اکستاسی

چندی است که رسانه های گروهی از جمله روزنامه ها و بخصوص صدا و سیما به گونه ای جدی بحث سوء‌مصرف مواد مخدر صنعتی جدید نظیر قرصهای اکستاسی ، آمفتامین ها و ... و همچنین شایع شدن آن در میان نسل جوان کشور را گزارش می نمایند که این امر خود موجب نگرانی بیش از پیش خانواده ها و اقشار مختلف جامعه در خصوص خطر ابتلاء اعضاء‌ خانواده شان به اعتیاد به چنین مواد مخدری شده است . از سوی دیگر از آنجاییکه شیوع چنین موادی در کشور ما نسبتاً جدید و بیشتر به سالهای اخیر بر می گردد لذا هنوز اطلاعات و شناخت علمی و موثقی در رابطه با این گونه مواد در دسترس افراد جامعه نبوده و حتی گاهاً اطلاعات نادرست ، غیر علمی و یا توأم با اغراق در خصوص آن در جراید به چشم می خورد. از این رو با هدف آگاه سازی و اطلاع رسانی صحیح بر آن شدیم تا جدید ترین یافته های موجود در خصوص این گونه مواد مخدر را در این نوشتار در اختیار خوانندگان گرامی قرار دهیم :
اکستاسی (متیلن دی اکسی مت آمفتامین MDMA ) از خانواده داروهای روانگردان ،محرک و توهم زاست . این ماده اولین بار در سال ۱۹۱۲ به عنوان دارویی برای کاهش اشتها توسط شرکت داروسازی Merck آلمان تولید شد و در دهه ۱۹۷۰ برای درمان بیماریهای روانی و عاطفی استفاده می شد . از دههٔ ۱۹۸۰ استفاده از آن به عنوان داروی خیابانی آغاز شده و در سال ۱۹۸۵ کاربرد آن در کشور ایالات متحده آمریکا ممنوع شد. در حال حاضر اکستاسی بیشترین حجم اعتیاد به مواد مخدر را در کشورهای غربی تشکیل داده و بیشترین میزان کشفیات آن در جهان در ایالات متحده آمریکا و سپس هلند گزارش شده است . اگر چه کشفیات اکستاسی به ویژه در کانادا ، ایالات متحده، اروپای غربی (هلند، فرانسه و ایتالیا) در سال ۲۰۰۱ در مقایسه با مدت مشابه سال قبل حدود ۱۰% کاهش داشته لاکن قاچاق جهانی این ماده در دهه ۱۹۹۰ به میزان قابل ملاحظه ای افزایش یافته است . بطور کلی سوء مصرف مواد محرک از نوع آمفتامین (ATS) که شامل اکستاسی و همچنین آمفتامین و مت آمفتامین نیز می باشد ، قطع نظر از سن ، جنس ، ملّیت و یا میزان درآمد رو به افزایش بوده و تعداد مبتلایان به آن حدود ۴۰ میلیون نفر (۱ درصد جمعیت دنیا ) ارزیابی می گردد . قابل توجه است که در جهان بیشترین میزان کشفیات پس از حشیش به این مواد مربوط می باشد .
به دلیل تأثیر خاص این ماده در سال ۱۹۸۶ نام گروه دارویی Entactogen به آن اطلاق شده است . این نام منشاء یونانی داشته و به زبان ساده به مفهوم « تشدید احساس درونی انسان» است . در مراحل ساخت اکستاسی موادی مورد استفاده قرار می گیرند که همگی در صنعت شیمیایی و داروسازی کاربرد داشته و حتی بعضاً می توان بطور قانونی این مواد اولیه را تهیه نمود . حتی در مرحله ای از فرایند تولید دارویی به دست می آید که تحت شرایط خاصی استفاده از آنها کاملاً قانونی است . اما از مقدار مشخصی به بالا و با افزایش شدّت تاثیر، همچنین نحوه مصرف آن دارو غیر قانونی و مخدر محسوب می شود . با توجه به غیر قانونی بودن این گونه مواد معمولاً تولید آن در آزمایشگاهها و لابراتوارهای کوچک زیر زمینی انجام می گیرد، لذا خطر حمل و نقل و ترانزیت آن برای قاچاقچیان به حداقل می رسد . نیاز به سرمایه اندک ، سهولت تولید ، قیمت پایین مواد اولیه شیمیایی و تجهیزات مورد نیاز و همچنین حجم بالای این مواد موجب شده تا علیرغم قیمت نازل آن در جهان ، تجارت آن به حرفه ای پرسود برای قاچاقچیان و سوداگران مرگ و انگیزه ای برای فعالیت سازمانهای جنایی در قاچاق و تولید آن شود .
