جلوی دادگستری را خلوت کنید!

مجموعه تلویزیونی «توی گوش سالمم زمزمه كن» به كارگردانی محمد رحمانیان كه مدتی است از شبكه یك سیما پخش می شود از مجموعه ای با مضمون اجتماعی تبدیل به اثری تلویزیونی برای شرح قوانین دادگاه خانواده شده است.
زمانی كه خبر ساخت نخستین سریال شبانه با درونمایه طرح مسائل جدی و اجتماعی در شبكه یك منتشر شد كمتر كسی می توانست حدس بزند محمد رحمانیان كه سال ها در عرصه تئاتر به عنوان نویسنده و كارگردان فعالیت كرده و نامی شناخته شده برای اهالی تئاتر محسوب می شود در زمینه ساخت یك مجموعه تلویزیونی هم موفق عمل كند.
مهمترین ویژگی «نیمكت» كه موجب شد در اندك زمان جای خود را میان مخاطبان باز كند سادگی و صمیمیتی بود كه در تمام لحظات اثر موج می زد و شرایطی را به وجود می آورد كه بیننده با آن انس بگیرد و با شخصیت های داستان احساس آشنایی و دوستی كند. این مساله تاثیرگذاری مجموعه را افزایش می داد و پیام های كوتاه و روشن هر قسمت به خوبی در ذهن مخاطب جای می گرفت.
علی عمرانی، خسرو احمدی، افشین هاشمی، الهام پاوه نژاد و جمشید جهانزاده بازیگران مجموعه «نیمكت» كه از توانایی بداهه پردازی و ایفای نقش های مختلف برخوردارند، با مهارت و جلوه خاصی به ارائه شخصیت های متفاوت داستانها می پرداختند كه اثر را دلچسب و شیرین می كرد.
استقبال مخاطبان تلویزیون از «نیمكت» نه تنها باعث شد شبكه یك سفارش ساخت سریالی جدید را به رحمانیان بدهد بلكه گونه تازه ای از تولید مجموعه های تلویزیونی در قسمت های كوتاه را به وجود آورد. همچنین شرایط استفاده از بازیگران بیشتر در ساخت «توی گوش سالمم زمزمه كن» را برایش فراهم ساخت. استفاده از بازیگران بیشتر و افزایش فضاهای داستانی گسترده تر در كنار توجه به مضامین متفاوت، وجه تمایز اصلی دو كار تلویزیونی رحمانیان است كه در عین حال به نوعی نقطه ضعف سریال جدید هم شده است.
مجموعه تلویزیونی «توی گوش سالمم زمزمه كن» برای اینكه بتواند فضایی متفاوت به وجود بیاورد اتفاقات قصه را به گونه ای تنظیم كرده كه جلو دادگاه خانواده و با حضور تعدادی از عریضه نویسان به عنوان شخصیت های اصلی شكل بگیرد. هر چند رحمانیان به این وسیله كوشیده بستری فراهم كند تا اتفاقات مختلف و متفاوتی با توجه به مسایل و مشكلات اجتماعی در هر داستان شكل بگیرد اما وابستگی قصه به شخصیت های اصلی موقعیت هایی را به وجود می آورد كه اصل و اساس آن را مشكلات خانواده ها تشكیل می دهد.
هر چند در این زمینه عمد وجود دارد و كارگردان آگاهانه در تلاش است تا به انعكاس مشكلات خانوادگی بپردازد و از طریق راهكارهای ساده ای كه ارائه می كند در جهت حل این دست اختلافات گام بردارد اما ناخواسته اثر به سمتی حركت می كند كه انگار شرحی بر قوانین مدنی خاص و دادگاه خانواده است.
