فتحعلی خان کاشانی صبا

● تاریخ و محل تولد : ۱۱۷۹ ه.ق - کاشان
● تاریخ و محل وفات : ۱۲۳۸- تهران
● تخصص : شاعر
●آثار : مثنوی شاهنشاهنامه ،مثنوی خداوند نامه ، عبرتنامه، هفت پیکرو شکارستان
● زندگی نامه :
فتحعلی خان کاشانی متخلص به صبا از شعرای معروف عصر فتحعلی شاه قاجار است . وی اصالتا از مردم آذربایجان و از خاندان امرای دنبلی بود که در حوادث دوره‌نادری و زندیه به کاشان آمدند، برادر بزرگترش میرزا محمد علی خان متخلص به ناطق نیزوزیر لطفعلی خان زند بود و پس از انقراض زندیه کشته شد. فتحعلی در سال ۱۱۷۹ ه.ق در کاشان به دنیا آمد و پس از فراگرفتن علوم متداول زمان خود به شاگردی نزد حاجی سلیمان بیک صباحی بید گلی پرداخت و از دوره نوجوانی علاقه بسیار زیادی به شاهنامه فردوسی داشت . وی در جوانی از مداحان لطفعلی خان زند بود و پس از اینکه فتحعلی خان قاجار از طرف عمویش آقا محمد شاه قاجار فرمانروای فارس شد، فتحعلی صبا به خدمت ولیعهد رسید و چون ولیعهد نیز خود شاعر و اهل شعر بود او را گرامی داشت. صبا در جشن تاجگذاری فتحعلیشاه قصیده زیبایی خواند که مورد توجه شاه قرارگرفت و لقب ملک الشعرایی یافت. وی پس از چندی عنوان خان و منصب احتساب‌الممالکی گرفت و چند سال نیز از سوی شاه، حکومت قم و کاشان را بر عهده گرفت ومدتی نیز کلید دار آستانه قم بود. صبا در سال ۱۲۲۳ ه.ق به تهران آمد.
وی پس از دو سفر مأموریتی به آذربایجان وترکستان (در هنگام دوره اول جنگهای ایران و روس) بر طبق دستور شاه در مدت سه سال کتابی در وصف این جنگها بنام شاهنشاهنامه را در چهل هزار بیت به نظم درآورد و چهل‌هزار مثقال طلا از فتحعلی شاه صله گرفت . صبا در سال ۱۲۳۸ در سن شصت سالگی در تهران درگذشت. این شاعر توانا در ادبیات فارسی و عربی تسلط کامل داشت و در همه سبک های شعری از غزل و مثنوی و رباعی و ترجیع بند اشعاری سرود; اما هنر بزرگ او قصیده‌سرایی بود و در این فن در عین پیروی از انوری سبک و سیاق خاصی داشت که بعدها قاآنی و ادیب الممالک فراهانی و بسیاری از شعرای قرن سیزدهم از آن سبک پیروی نمودند . بزرگ‌ترین اثر صبا مثنوی شاهنشاهنامه است که داستانی حماسی در ستایش و ذکر وقایع پادشاهی فتحعلی شاه ،آقا محمد خان قاجار و فتوحات عباس میرزا در جنگ با سپاهیان روس است و هفتاد هزار بیت آن را در شش سال سرود. مثنوی خداوند نامه در بیان معجزات پیغمبر اسلام و جنگها و رشادتهای حضرت علی (ع) ، عبرتنامه، هفت پیکرو شکارستان از دیگر آثار فتحعلی خان صبا است. گریبایدوف سفیر اعزامی روسیه به ایران که در تهران بدست مردم به قتل رسید درسفرنامه خود آورده است: ( فتحعلی خان شاعر که در حدود شصت سال دارد ،مردی است مؤدب و متواضع و خوش صورت ،آهسته سخن می گوید و دوست دارد که نقل وحکایات کند . شاه به پاداش یک قصیده ،مشتی الماس در دهانش نهاد.)

منبع : سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی