پروتزها در دندانپزشکی

● ایمپلنت از نوع متحرک
ایمپلنت های دندانی كه امروزه تقریباً بعد از نیم قرن به روش درمانی مطمئنی تبدیل شده اند، علم دندانپزشكی را متحول ساخته است. پروتز تكمیل كننده تمام درمان های دندانپزشكی به شمار می رود. به واسطه پروتز، زیبایی و عملكرد سیستم جونده به طور مجدد به بیمار بازگردانیده می شود.
● پروتز متحرك
به دو دسته زیر تقسیم می گردد :
۱) پروتز پارسیل
۲) پروتز كامل
● پروتز پارسیل:
این پروتز شامل چندین دندان جایگزین متصل به یك پایه پلاستیك به رنگ لثه است كه توسط یك اسكلت فلزی بهم متصل شده اند. پروتز پارسیل با گیره های فلزی یا وسایلی كه به آنها اتصالات دقیق اطلاق می شود به دندانهای طبیعی شما متصل می شود.این اتصالات دقیق تقریباً دیده نمی شوند و معمولاً از گیره های فلزی زیباتر هستند. ممكن است برای تطابق بهتر یك پروتز پارسیل با دندانهای طبیعی، لازم باشد كه آنها روكش شوند. بویژه وقتی از اتصالات دقیق استفاده می شود.
● مدت استفاده از پروتز :
دندانپزشك دستورات لازم را دراین زمینه به شما خواهد داد. ابتدا ممكن است از شما خواسته شود كه تمام مدت از آن استفاده كنید. گرچه این امر ممكن است كمی ناراحت كننده باشد، ولی این سریع ترین راه برای نشان داده شدن قسمتهایی از پروتز است كه ممكن است نیاز به تنظیم داشته باشد. اگر پروتز فشار زیادی به یك ناحیه خاص وارد كند، آن نقطه زخم می شود. دندانپزشك پروتز شما را تنظیم می كند تا راحت تر تطابق یابد. بعد از انجام تنظیم های لازم، معمولاً دندانپزشك توصیه می كندكه قبل از رفتن به رختخواب، آن را از دهان درآورده و صبح دوباره ازآن استفاده كنید.
● آیا پروتز پارسیل نیاز به تنظیم مجدد دارد؟
با گذشت زمان و افزایش سن، دهان بطور طبیعی تغییر می كند و ممكن است نیاز به تنظیم مجدد پروتز باشد. استخوان و لثه ها تحلیل رفته و پروتز لق می شود. پروتز لق مشكلات متعددی مثل زخم و عفونت را ایجاد می كند.
● پروتز كامل (دست دندان)
▪ تفاوت پروتز كامل معمولی و فوری
پروتزهای كامل بر اساس زمان گذاشتن آنها در دهان به دو نوع معمولی وفوری تقسیم می شوند:
پروتزهای فوری بلافاصله بعد از كشیدن دندانهای باقیمانده در دهان گذاشته می شوند. بدین منظور، قبلاً دندانپزشك قالب فكین بیمار را تهیه كرده و اندازه گیری های لازم را انجام داده است. مزیت این نوع پروتز این است كه بیمار در طی دوره بهبودی، بی دندانی كامل را تجربه نمی كند.از آنجا كه استخوانها و لثه ها ممكن است در طی دوره بهبودی بویژه شش ماه اول بعد از كشیدن دندانها تحلیل یافته و جمع شوند، پروتز فوری ممكن است به منظور تطابق صحیح، نیاز به ترمیم (reline/rebase) داشته باشد. پروتز كامل معمولی، معمولاً پس از بهبودی بافتها كه حداقل ۸-۶ هفته بطول می انجامد، ساخته می شود.
▪ اوردنچر
یك پروتز متحرك است كه روی تعداد كمی دندان طبیعی باقیمانده تطابق می یابد. دندانهای باقیمانده برای تأمین ثبات پروتز باید آماده شده و تراش داده شوند. دندانپزشك تشخیص می دهد كه آیا اوردنچر مناسب شما می باشد یا خیر.
▪ چگونگی استفاده از پروتز كامل
پروتز جدید برای چند هفته ممكن است ناراحت به نظر آید، حتی قبل از اینكه عضلات گونه و زبان یاد بگیرند تا آن را در جای خود نگهدارند. ممكن است احساس شود پروتز لق است. ممكن است دهان كمی دچار التهاب یا زخم شده و یا بطور موقت كمی افزایش جریان بزاق را حس گردد. بتدریج كه دهان به پروتز عادت می كند، این مشكلات كاهش می یابد. معمولاً بعداز تحویل پروتز یك یا چند جلسه پیگیری لازم است.
▪ نحوه مراقبت از پروتز كامل
همانند دندانهای طبیعی، پروتزها هم باید روزانه مسواك زده شوند تا پروتز تمیز و عاری از مواد غذایی و پلاك و رنگدانه ها باقی بماند و دهان نیز سلامت باشد. بهتر است از مسواكهای مخصوص پروتز و یا یك مسواك با موهای نرم استفاده شود. مسواكهای با موهای سخت به پروتز آسیب می رساند.
