کودکان خلاق را کشف کنیم

دنیای امروز، دنیایی پر از مشکلات و گرفتاری ها، استرس و فشارهای عصبی است. دست و پنجه نرم کردن با این مشکلات، افرادی را می طلبد که توانایی و قدرت بالایی در حل و فصل امور داشته باشند، برای هر مسئله ای راه حل خاص خود را بیابند و به بیانی دیگر دارای خلاقیت باشند. هرکدام از ما انسان ها با ویژگی های منحصر به فرد خود، افراد توانا و خلاقی هستیم. بدون خلاقیت نمی توانیم خود را با شرایط جدید وفق دهیم و یا تغییری در نوع نگاه خود به زندگی و جهان ایجاد کنیم.
هنر و موسیقی شایع ترین و متداول ترین نمودهای خلاقیت هستند ولی تفکر خلاق، تقریبا در تمام مراحل زندگی به چشم می خورد. هرکدام از ما روزانه برای حل مشکلات خود راه های متفاوتی را می یابیم. از ساکت کردن یک نوزاد درحال گریه تا یافتن روشی برای درمان یک بیماری صعب العلاج توسط یک دانشمند، همه و همه جزء خلاقیت های بشر محسوب می شود.
وقتی یک تابلوی نقاشی زیبا و چشم نواز، دست نوشته ای جذاب و خواندنی، مجسمه و پیکره های زیبا و... را می بینید آن را تحسین می کنید، لذت می برید و شاید گاهی هم آرزو کنید که کاش جای خالق آنها بودید. این ویژگی در نهاد همه ما وجود دارد، باید از کودکی پرورش داده شود و افرادی که خلاق تر هستند شناسایی شوند.
● خصوصیات بچه های خلاق
بچه هایی که با پاسخ های عجیب خود والدین و معلم های مدرسه را شگفت زده می کنند و یا به جنبه طنز مسائل، علاقه وافری دارند، جزء کودکان خلاق دسته بندی می شوند و نیاز به مراقبت بیشتری دارند. از آنجایی که این بچه ها غیرقابل پیش بینی هستند و غالبا قوانین خانه و مدرسه را زیرپا می گذارند، بزرگترها در واکنش به این عمل بچه ها ناخواسته، خلاقیت آنها را سرکوب می کنند.
مواظب باشید! این کودکان، همان افرادی هستند که قرار است به موازات رشد خود، مسائل و مشکلات جهان را با مهارت های خلاقانه، حل کنند. برای این کودکان بین واقعیت و خیال، خواب و بیداری، آرزو و موفقیت حد و مرز مشخصی وجود ندارد. کودکان، با ذهنی باز هر راهی را امتحان می کنند و شاید کسی هم بر آنها خرده نگیرد.
به عنوان مثال یک بچه ۲ ساله می تواند با نگاه کردن به یک ماهی تابه، در مورد نحوه استفاده از آن گزینه های انتخابی متعددی داشته باشد. آن را همچون کلاه تصور کند و بر سر خود بگذارد یا داخل آن بنشیند و ماشین سواری کند ولی در آینده که بزرگتر می شود استفاده از این وسیله محدود به آشپزخانه و پخت و پز می شود.
از سوی دیگر این بچه ها بسیار زودباور هستند، با شنیدن هر فکر و عقیده ای به سرعت هیجان زده می شوند و هرگز به خطرات احتمالی که والدین آنها در این عقاید می بینند، اهمیتی نمی دهند. این کودکان به دنبال یافتن جنبه طنز عقاید بزرگترها هستند و گاهی اوقات این عمل آنها به منزله مسخره کردن تلقی می شود و منجر به نشان دادن واکنش های نادرستی به رفتار این بچه ها می شود. بچه های خلاق وقتی چیزی به مغزشان می رسد و می خواهند ایده های خود را عملی کنند نیازمند تنهایی و سکوت هستند ولی تاکید جامعه بر میان جمع بودن برای آنها مشکلاتی جدی ایجاد می کند.
گاهی اوقات رفتار این بچه ها والدین را نگران می کند. زیرا رفتار آنها دارای نوسان است. ممکن است از تنبلی بی حد تا پافشاری بیش از اندازه بر یک موضوع در رفتار آنها دیده می شود. وقتی ایده ها و افکار خلاق به سراغ آنها بیایند، آن چنان جذب می شوند که دیگر نمی توان آنها را از آن کار مشخص دور کرد. این بچه ها با استفاده از تجربه های متفاوت، لمس کردن اشیاء با دست، نقاشی، خواندن کتاب، رقصیدن، آوازخواندن، ساختن افسانه، تظاهر و وانمودکردن و یا تئاتربازی کردن می توانند خلاقیت بالقوه خود را به فعلیت برسانند.
● بارورکردن خلاقیت کودکان