این مساله موجب شده برخی قسمت ها به اندازه ای وجه قضایی به خود بگیرد كه سریال بیشتر مورد توجه و نیاز خانواده هایی باشد كه به شكل های مختلف با همدیگر درگیر هستند و داستان از این طریق به حل اختلافات آنها كمك می كند. در صورتی كه چنین سریالی به وسیله قشر وسیعی از مخاطبان تماشا می شود كه شاید با مشكل خانوادگی خاصی مواجه نباشند. مهمتر اینكه در حال حاضر بیشترین عامل اختلافات خانوادگی را مسایل مالی و معیشتی یا فقر فرهنگی در زمینه روابط میان افراد خانواده تشكیل می دهد اما بیشترین توجه این سریال به مسایل و مشكلات عاطفی است.
به نظر می رسد اگر رحمانیان به جای طراحی موقعیت داستانی تازه برای سریال جدید خود از همان فضای صمیمی و ساده «نیمكت» استفاده می كرد و برای ایجاد جذابیت بیشتر دنبال راهی برای پیچیده كردن داستان و افزایش تعداد شخصیت ها نبود، علاوه بر اینكه می توانست سبك و سیاق خاص خود را گسترش ببخشد و به آن عمق و كیفیت بیشتری بدهد بدون شك مخاطبان بیشتری را به خود جلب می كرد. چون شرایط بصری كه مجموعه تلویزیونی «نیمكت» به وجود آورده بود با ذهن و دیده مخاطب آشنایی داشت و كارگردان در اصل فقط برای گرفتن ارتباط بیشتر تلاش می كرد.
در سریال «نیمكت» تمامی نقش ها به وسیله ۵ بازیگر اجرا می شد كه در هر قسمت به شكلی متفاوت درمی آمدند اما در هر داستان حداكثر ۳ شخصیت حضور می یافتند و تسلط كارگردان بر تمامی جزئیات و دوری از هرگونه زیاده گویی و كش دادن موضوع به خوبی مشهود بود. اما در «توی گوش سالمم زمزمه كن» بهروز بقایی، اصغر همت، الهام پاوه نژاد، محمد عمرانی، افشین هاشمی، فریبا متخصص و خسرو احمدی بازیگرانی هستند كه تقریبا در همه داستان ها حضور دارند و گاه بازیگران دیگری نیز به این افراد افزوده می شوند. یعنی به طور متوسط در هر قسمت بیش از ۵ شخصیت وجود دارند. این مساله باعث شده برای توجیه حضور این بازیگران - به خصوص ۳ عریضه نویس - برای هر كدام از آنها دیالوگی نوشته شود كه گاه به نظر می رسد فقط برای بیكار نبودن آنها در صحنه است!
اصولا رحمانیان در عرصه نمایش كه تخصص اصلی او محسوب می شود هر زمان كه در جهت نگارش و اجرای آثار صحنه ای با شخصیت های محدود اقدام كرده اثری عمیق تر، با كیفیت تر و بهتر خلق نموده است. این مساله بیش از آنكه یك ضعف برای این كارگردان محسوب شود نوعی ویژگی است. به عبارت دیگر هر زمان كه رحمانیان پرسوناژهای اندكی را به اثر خود وارد كرده، دیالوگ ها از بار مفهومی و عمق بیشتری برخوردار بوده اند، مضمون پرورش بهتری یافته و تصاویر تاثیرگذارتری نیز ارائه شده است. اما هر زمان كه تعداد شخصیت ها افزایش یافته به همان نسبت از كیفیت آثار این هنرمند كاسته شده است. این مساله با پراكندگی هایی به خاطر حضور شخصیت های زاید در هر داستان خود را نمایان می كند. حضور كاراكترهای مختلف و محل وقوع اتفاقات گوناگون در اصل به انگیزه خلق موقعیت های گوناگون به وجود آمده و در عمل به پراكندگی داستان ها منجر شده است.
البته در این میان از فانتزی خاص اثر و جذابیت درونی متن ها و هماهنگی میان مفهوم و ساختار سریال نباید غافل ماند. رحمانیان به خوبی ابزار كار خود را می شناسد و تئاتر را نه آنچنان كه روی صحنه اتفاق می افتد بلكه با مختصات تلویزیونی آن ارایه می كند. به همین خاطر شیوه بیانی خاصی به خود می گیرد كه منحصر به همین كارگردان است.

منبع : روزنامه جوان