● نحوه سوء‌مصرف اکستاسی :
اکستازی از طریق دهان و بصورت قرص همراه با آب مصرف می شود . از لحاظ شکل ظاهری بر روی سطح خارجی این قرصها اغلب اشکال و حروفی مانند : چکش ، صلیب ، قلب، قورباغه ، ستاره ،لنگر ، CUP ، EVA و ... حک شده است .
این نقوش به همراه رنگ ها و ترکیبات رنگی ، شدت و مدت زمان تاثیر هر نوع ماده موثر آن را برای مصرف کننده مشخص می کند . هر چند درستی این کدها و علائم قابل اطمینان نیست . تفاوت اشکال مختلف حک شده بر روی این قرص ها نشان از ساخت آنها در آزمایشگاههای زیرزمینی و همچنین تولید کنندگان مختلف آن دارد . ضمن اینکه هر یک از این اشکال خود می تواند نشان از درجه خلوص متفاوت آنها باشد . به تازگی بعضی از تولید کنندگان اکستاسی از حک کردن نقوص روی قرص ها به دلیل صرف هزینه بالا خودداری می کنند . به همین دلیل مصرف موادی که شبیه این قرص ها هستند به شدت رو به افزایش گذاشته است . همچنین اخیراً قرصهایی وارد بازار شده اند که مشابه داروهای مسکن می باشند . انواع قرصهای اکستاسی با اسامی همچون : قرص عشق (‏the love pill) ، X ، EX ، XTC ، Speed، داروهای انرژی زا ، قرص پارتی ، قرص شادی آور و... عرضه می شوند و از آن معمولاً در پارتی ها و مجالس رقص استفاده می شود .
● عوارض مصرف اکستاسی :
درباره عوارض سوء مصرف اکستازی هنوز اطلاعات قابل اطمینانی به دست نیامده و به دلیل اختلاف نظرهای فراوانی که در مورد عوارض منفی مصرف اکستاسی بر سلامت انسان وجود دارد ، دستیابی به اطلاعات جامع علمی و آزمایشگاهی درباره عوارض و آسیب های ناشی از مصرف این مواد مشکل شده است .
البته علایم آنی مصرف اکستاسی با فاکتورهای مختلفی مانند میزان مصرف ، دفعات مصرف، میزان خلوص ماده موثر، وضعیت روحی و جسمانی ، انگیزه و موقعیت مکانی مصرف کننده ارتباط مستقیم دارد. در واقع اکستاسی همانند بسیاری از مواد مخدر دیگر فقط احساس اولیه مصرف کننده را تشدید می کند . این مواد تغییر ۱۸۰ درجه ای روحی- روانی در فرد ایجاد نمی کنند. مثلاً احساس سرخوردگی و اندوه مصرف کننده تبدیل به شادی و سرخوشی نمی شود.
همچنین برای بسیاری از افراد، اکستاسی محرک، هیجان آور و در عین حال آرم بخش است و علاوه بر آن تأثیر ات توهم زایی، تحریک تخیل و فانتزی را نیز به دنبال دارد. اما مصرف کنندگان پیش از آنکه عوارض روانی مواد را احساس کنند، البته عوارض جسمانی مصرف مواد را تجربه می کنند. در افرادی که برای اولین بار اکستاسی مصرف می کنند، معمولاً ۶۰-۳۰ دقیقه پس از مصرف افزایش ضربان قلب، تعریق شدید، انقباض عضلانی ، عدم احساس درد ، خشکی دهان، قفل شدن چانه، افزایش فشار خون و درجه حرارت بدن، افزایش انرژی و کاهش اشتها در بعضی مصرف کنندگان و نیز علایم بی ثباتی، بی قراری، تهوع و استفراغ امکان بروز دارد. تقریباً ۴۵ دقیقه پس از مصرف ، احساس سرخوشی و نشئگی به مدت ۳ الی ۶ ساعت ایجاد می شود، که با توجه به میزان خلوص مواد مصرفی گاهی احساس نشئگی آن تا ۲۴ ساعت نیز می تواند ادامه یابد. هر چند مطالعات صورت گرفته ثابت کرده که اکستاسی تأثیری بر افزایش قدرت جنسی ندارد، اما مصرف آن حالت امتناع شخص را از بین برده ، لذا در نتیجه حالت ایجاد شده در اثر مصرف آن و سر و صدای زیاد ناشی از موزیک ( که معمولاً در پارتی های شبانه استفاده می شود) افراد ممکن است در معرض احتمال برقراری ارتباطات جنسی ناخواسته قرار گیرند. علاوه بر این مصرف اکستاسی همراه با فعالیت شدید بدنی ممکن است عوارض جسمانی – روانی مانند کم آبی شدید، استفراغ ، ترس و واهمه شدید را در پی داشته باشد. این عوارض معمولاً پس از حرکات شدید بدنی و طولانی در محل گرم و پر جمعیت ( همانند محفل ها و پارتی های شبانه) بروز می کند، که در موارد نادری منجر به سکته قلبی و یا مغزی نیز شده است. این گونه مصرف کنندگان گاه تا حد مرگ می رقصند، تا جایی که آب بدنشان به شدت کاهش یافته و به دلیل مصرف مواد فرد مشکلات ناشی از کم آبی شدید را احساس نمی کند.
