقبت از کودکان در منزل، مهدهای کودک و دبستان‌ها هشدارهای کافی داده شود.
● آسیب به بافت نرم
در اثر ضربه ممکن است بافت زبان، گونه و لب‌ها آسیب ببیند.آسیب به این بافت‌ها می‌تواند شامل بریدگی، له شدگی و یا گازگرفتگی باشد. در این موارد، اگر خونریزی وجود دارد با یک گاز استریل روی ناحیه زخم فشار دهید یا با یخ ناحیه را کمپرس کنید تا خونریزی متوقف شود. اگر خونریزی در عرض ۱۵ دقیقه متوقف نشد، بلافاصله به دندانپزشک مراجعه کنید. اینگونه آسیب‌ها گاه با دهانشویه و استراحت و رژیم غذایی مناسب و گاه با انجام بخیه درمان می‌شود اما مراجعه به دندانپزشک برای بررسی احتمال شکستگی در استخوان یا جابه‌جایی و لقی دندان‌ها لازم است.
● شکستگی دندان
گاهی در اثر ضربه‌های خارجی، لبه دندان می‌شکند. شکستگی لبه دندان هر اندازه که باشد. لازم است جهت ترمیم دندان، کودک را نزد دندانپزشک فرستاد. زیرا بر اثر باز شدن عاج دندان به تدریج مواد آلوده وارد مغز دندان شده و حیات دندان را به خطر می‌اندازد.
دراین مورد دهان را با آب ولرم شست‌وشو دهید و بلافاصله به دندانپزشک مراجعه کنید. درمان این حالت با توجه به شدت شکستگی متفاوت است وممکن است صرفا صاف کردن لبه شکستگی لازم باشد و یا به ترمیم ناحیه با مواد همرنگ دندان و یا روکش احتیاج باشد. اگر ضربه به بافت عصبی دندان آسیب رسانده باشد ممکن است به درمان روت کانال نیز احتیاج داشته باشد.
● جابه جایی دندان
ممکن است دندان در اثر ضربه دچار لقی شده، به داخل استخوان فک فرو رفته و یا از جای خود بیرون بزند. چنین مواردی احتمالا با پارگی و خونریزی از لثه یا کبودی قسمتی از دهان همراه می‌شود. گاهی شدت ضربه به حدی است که علاوه بر دندان‌ها، استخوان فک نیز دچار شکستگی می‌شود. در همه این موارد باید کودک را خیلی زود به نزد دندانپزشک برد تا اقدامات درمانی لازم توسط او انجام شود.
اگر یک دندان دائمی در اثر ضربه جابه‌جا شده و به طرف بیرون یا داخل حرکت کرده است خیلی آرام آن را به جای اصلی خود برگردانید، ولی دقت کنید که با فشار دندان را به حفره خود فشار ندهید. سپس برای ثابت کردن دندان بلافاصله به دندانپزشک مراجعه کنید. تا موقعی که به دندانپزشک مراجعه می‌کنید دندان را با یک گاز یا دستمال کاغذی خیس به آرامی‌در جای خود نگه‌دارید.
● بیرون افتادن دندان
یکی از مسائلی که در هنگام ضربه به دندان‌ها رخ می‌دهد،‌ بیرون افتادن دندان از دهان است. در این مواقع حفظ دندان دائمی کودک بستگی به اقدامات صحیحی دارد که بلافاصله پس از بیرون افتادن دندان انجام می‌دهیم. متأسفانه تاکنون تعداد زیادی از دندان‌های دائمی کودکان در اثر ناآشنایی به این امر از دست رفته است. دندان را پیدا کنید. برای برداشتن دندان، آن را از ناحیه تاج بگیرید و به ریشه دندان دست نزنید. دندان را با فشار ملایم آب ولرم بشویید. برای شستن دندان، روی ریشه نباید دست یا پارچه کشیده شود. در غیر این صورت الیاف نگهدارنده دندان آسیب می‌بیند. اگر محل دندان صدمه زیادی ندیده، مثلا فک نشکسته یا لثه پاره نشده باشد، دندان را در حفره خود قرار دهید. برای این کار دقت نمایید سطوح خارجی و داخلی دندان به‌طور صحیح قرار گیرد. سطح خارجی دندان صاف و سطح داخلی یا زبانی گود است.
برای تشخیص می‌توانید از شکل دندان‌های مجاور استفاده کنید. در هنگام جاگذاری از دستکاری محل دندان به‌طور جدی خودداری کنید. پس از اینکه دندان را در محل خود قرار دادید، ‌با انگشت و به ملایمت لبه‌های لثه را فشار داده و تکه‌ای گاز یا پارچه تمیز مرطوب روی دندان قرار دهید. سپس از کودک بخواهید که با فشار دادن دندان‌های خود، آن را نگه دارد.
در صورتی که قادر به قراردادن دندان در محل خود نیستید، دندان را در یک لیوان شیر با آب جوشیده سرد شده قرار دهید. در صورت عدم دسترسی از آب معمولی استفاده کنید، همچنین می‌توان دندان را در دستمال تمیز مرطوبی قرار داد. مهم این است که دندان به هیچ وجه در محیط خشک نگهداری نشود. کودک را هرچه سریع‌تر به نزد دندانپزشک برده تا دندان را پس از جاگذاری، ‌به دندان‌های دیگر ثابت کرده و سپس چند ماه تحت مراقبت قرار دهید.
هر چه زمان بیرون بودن دندان از دهان کمتر باشد و دندان در این مدت مرطوب بماند، در نتیجه درمان رضایت‌بخش‌تر است و دندان می‌تواند دوباره در جای خود محکم شود. بنابراین با مراجعه هرچه زودتر، حتی‌الامکان در فاصله زمانی کمتر از نیم ساعت، احتمال پیوند دوباره دندان با استخوان (‌توسط الیاف دور دندان) ‌بیشتر می‌شود.
● آگاهی پیش از آسیب
پیش از اینکه فرزندتان دچار مشکلات و صدمات دندان شود، او را از این صدمه‌ها آگاه کنید تا در هنگام بازی و ورزش نکات ایمنی را رعایت کند و استفاده از وسایل ایمنی را جدی بگیرد. فایده دیگر این آگاهی این است که اگر فرزندتان دچار آسیب‌دیدگی شد، می‌داند بیشتر این آسیب‌ها قابل درمان هستند بنابراین در برخورد با چنین شرایطی کمتر می‌ترسد و نگران می‌شود و بیشتر با شما همکاری می‌کند.

دکتر سیامک شایان‌امین
دندانپزشک

منبع : روزنامه تهران امروز