والدین و پس از آن مربیان و معلم های مدرسه می توانند نقشی اساسی در بارورکردن خلاقیت پنهان کودکان ایفا کنند. درصورت عدم توجه به روحیات آنها، در سنین ۹ تا ۱۰ سالگی افت شدیدی در کارهای آنها دیده می شود و به تدریج با رسیدن به سن بلوغ، توانایی های خود را نادیده می گیرند زیرا تلاش می کنند دارای رفتار و افکار عمومی و شبیه به هم سن و سال های خود باشند.
بهتر است والدین با احترام گذاشتن به عقاید بچه ها فرصت اشتباه کردن را هم به آنها بدهند. هرگز نباید آنها را از شکست بترسانند. هنگامی که بچه ها با مشکلی روبه رو می شوند والدین می توانند توجه بچه ها را به محیط اطراف معطوف کنند و از آنها بخواهند برای یافتن راه حل مشکلات خود به دنبال نشانه هایی خاص در محیط باشند. به این ترتیب دقت آنها بالا می رود.
علاوه بر آن بزرگ ترها می توانند با فراهم کردن برخی زمینه ها، بچه ها را تشویق به تفکر خلاق کنند. به عنوان مثال وقتی در یک کلاس طرحی به شکل یک نیمه ماه را به بچه ها نشان دهید و از آنها بخواهید هرچه به ذهنشان می رسد را بیان کنند، بچه ها به تدریج پاسخ های سطحی را رها کرده و عقاید و ایده های جدیدی را از محیط پیرامون خود می گیرند.
بهتر است زمان کافی برای بازی، تخیل، نمایش و تئاترهای مختلف در اختیار کودکان قرار دهیم. یکی از مهمترین مسائلی که والدین این کودکان باید به آن دقت کنند، توجه خاص به آنهاست. بچه هایی که احساس می کنند مورد لطف و محبت هستند و بقیه آنها را دوست دارند، اعتماد به نفس و جرات و شهامت بیشتری برای خلاق بودن دارند. ترس و نگرانی رانده شدن از اجتماع ممکن است جلوی خلاقیت آنها را بگیرد. هرگز توقع نداشته باشید این بچه ها کاملا ساکت و دارای رفتاری بی غلط باشند زیرا در غیر این صورت از نیاز فوق العاده شان برای نشان دادن کارهای خلاقانه خود شرمنده و خجالت زده می شوند.
سعی کنید با گوش دادن به صحبت ها و عقاید کودک خود، به او احترام بگذارید. با احتیاط زیاد در مورد عقایدش از او سوال کنید. آن را نقد کنید و در صورت نیاز به تصحیح، حتما این کار را انجام دهید.
سعی کنید بچه ها را با فرهنگ و آداب و رسوم زندگی سایر ملل آشنا کنید و به آنها آموزش دهید به انتخاب سایر مردم احترام بگذارند. می توانید با استفاده از راه های متعدد در ابراز عقیده به این کودکان کمک کنید. از آنها بخواهید بدون ترس از پاسخ منفی بچه های هم سن و سال و یا افراد بزرگسال، برای حل مشکلات، عقاید خود را بیان کنند.
یکی از کارهای مناسب، قرار دادن بچه ها در محل و زمان دیگر است . به عنوان مثال از آنها بخواهید خود را در زمانی تصور کنند که برای پختن غذا، گاز، برق و یا حتی ظروف امروزی وجود نداشته است. به این ترتیب بچه ها بیشتر راه های ممکن را در ذهن خود مرور می کنند و حتی شاید راه حل خود را به صورت داستان برای شما بیان کنند.
راه دیگر این است که از بچه ها بخواهید برای توصیف مشکلات خود به جای استفاده از لغات، از تصاویر استفاده کنند. می توانید از بچه ها بخواهید مشکل خود را با استفاده از عجیب ترین راه حل ممکن حل کنند. به این ترتیب بچه ها از راه های معمول دورتر و دورتر می شوند و چندگامی به خلاقیت نزدیک تر می شوند.
وقتی بچه ها استعداد و قابلیت های مختلف مانند مهارت های خواندن، استعدادهای هنری و... را از خود نشان می دهند، والدین باید آنها را تشویق کنند تا حوزه مهارت های خود را گسترش دهند. ارزیابی و نقد سازنده کارها و عقاید بچه ها نیز کاری شایسته است. زیرا به این ترتیب حس مثبتی به بچه ها و خلاقیت آنها القا می شود. سعی کنید در کلاس درس بچه ها را تشویق کنید که بیش از یک راه حل برای مسائل ارائه کنند زیرا با این عمل، خلاقیت بچه ها را بالاتر می برید.

ترجمه؛ میترا جلیلی

منبع : روزنامه کارگزاران