● آیا پروتز نیاز به جایگزین شدن خواهد داشت؟
در طول زمان با توجه به سایش طبیعی، پروتز نیاز به ترمیم یا تعویض خواهد داشت كه برای این كار دندانپزشك از همین پروتز فعلی استفاده خواهد كرد. وضعیت دهان نیز با افزایش سن بطور طبیعی تغییر می كند و باعث لقی پروتز خواهد شد.استخوان و لثه ها تحلیل رفته و روابط فكی تغییر خواهد كرد. پروتز لق سبب بروز زخم و عفونت شده، جویدن با آن مشكل است و نمای صورت را تغییر خواهد داد. پس مهم است كه به موقع نسبت به تعویض پروتز اقدام شود. ملاقاتهای مرتب با دندانپزشك برای تأمین سلامت دهان و كنترل وضعیت پروتز ضروری است.
مشکلا تی که در گذشته بسیار لاینحل می نمود، امروزه با کمک ایمپلنت های دندانی برطرف می گردد. بیماران با بی دندانی کامل یا بیمارانی که پایه خلفی خود را از دست داده اند و نیازمند یک پروتز متحرک از نوع پارسیل هستند، اکنون می توانند از مزایای یک پروتز ثابت نیز برخوردار گردند. موفقیت ایمپلنت ها یک ارتباط مستقیم با کشف روش های " افزایش میزان ارتباط ایمپلنت با استخوان " دارد.
"Osteointegration" عبارتی است در علم بافت شناسی که معنای آن ارتباط مستقیم بین استخوان زنده و ایمپلنت داخل آن در مقیاس میکروسکوپی است.
جهت ارتباط نزدیک بین ایمپلنت و استخوان در مدت معین (بسته به محل جایگذاری آن) باید اطراف ایمپلنت یکپارچگی بافت استخوانی یا همان Osteointegration انجام پذیرد. تحقیقات انجام گرفته حاکی از آن است که بهترین ماده جهت ساخت ایمپلنت، آلیاژ تیتانیوم همراه با روکش هیدروکسی اپاتیت است.
اگر ماده ایمپلنت سازگار با بدن نباشد، بدن تلاش می کند تا ایمپلنت را همانند یک جسم خارجی ایزوله نموده و با پوششی از بافت همبند محاصره نماید، بدین ترتیب مانع از ارتباط بین ایمپلنت و استخوان شود.
به گفته متخصصین پروتز های دندانی، درمان بی دندانی، شامل روش های معمول پروتزهای متحرك به صورت تركیبی از فلز و رزین پلاستیك یا پروتزهای «پرسلن» فلز كه به صورت بریج (پل) به دندان های مجاور ناحیه بی دندانی تكیه دارد، است.
مطالعات درازمدت روی تعداد زیادی از افرادی كه تحت درمان های فوق قرار گرفته اند نشان می دهد كه یكی از عوارض چنین درمان هایی از دست رفتن دندان های مجاور است. این امر می تواند به علت رعایت نكردن بهداشت توسط شخص یا مشكلات ساخت و طرح درمان بیمار ایجاد شود. با قرار دادن ایمپلنت به ازای دندان از دست رفته، دندان های مجاور سالم مانده و طرح درمان ها ساده تر و در نتیجه در درازمدت موفقیت آمیز خواهد بود. تشخیص و طرح درمان صحیح و انتخاب و آموزش بیماران از عوامل حیاتی در موفقیت درمان با ایمپلنت است.
از آنجائیکه یكی از موانع استفاده همه گیر از ایمپلنت ها هزینه آنها است نظر متخصصین بر این است که چنانچه بیماران به تعویض بریج و پروتز در سال های بعدی توجه كنند و هزینه های مربوط به درمان های اضافی ناشی از دست دادن دندان های مجاور را با قرار دادن ایمپلنت مقایسه كنند، متوجه می شوند هزینه درمان با ایمپلنت چندان هم زیاد نیست.
پیشرفت های انجام شده در زمینه ایمپلنت امروزه این امكان را به ما می دهد كه بلافاصله پس از خارج كردن دندان، ایمپلنت را جایگزین كنیم. با بهره گیری از یك شیوه جدید و استفاده از پروتئین های خاص اسیدهای آمینه كه از خود بدن فرد می گیرند و از طریق خون می توان طول درمان را در روش های به كارگیری ایمپلنت كاهش داد. پروتئین های مذكور با فرستادن پیام از طریق خون، به ایمپلنت كمك می كنند تا سریع تر به استخوان بچسبد كه خود این امر سبب كاهش طول درمان می شود. بهره گیری از سرامیك های تقویت شده كه نسبت به سرامیك های قدیمی كمتر دچار آسیب و شكستگی می شود از جمله تحولات مهم در عرصه رشته ایمپلنت طی سال های اخیر است.

نویسنده: علی معین

منبع : ماهنامه مهندسی پزشکی و علوم آزمایشگاهی