نسیم صلح در جولان

آن کیوسک واقع در آن خیابان فرعی در منطقه دیپلماتیک «مالکی» در دمشق، شبیه به خانه کوچکی است که مهر باارزشی در آن قرار دارد. شهروندان کشورهای غربی در قبال چند لیره و چند ساعت انتظار در آن محله و البته به شرط داشتن روادید معتبر سوریه، از آن کارمندان خوش اخلاق سوری ورقه عبوری را دریافت می کنند که در واقع مجوز سفر به آن منطقه محصور کوهپایه های بلندی های جولان به شمار می آید. «پیتر» تصورش را هم نمی کرد که روزی این برگه را در دستان خود ببیند. این روزنامه نگار امریکایی روی تنها چیزی که حساب باز نکرده بود این بود که واقعاً بتواند به خط مقدم جبهه یی که از بیش از چهل سال پیش میان سوریه و اسرائیل وجود دارد، وارد شود.
از آن زمان که پرزیدنت جرج دبلیو بوش سوریه را جزء محور شرارت قلمداد کرد و ضمن اعمال تحریم علیه آن کشور، از اسرائیل به عنوان متحد مقتدر ایالات متحده یاد کرد، مقامات سوری در مقابل درخواست روادید شهروندان غربی رفتاری بی نهایت متغیر از خود شان می دهند. هنوز هم سوریه و اسرائیل به صورت رسمی در وضعیت جنگی قرار دارند و مذاکرات گوناگون میان این دو کشور نیز بارها با شکست روبه رو شده است و هنوز هم در عمل در مورد بازگشت جولان به سوریه توافقی حاصل نشده است. دمشق انجام هر گونه مذاکره با اسرائیل را مشروط به برقراری کامل صلح میان دو کشور اعلام کرد. اما از چندی پیش حرکت هایی در روابط متصلب آنها دیده می شود و پس از هشت سال قرار است بار دیگر مذاکراتی صورت بگیرد.
این جاده به سوی جنوب غربی دمشق می رود و پس از طی هفتاد کیلومتر در این مسیر مزارع زیتون و گله های گوسفند به چشم می خورد. در سمت افق نمای زیبای زرد و قهوه یی جبل الشیخ با ۲۶۰۰ متر ارتفاع دیده می شود. راننده تاکسی ما که محمد نام دارد می گوید؛«همه عرب ها و دروزی هایی که از آن طرف به اینجا آمده اند در این روستاها زندگی می کنند.» جمعیت این عده بر دویست هزار نفر بالغ می شود. «ابوخلیل» یکی از آنهاست و همراه با همسر و فرزندانش در یک خانه کوچک واقع در «خان آرتابا» زندگی می کند؛ منطقه یی که از یک دهکده بی اهمیت امروزه تبدیل به شهر شده و درست در کنار آن منطقه حفاظت شده قرار دارد. این خانواده صاحب مغازه یی کوچک است و با درآمد ناچیز آن زندگی را می گذرانند.ابوخلیل در حالی که میهمانانش را به نشستن روی زمینی که با قالی فرش شده دعوت می کند، توضیح می دهد؛«اراضی و درخت های زیتون و خانه بزرگ ما در آن سو قرار دارد.» به گفته وی برادرش هم آنجاست و از چهل سال پیش او را ندیده است. دیدن اقوام هم مانند گذشته ممنوع است. این دروزی ۶۸ ساله قبلاً گاهی به سوی منطقه محصور می رفت و در محلی به نام «حادار» به وسیله بلندگو با برادرش صحبت می کرد اما حال عصر اینترنت است و دیگر این کار ضرورتی ندارد زیرا این دو برادر امروز از طریق ای میل با یکدیگر مکاتبه می کنند.تنها دروازه تعبیه شده در این پرچین ها فقط یک بار در سال برای چند ساعت گشوده می شود. در همان چند ساعت زنانی که لباس سفید عروسی به تن دارند و سیل اشک از چشمان شان جاری است از اسرائیل به سوریه سرازیر می شوند و اکثر آنها با مردان سوری قرار ازدواج دارند. ابوخلیل در تشریح این صحنه های غم انگیز می گوید؛«آنها برای همیشه با خانواده های خود که در آن سو زندگی می کنند، وداع می گویند زیرا دیگر امکان بازگشتی وجود ندارد.»در عرض شش روز یعنی از پنجم تا دهم ژوئن ۱۹۶۷ نقشه ژئوپولتیک خاورمیانه کاملاً تغییر کرد. اسرائیلی ها از این تاریخ به عنوان «جنگ شش روزه» و اعراب به عنوان «شکست» یاد می کنند. از آن زمان بود که بیت المقدس شرقی، نوار غزه، بخش هایی از کرانه باختری و بلندی های جولان به اشغال اسرائیل درآمد و این به اصطلاح رژیم اسرائیل به یک باره از سه طرف گسترش یافت. ارتش اسرائیل در آن زمان با کمک های بی شمار قدرت های غربی حمله یی غافلگیر کننده را علیه ارتش های مصر، اردن و سوریه ترتیب داد و این ارتش ها را به مرز نابودی کشاند. اما سوریه و مصر هم بیکار ننشستند و در اکتبر ۱۹۷۳ با جنگ موسوم به «یوم کیپور» تلاش کردند حمله نابود کننده اسرائیل را تلافی کنند. یگان های سوری در این جنگ موفق به بازپس گیری بخش هایی از بلندی های جولان شدند اما بخش اعظم جولان همچنان در اشغال اسرائیل باقی ماند.
