کمکهای اولیه

خونریزیها
تعریف: خونریزی عبارت از پارگی رگهای خونی بدن همراه با تغییر مسیر جریان خون از داخل دستگاه گردش خون به خارج آن می باشد که به دو دسته خونریزی داخلی و خارجی تقسیم می گردد.
الف) خونریزی خارجی
چنانچه بعد از خروج خون از رگها، خون از سطوح قابل مشاهده بدن به بیرون بریزد خونریزی خارجی گویند که اکثراً با انجام کمکهای اولیه در عرض ۱۰-۵ دقیقه بند می آید و بر سه قسم است :
۱- خونریزی سرخرگی (شریانی)
این خونریزی به دلیل کنترل مشکل آن خطرناک بوده و تهدید کننده حیات می باشد. علت، پارگی سرخرگهاست به همین دلیل خون به صورت جهنده، سریع و منقطع خارج می شود و حاوی خون روشن است.
۲-خونریزی سیاهرگی (وریدی)
علت این خونریزی پارگی سیاهرگهاست به همین دلیل خون به صورت ممتد، آرام و غیر جهنده خارج شده و حاوی خون تیره است و کنترل آن نسبت به خونریزی سرخرگی آسانتر است.
۳- خونریزی مویرگی
شایعترین فرم خونریزی خارجی است. خونریزی ناشی از پارگی مویرگها خفیف بوده و اکثراً با تشکیل لخته خون خود به خود بند می آید، مشکل اصلی در این خونریزیها خطر عفونت زخم است نه به هدر رفتن خون.
کمکهای اولیه در خونریزیهای خارجی
جهت کنترل خونریزی خارجی باید موارد اساسی به ترتیب و به سرعت انجام پذیرد :
۱- فشار مستقیم
مؤثرترین روش در کنترل خونریزیها می باشد که با گذاشتن یک گاز استریل یا پارچه تمیز روی محل خونریزی و ایجاد فشار بر روی محل با دست سعی در بند آوردن خونریزی می کنیم و یا می توان بعد از گذاردن گاز استریل بوسیله بانداژ محکم آنرا بست تا خونریزی کنترل گردد.
نکته مهم : برای بند آوردن خونریزی مهار نشده گاز بیشتری روی محل قرار داده و هرگز گازهای قبلی را از روی زخم بر ندارید.
۲- بالا نگه داشتن عضو دچار خونریزی :
این روش بیشتر در مورد خونریزی اندامها (دست وپا) کاربرد دارد که با قرار دادن عضو در سطحی بالاتر از سطح بدن بعلت نیروی جاذبه خونریزی کمتر می شود. در صورت وجود شکستگی در عضو، استفاده از این روش محدودیت دارد.
۳- فشار بر نقاط فشار
نقاط فشار نقاطی است که شریانهای اصلی بدن از نزدیک سطح بدن و روی استخوانها عبور می کنند مثل شریان بازویی ،شریان رانی و ...، که با فشار بر این نقاط نیز به بند آوردن خونریزی کمک می شود.
۴- استفاده از تورنیکه (شریان بند-گارو)
این روش فقط زمانی استفاده می شود که شریان بزرگی قطع شده، عضوی قطع یا له شده و کنترل خونریزی بوسیله روشهای قبلی امکان پذیر نیست وجان بیمار به دلیل خونریزی شدید تهدید می شود زیرا بعد از بستن تورنیکه خون به قسمتهای سالم پایین تر نمی رسد.
روش بستن تورنیکه :
۱- گاز یا دستمال را ۵ cm بالاتر از محل قرار داده تا علاوه بر نقش حفاظتی باعث افزایش فشار در آن نقطه گردد.
۲- دستمال فوق را با پارچه یا نواری به پهنای حداقل ۵ cm ثابت کنید وسپس اهرمی مثل چوب یا لوله خودکار روی آن قرار داده و بعد از قرار دادن اهرم گره بزنید و اهرم را آنقدر بپیچانید تا خونریزی قطع شود وسپس اهرم را بوسیله گره ثابت کنید.
نکات مهم :
۱ اندامی که با تورنیکه بسته شده، باید حتماً در معرض دید باشد.
۲- بعد از بستن تورنیکه به هیچ وجه نباید آن را از اندام جدا کرد و شل کردن چند لحظه ای آن با تصور خونگیری سایر بافتها ممنوع است.
§ استفاده از بازوبند فشارسنج، با فشار ۱۵۰ mmHg و استفاده از کمپرس سرد نیز می تواند در بند آوردن خونریزی مؤثر باشد.
ب) خونریزی داخلی
چنانچه خون بعد از خروج از رگ در داخل حفره ای از بدن ریخته و مشاهده نشود خونریزی داخلی گویند ک ه بر دو قسم است :
خونریزی داخلی قابل رویت (جمجمه- معده- مثانه) و خونریزی داخلی غیر قابل رویت (کبد- طحال).
در این خونریزیها بخشی از علائم و نشانه ها مربوط به خود خونریزی و بخشی مربوط به واکنشهای بدن نسبت به از دست رفتن خون است.
علائم کلی: رنگ پریدگی- پوست سرد و مرطوب- بی قراری- نبض تند وضعیف-کاهش فشار خون- گیجی، ضعف و بیهوشی
کمکهای اولیه در خونریزی داخلی :
۱ کنترل علائم حیاتی (نبض- تنفس- رنگ پوست- مردمک چشم و...).
۲- کنترل راههای هوایی.
۳- قرار دادن فرد در مناسبترین وضعیت.
مثلاً اگر مصدوم خونریزی داخل اندامی (دست وپا) دارد اندام را بالاتر نگه می داریم، اگر تهوع دارد وی را به پهلو می خوابانیم.
۴-درمان شوک (در شماره های بعدی بحث می شود).
۵- در صورت کاهش سطح هوشیاری به مصدوم خوراکی یا نوشیدنی نمی دهیم.
۶- رساندن بیمار به نزدیکترین مرکز درمانی.

منبع : فصلنامه پزشکی اجتماعی هوم