نکاتی درباره شیوه‌های پرورش خلاقیت در کودکان

شاید اعتقاد شما بر این باشد كه خلاق بودن یعنی توانایی نواختن یك ابزار موسیقی، نقاشی كردن یك تصویر یا نوشتن یك شعر. تمام مردم خلاقیت را ستایش می كنند اما هر كدام تعریف متفاوتی از آن دارند، در حالی كه این تعاریف خود شامل وجوه مشتركی هستند.
● ویژگیهای خلاق بودن در كودكان
اگر خلاقیت به عنوان یك فرآیند تلقی شود كه از چندین مرحله تشكیل شده باشد، برای درك بهتر باید آن را به عناصر تشكیل دهنده اش تجزیه كرد. حال می خواهد كشیدن یك نقاشی باشد یا نواختن یك قطعه موسیقی كه در هر كدام از اینها چندین عنصر كلیدی نقش دارند. بنابراین توسعه بخشیدن به این عناصر می تواند تأثیر بسزایی بر روی رشد و پیشرفت كودك در تمامی سطوح خواه جسمی یا روانی داشته باشد.
▪ خود ابرازی:
كودكان می توانند آنچه را كه می بینند، احساس می كنند، می شنوند یا درباره آن فكر می كنند، برای دیگران بیان نمایند. این كار به آنها كمك می كند تا سبك و شیوه مخصوص به خود را در ابراز احساس و افكارشان پیدا كنند.
▪ كنجكاوی:
والدین باید این اجازه را به كودكان خود بدهند تا آنها، خود از طریق كنجكاوی، انگیزه و خواسته های طبیعی و ذاتی درونشان دریابند كه بعضی چیزها چه هستند، چگونه كار می كنند و «اگر...» چه اتفاقی خواهد افتاد.
● مراحل ایجاد خلاقیت در كودكان
▪ اكتشاف و آزمایش:
كودكان از روشهای مختلف برای استفاده از یك شیء، اسباب بازی یا فهمیدن مراحل یك بازی یا طرز كار یك وسیله استفاده می كنند.
▪ قوه تخیل:
كودكان به راحتی می توانند به خیالبافی بپردازند یا مجذوب یك بازی تخیلی شوند و با امتحان كردن بعضی چیزها به «ممكن» هایی دست یابند كه از نظر ما بزرگترها غیر ممكن به نظر می رسد.
▪ تفكر نامحدود:
كودكان مهارتهای فكریشان را با ایجاد ممكن ها و یافتن پاسخهای بسیار برای چیزهای مختلف بسط می دهند.
این عناصر و ویژگیها كه در فرایند خلاقیت امری طبیعی هستند در رشد روانی كودكان بسیار مؤثرند و منجر به ایجاد انگیزه هایی می شوند كه كودكان از طریق آنها به مهارتهای حل مسائل مختلف و تفكر مثبت درباره خودشان و احساس بی نظیر بودن و بسط مهارتهای ذهنی و ادراكی خود دست پیدا می كنند. اینها مهمترین مهارتهایی هستند كه كودكان می توانند در زندگی روزمره خود از آنها استفاده كرده و تا دوران بزرگسالی نیز آن را ادامه دهند.
▪ نوزادان
ـ نوزاد خود را بغل كرده و او را راه ببرید و با این كار تجربه حركت را به او بیاموزید. تصاویر رنگی و زیبا در اتاق نصب نموده و در معرض دید او قرار دهید.
ـ با او صحبت كنید و برایش شعر و لالایی بخوانید.
ـ موزیكهای آرام پخش كنید.
ـ وسایل و اسباب بازیهای ایمن و بی خطر در اختیارش قرار دهید تا با آنها بازی كند.
▪ كودكان نوپا
ـ فعالیتهای حركتی مختلف را برایش انجام دهید. مثلاً مانند حیوانات (چهار دست و پا یا سینه خیز و...) حركت كنید.
ـ وسایل نقاشی و مداد رنگی و سایر وسایل موردنیاز برای فعالیتهای هنری، در منزل داشته باشید.
ـ كودكان نوپا اغلب دوست دارند با وسایل و اشیای واقعی مثل جعبه ها، ظروف و كلیدها بازی كنند تا اسباب بازیهای دیگر.
ـ برایش داستان بخوانید و از او بخواهید تا درباره داستان برای شما حرف بزند یا از خودش قصه بگوید.
ـ او را به پیاده روی در طبیعت ببرید تا چیزهای تازه كشف كند.
ـ آب بازی برای او بسیار لذت بخش است، بنابراین به او اجازه دهید با آب بازی كند یا او را در یك تیوب در آب قرار دهید.
ـ از او سؤالاتی بپرسید كه در پاسخ آن محدودیت وجود ندارد، با این كار قدرت تخیل او را بهبود می بخشید «به نظر تو چطوری اینجا رو تزیین كنم؟»
▪ كودكان پیش دبستانی
- بازیهای خیالی ونمایشی یك ویژگی بارز سنین پیش از مدرسه است، بنابراین وسایل و فرصتهای مختلف در اختیار او قرار دهید تا نقش های خیالی بازی كنند.
- از آنها سؤال زیاد بپرسید و بخواهید برای شما قصه بگویند یا بر روی كاغذ چیزی بنویسند.
- به هنگام بازی آنها را راهنمایی كنید و موضوعی را پیشنهاد دهید تا براساس آن بازی نمایشی خود را انجام دهند.
- در این دوره نیز همچنان به پخش كردن موزیكهای آرام و انجام فعالیتهای حركتی ادامه دهید.
- در امر آشپزی و فعالیتهای آموزشی آنها را دخیل نمایید.
▪ كودكان در سنین مدرسه