از نظر روانی مصرف اکستاسی در بسیاری از افراد اعتماد به نفس را افزایش داده و شخص بدنبال آن راحت تر با دیگران ارتباط برقرار می کند، به طوری که معاشرتی شدن، بی پروایی در رفتار و گفتار، احساس محبوب بودن و مورد توجه قرار گرفتن و احساس قدرت و نیروی فوق العاده داشتن و بروز رفتارهای هیجانی از جمله آثار مصرف اکستاسی گزارش شده است. همچنین با افزایش شدت سرخوشی ناشی از مصرف این ماده قدرت گیرنده های بینایی، شنوایی و چشایی نیز نسبت به محرکهای محیطی ( برای مثال: رقص نور، نورهای لیزری، شدت ضرباهنگ موزیکهای مورد استفاده در مجالس مخصوص مصرف اکستاسی و...) افزایش یافته که به این حالت نشئگی تکنو نیز گفته می شود.
بزرگترین مشکل مصرف کنندگان اکستاسی ، پایان سرخوشی اولیه است زیرا با از بین رفتن تأثیر این ماده حالت افسردگی شدید و عمیق در فرد بروز می کند، که این حالت همراه با عوارض دیگر مانند: بی قراری، اضطراب، خستگی و کوفتگی عضلات ، همچنین بی انگیزگی وبی تفاوتی شدید زندگی روزمره فرد را تحت تأثیر قرار می دهد. بطوریکه میل مفرط و شدید برای مصرف مجدد مواد به وجود می آید، که می تواند اولین قدم تعیین کننده در راه وابستگی روانی به این ماده باشد.
● عوارض دراز مدت:
هنوز در مورد عوارض دراز مدت سوء مصرف اکستاسی اطلاعات دقیقی در دست نیست. اما در این نکته که سوء مصرف آن با خلوص بالا و تکرار این عمل عملکرد سیستم عصبی انسان را به شدت دچار آسیب می کند شکی نیست. در این زمینه بیش از همه حافظه کوتاه مدت مغز دچار آسیب و اختلال می شود.
بعضی مصرف کنندگان اظهار کرده اند که در حالت نشئگی ناشی از مصرف این ماده حافظه کوتاه مدتشان را به کلی از دست داده اند. اکستاسی مانند دیگر مواد مخدر سیستم ایمنی بدن را تضعیف می کند و بدنبال آن آسیب پذیری بدن را در برابر بیماریهای عفونی و ویروسی به شدت افزایش می دهد. علاوه بر آن ارگان هایی مثل: کلیه و کبد که کار دفع مواد سمی و زاید بدن را بر عهده دارند دچار صدمات جبران ناپذیر می شوند.
بر اساس نتایج حاصل از پژوهش ها و آزمایش های فراوان مشخص گردیده است که سروتونین ( انتقال دهنده پیام های عصبی در مغز) که نقش فعالی در تنظیم میل جنسی، خواب، احساس خشم و عصبانیت و همچنین تنظیم وضعیت روحی افراد بر عهده دارد، در اثر مصرف اکستاسی میزان ذخیره آن کاهش می یابد و کمبود سروتونین در مغز افسردگی را بدنبال خواهد داشت.
● چگونه کمک کنیم؟
ممکن است اکستاسی به لحاظ جسمانی اعتیاد آور نباشد ولی به لحاظ روانی، وابستگی و اعتیاد نسبت به آن ایجاد می شود. بطوریکه بدنبال مصرف طولانی آن مرتباً مقادیر بیشتری از آن برای بروز حالات قبلی مورد نیاز خواهد بود.چنانچه فرد پس از مصرف در مجالس و پارتی های مخصوص آن به فعالیتهایی نظیر رقص و پایکوبی بپردازد ممکن است آنقدر به این کار ادامه دهد که میزان زیادی از آب بدن وی کاهش یافته و دمای بدن او افزایش پیدا کند که در چنین حالتی جان او می تواند در معرض خطر قرار گیرد. خستگی و کسالت از عوارض مصرف طولانی آن است و با رژیم غذایی و خواب کافی می توان از این عوارض کاست . باید به مصرف کننده اطمینان داد که به دنبال قطع عوارض روانی می تواند پاک شود و معمولاً نیازی به دارو درمانی نیست. در صورت بروز علایم روانی شدید باید خدمات روانپزشکی به او ارایه شود. همچنین به هنگام بروز علایم جسمانی شدید نظارت حرفه ای پزشکی لازم خواهد بود.

مریم محبی