امروز در این کوهپایه جولان تنها «حاج زیاد» زندگی می کند. این پیرمرد ۷۵ ساله هنوز هم یکه و تنها در «قنیطرا» به سر می برد. حاج زیاد در حالی که لباس ورزشی سورمه یی رنگی به تن دارد در طول آن خیابان خشک و خالی با خوشحالی به استقبال دیدارکنندگانش می آید. از زادگاه او که زمانی به «گل جولان» شهرت داشت امروز تنها یک صحنه کشتار باقی مانده است. دولت سوریه از قنیطرا به عنوان نمادی از آن ویرانگری بی دلیل اسرائیل یاد می کند و به همین دلیل آن را به همان صورت دست نخورده باقی گذاشته است و البته وعده می دهد که پس از بازگشت کامل بلندی های جولان به سوریه، قنیطرا را هم بازسازی خواهد کرد. با این حال تنها آن جنگ شش روزه نبود که این گل جولان را له کرد و پژمرد. سربازان اسرائیلی توانستند بدون تقریباً هیچ مقاومتی شهر قنیطرا را در دهم ژوئن ۱۹۶۷ به تصرف خود درآورند و همین کافی بود تا پنجاه هزار مسیحی ارتدوکس و مسلمان و دروزی و چرکس که تا قبل از آن ساکنان این شهر را تشکیل می دادند به سوی دیگر مناطق سوریه کوچ کنند و تنها چند خانواده در اینجا باقی ماندند.
سپس در جنگ اکتبر که ۶ سال بعد از آن واقع شد، این شهر تقریباً خالی از سکنه تبدیل به مساله کلیدی میان سوریه و اسرائیل شد. از آن زمان قنیطرا به عنوان یک منطقه حائل غیرنظامی توسط یگان های حافظ صلح سازمان ملل کنترل می شود و البته روی کاغذ توسط مدیریت غیرنظامی سوریه اداره می شود. امروز در میان آن ویرانه ها یاسمن های وحشی روییده است و سگ های ولگرد در آن پرسه می زنند. فرزندان حاج زیاد در دمشق زندگی می کنند اما او هرگز حاضر نیست قنیطرا را ترک کند. این پیرمرد کوچک اندام به آن خبرنگار امریکایی یعنی به پیتر می گوید؛«به رئیس جمهورتان بگویید برای یک بار هم که شده باید اینجا را ببیند، شاید بر خلاف همیشه که به نفع اسرائیل کار می کند، این بار فکری به حال ما بکند.»سوریه در ماه های گذشته بر فشارهای دیپلماتیک خود برای حل مساله بلندی های جولان افزوده است و دولت اسلام گرای ترکیه نیز تلاش دارد در این میان نقش میانجی را ایفا کند و البته خود را به عنوان پیام رسان میان این دو دولت معرفی می کند. «سلیمان حداد» در اظهاراتی همسو با مفاد بیانیه پایانی اجلاس سران اتحادیه عرب که در ماه مارس گذشته در دمشق برگزار شد، می گوید؛«ما برای رسیدن به صلح باید بار دیگر مالکیت سرزمین های اشغال شده مان را به دست آوریم. اسرائیل همه مناطق اشغالی را پس بدهد تا در مقابل موجودیتش توسط دولت های عربی به رسمیت شناخته شود.» به عقیده حداد با حل مساله بلندی های جولان به خودی خود مشکل افراطی گری در منطق نیز حل خواهد شد. این مرد تحصیلکرده سوری در آن کت و شلوار مشکی شیک و گران قیمت، بین سال های ۱۹۸۷ تا ۱۹۹۷ سفیر سوریه در جمهوری فدرال آلمان بود. به گفته حداد سوریه در حال حاضر نزدیک به هفتاد درصد بودجه اش را صرف هزینه های نظامی می کند و با وجود خروج ارتش این کشور از لبنان این معضل همچنان باقی است. حداد می گوید؛«علت واقعی این مشکل اسرائیل است و ما نمی خواهیم بعد از این چنین باشد.

منبع؛ ولت آنلاین
بیرگیت اسونسون
ترجمه؛ محمدعلی فیروزآبادی

منبع : روزنامه اعتماد