دو نظر مختلف درباره خلاقیت

درباره شرایط وچگونگی پیدایش فکر خلاق دو نظر تقریبا متضاد وجود دارد نظر اول مبنی بر این است که فکر خلاق معلول فعالیتهایی است که فرد آگاهانه انجام می دهد منظور این است که نویسنده ،ریاضی دان ویک هنرمند وقتی می تواند در رشته خود فکر و اندیشه تازه ای به وجود آورد که ذهن خود را به تلاش وکوشش وا دارد . آنچه راکه دیگران در این رشته بیان نموده اند مورد مطالعه قرار دهد . مسائل مختلف را از جهات گوناگون بررسی کند و در طرح مسائل جدید یا پیدا کردن راه حل های تازه از روی قصد و اراده و با آگاهی کامل به تحقیق بپردازد (برینگ ۲۰۰۰)
نظر دوم ضمن اینکه دارا بودن اطلاعات کافی را در رشته معین شرط لازم خلاقیت قرار می دهد در عین حال منشا آن رادرقسمت ناآگاهانه ذهن فرد جستجو می کند .
طرفداران این نظر چند سوال را مطرح می كنند مثلا می گویند چرا همه طرفداران و دانش پژوهان موفق به كشف و اختراع راههای تازه نمی شوند ؟
چرا ارتباطات میان پدیده ها توجه محدودی را به خود جلب می كند ؟برای چه فرد پاره ای از نظر دور می سازد؟چرا افكار تازه به صورت غیر عادی و كاملا ممتاز ظاهر می گردد ؟به طور خلاصه این دسته عقیده دارند فعالیتها ی قسمت ناآگاهانه ذهن فرد سبب پیدایش افكار و عقاید تازه می شود
● نظر فروید درباره خلاقیت :
فروید برخورد تضاد را سبب پیدایش فكر تازه تلقی می كند .به نظر او همانطور كه تضاد سبب پیدایش رفتار دفاعی یا رفتار غیر عادی است در پیدایش افكار و عقاید تازه نیز تضاد نقش اصلی را به عهده دارد .
وقتی تمایلات جنسی یا تمایل مجمله و تعرض در اثر تضاد با میزانهای اجتماعی یا تهدید احتیاجات اساسی از قسمت آگاه ذهن خارج شده و در قسمت نا آگاه ذهن وارد میشود و به فعالیت می پردازد فعالیت هایی كه به صورت فعالیتهای علمی و هنری ظاهر می گردد . د رواقع فعالیتهای علمی و هنری نیز شكلی از اشكال رفتار دفاعی می باشد .(به نقل از سانف ۲۰۰۱)
فروید عقیده دارد نویسندگان روانشناسان و سایر دانش پژوهانی كه در پیشرفت و ترقی علوم و دانشهای بشری كار كرده اند محرك آنها همان تمایلات جنسی یا تمایل مجمله و تعرض بوده است .
این عده چون نتوانسته اند مستقیما تمایلات خود را راضی سازند هدفهای خود را تغییر داده وهدفهای عالیتری را انتخاب نموده اند و به پیشرفت علوم همت گمارده اند كه این نظریه قابل توجیه نیست .
منبع خلاقیت را از نظر فروید باید در تجربیات دوره كودكی فرد پیدا كرد به نظر فروید تخیل ابداعی و اختراعی كه از لحاظی همان تفكر خلاق می باشد دنباله بازیها و تخیلات كودكانه فرد است .
به نظر او عقل جلوی پیدایش ایده های تازه را می گیرد و این ایده ها در ID«آن»یا قسمت ناخود آگاه ذهن وارد می شوند و به فعالیت می پردازند و در مواقع معین كه عقل از كنترل آنها عاجز است به صورتهای مختلف ظاهر می گردند .
بنابر این محرك فرد در خلق افكار و اندیشه های تازه تمایلات جنسی و تعرض است و فرد با به وجود آوردن این افكار و اندیشه ها ناراحتی ناشی از تضاد میان تمایلات و عوامل اخلاقی را تسكین می دهد .
● به طور كلی می توان نظر فروید را در این باره به شرح زیر خلاصه نمود :
۱-منبع خلاقیت همان تضاد است .
۲-خلق افكار و اندیشه های تازه در تحلیل و اضطراب ناشی از تضاد تاثیر دارد .
۳-تفكر خلاق شكل عالی تخیلات آزاد و بازیهای دوره كودكی است.
۴-فرد مبتكرو خلاق معمولا افكار و عقاید تازه را می پذیرد در صورتیكه افراد عادی یا غیر خلاق این گونه افكار را عقب می رانند .
۵-تجربیات كودكی در پیدایش افكار و اندیشه های تازه كاملا تاثیر دارد این افكار ادامه همان تجربیات یا جانشین آنهاست .(ساندرز ۱۹۸۷)

۱. سوره طه- آیه ۱۲۱
۲. اسراء- آیه ۷
۳. بقره- ۲۹ (جاثیه ۱۳)
۱. غرر الحكم- ص ۱۷۹
۲. مشكوه الانوار- ص ۱۳۵
۱. نهج لابلاغه- ص ۱۰۹۴
۲. غرر الحكم- ص ۷۸
۱. نهج البااغه- خطبه ۸۶- فراز ۱۷
۲. نهج الفصاحه- حدیث ۳۲۵- ص ۶۴
۳- تحف العقول- ص ۲۷۸
۲. غرر الحكم- ص ۶۷۷
۳- غرر الحكم- ص ۶۶۹
۲. سفینه البحار- ص ۷۲۶- جلد (۱) به نقل از الحدیث
۳- تحف العقول- ص ۵۱۳- حدیث ۱۴
۴. غرر الحكم- ص ۹۰

منبع : مؤسسه تحقیقاتی ایران زمین پارسیان