- بازیهای تخیلی در سنین مدرسه نیز بسیار متداول است. البته در سطحی گسترده تر و با تقلید از قهرمانان داستانها و اشخاص مشهور هنری و فرهنگی.
- قدرت تصمیم گیری را در آنها افزایش دهید حتی اگر با تصمیمات مختلف، اشتباههایی را نیز مرتكب شوند. زیرا در این صورت بیشتر درصدد بهبود مهارتهای فكری و یافتن راه حلهای مناسب برای مسائل خود برمی آیند.
- برایشان داستان بگویید یا بنویسید تا خودشان بخوانند.
- آنها را به فعالیتهای حركتی و جسمی، بیشتر مانند ورزش كردن ترغیب نمایید.
● خلاقیت یك فرآیند است نه یك نتیجه
همه كودكان خلاق هستند و تمام عناصر یاد شده در فرآیند خلاقیت به طور ذاتی و طبیعی در همه آنها وجود دارد. همه آنها نیاز به خود ابرازی دارند. كنجكاو هستند، كشف كردن را دوست دارند، اهل تخیل هستند و فكر می كنند.
تمام این ویژگیهای طبیعی به وسیله فرصتهایی كه برای استفاده به آنان می دهیم، تقویت می شوند.
نتیجه خلاقترین تلاشها، معمولاً چیزی است كه به راحتی می توانید آن را لمس كنید، ببینید، بشنوید یا حتی آن را مزه كنید(مانند یك پتو، ساختمان، یك آواز یا یك غذای خوشمزه و لذیذ).
هنگامی كه كودك شما از مداد رنگی استفاده می كند تا چیزی را خلق كند، نقاشی یا تصویر ایجاد شده همان نتیجه خلاقیت او می باشد، بنابراین تشویق شما به خاطر خود نقاشی نیست بلكه به خاطر فرآیند خلاقیتی است كه كودك از آن استفاده نموده تا آن را به تصویر كشد. لذا سعی نكنید فكر خود را بر روی آنچه كه كودك خلق نموده متمركز كنید یا نگران نتیجه مطلوب باشید بلكه آنچه مهم است خلاقیتی است كه كودك شما آن را به كار برده است.
خلاق بودن به معنی استعداد داشتن نیست زیرا همه بچه ها به یك اندازه در زمینه های هنری، موسیقی، نوشتن و حل مسایل و... مهارت ندارند. اما همه آنها طالب به دست آوردن فرصتهایی هستند تا بتوانند خود را ابراز نموده و در فعالیتها و سرگرمی ها شركت نمایند. بنابراین كودك شما حتماً نباید در فرصتی كه به دست می آورد عالی عمل كند بلكه باید آن را انجام داده و احساس آزادی عمل و راحتی نسبت به آن داشته باشد.
حال شما چه كار باید بكنید؟ به این منظور شما باید به او اجازه تفكر، تصور (تخیل)، كشف، كنجكاوی و قدرت ابراز وجود داده و بگذارید خودش را بیان كند.
● فعالیتهایی برای ایجاد خلاقیت در كودكان
والدین و مربیان می توانند كودكان را به داشتن خلاقیت تشویق نمایند. بنابراین بهترین راه برای ایجاد خلاقیت در كودكان، بازی كردن است. بازی كردن اساس خلاقیت بوده و روشی است كه كودكان به راحتی آن را یاد می گیرند.
▪ شیوه تشویق و توسعه خلاقیت در كودك:
- به او اجازه دهید تا بازی كند.
- فرصت كافی برای بازی به او بدهید.
- وسایل جذاب و متفاوتی را برایش فراهم كنید و او را تشویق به كشف آنها نمایید.
- برای رسیدن به خلاقیت مطلوب منتظر نتیجه قابل انتظار خود نباشید.
- تلاشهای او را ارج نهید و كمك كنید تا از تلاش خود احساس خوبی داشته باشد.
- او را درگیر فعالیتهایی كنید كه گستره وسیعی از تجربیات مختلف از قبیل هنر، موسیقی، خانه سازی، قصه گویی، بازی نمایشی، شعر خواندن و پازل را در بر می گیرد.
● به كودك خود اجازه دهید تا خودش را بیان كند
تشویق به خلاقیت باعث ایجاد مهارتهای فكری در كودكان می شود. آنها یاد می گیرند كه خودشان مسایل مربوط به خود را حل كنند و از روشهای مخصوص به خود برای انجام كارهای مختلف استفاده كنند. برای والدین و مربیان سخت است كه زمان كافی به كودك بدهند تا او بتواند كاملاً آنچه را كه لازم است كشف كند، همچنین برای آنها دشوار است كه به كودك نگویند چه چیزی چگونه انجام می شود مثلاً (یك خانه چگونه باید كشیده شود یا یك پل چگونه باید ساخته شود) اما نكته بسیار مهم این است كه آنها باید به كودك اجازه دهند تا او، خودش آن را بسازد و جواب مسأله را بیابد.
خود بیانگری و درگیر كردن كودك در فعالیتهای خلاقیتی نه تنها به یادگیری او كمك می كند بلكه برای خود او نیز بسیار لذت بخش و جالب است. بنابراین بگذارید كودكتان به وسیله بازی كردن، كشف كردن، تصوركردن و خلق كردن بیشتر و بیشتر یاد بگیرد و به عنوان آخرین نكته بگذارید به وسیله كشف روشهای جدید جهان اطرافش را بهتر ببیند.

com.dailyparent.www
ترجمه: ملیحه تراب پور

منبع : روزنامه قدس