طرح تهران برای احیای نقش اکو

۱۰ کشور عضو اکو در شرایطی که جهان هنوز با عوارض بی سابقه ترین بحران اقتصادی دست به گریبان است در تهران جمع شدند. نشست جدید اکو در شرایط حساس برگزار شد شرایطی که در آن اغلب گردانندگان این مجموعه اقتصادی در اندیشه تقویت و توسعه این نهاد هستند. واقعیت این است که اکو تابلویی از آرزوهای بر زمین مانده ای است که ما و همسایگانمان برای دستیابی به جایگاهی شایسته در شاهراه اقتصاد جهان رسم کرده ایم. پس از قریب دو دهه از تولد این نهاد منطقه ای به نظر می آید افق های تازه ای فراروی آن گشوده شده است.
همه پایه گذاران این نهاد می دانند که در دورانی که بازار تجارت و اقتصاد تا حدی از انحصار چند قدرت تا حدی خارج شده می توانند در سایه یک اندیشه همگرایی گامی به پیش بردارند. از همین روست که اغلب کارشناسان حوزه اقتصاد و دیپلماسی نشست جدید اکو را از منظری تازه ارزیابی می کنند. مطرح کردن اکو به عنوان بازیگر تازه در روابط بین الملل به لوازمی نیازمند است که مهمترین آن ایمان و باور اعضا به «ظرفیت ها و توانمندی ها»ی این سازمان است. در این ارزیابی از قابلیت های سازمان فقط حجم صادرات و واردات اعضا نیست که مورد توجه قرار می گیرد بلکه همه فاکتورهای قدرت قلمرو این سازمان را باید سنجید. اکو اکنون به لحاظ برخورداری از امتیاز ژئوپولیتیک وضعیت بی نظیری دارد. یک سوی محدوده جغرافیایی این سازمان به آناتولی ختم می شود سوی دیگرش آسیای مرکزی و شبه قاره واقع است و بالاخره در قلب و کانون آن نیز ایران و خلیج فارس قرار دارد.
این نکته ای تعجب آور است که ارزش های موقعیت سوق الجیشی کشورهای تشکیل دهنده اکو تاکنون بیش از اعضای این سازمان از سوی قدرت ها و سازمان های حریف اکو جدی گرفته شده است. به طور مثال سازمان های مشابه یا موازی اکو نظیر آ. سه. آن یا سارک یا شانگهای تاکنون از امتیاز موقعیت ژئوپولیتیک خویش به مراتب بیش از خانواده اکو بهره جسته و همین مزیت مواصلاتی خویش را محرک جذب سرمایه گذاری خارجی قرار داده اند.
امتیازات نهفته دیگر در این ۱۰ کشور نیز متأسفانه مورد غفلت واقع شده است. اکو جمعیتی بالغ بر ۳۳۰ میلیون نفر را دربرمی گیرد که در کرانه مهمترین منابع هیدروکربن و شاهراه های انرژی جهان زندگی می کنند. وابستگی اقتصاد کشورهای پیشرفته به ثروت ها، جاده ها و فضای آبی و خاکی این منطقه بیش از هر نقطه دیگر است لذا سؤال اصلی این است که چگونه سازمانی که واجد این مزیت ها و مالک ثروتی انبوه، تولید ناخالصی به ارزش ۳۷۳ میلیارددلار و رقم مبادلات تجاری آن۱۶۵ میلیارد دلار است، این اندازه از قافله نهادهای منطقه ای فاصله دارد و سبب این عقب ماندن از پروسه همگرایی چیست
۲۰ سال زمان برای رشد و بالندگی سازمانی مثل اکو زمان اندکی نیست و به نظر می آید که برای جبران این تأخیر در «رشد تاریخی» باید گام های بلند برداشته شود.
تردیدی نیست که اکو بیش از هر چیز نیازمند دمیدن روح خودباوری در کالبد خویش است و باید باور کنیم که اگر اکو تاکنون در اندازه مقام تاریخی و درخور انتظارات ملت های خویش نبود اکنون همه چیز درباره سرنوشت آینده اکو به اراده و تصمیم دولت های عضو بستگی دارد.
در یک تمثیل ساده می توان اکو را یک شرکت سهامی فرض کرد که رونق و رکود آن به میزان سرمایه ای بسته است که صاحبان و سهامدارانش عرضه می کنند. عمر کوتاه، اما پرآموزه این سازمان نیز گویای همین حقیقت است که انگیزه و اندیشه دولت های عضو، نقش نخست را در نشو و نمای این نهال اقتصادی دارد.
از همین رو باید که مسیر طی شده اکو آسیب شناسی شود و موانع درون سازمانی و محیطی آن بازشناسی شود. سخن نماینده ایران در جمع خانواده اکو ناظر به این موضوع مبرم بود که تنها بنیاد منطقه ای ما برای نشستن در ردیف قطب های تأثیرگذار بین المللی ناگزیر از دمیدن روح احیاگری در کالبد خویش است.
● طرح تهران برای ورود اکو به معادلات اقتصادی
رئیس جمهوری کشورمان با نگاه به شرایط نوین اقتصادی که در صحنه بین المللی پدید آمده این بار با طرحی نوین در جمع نمایندگان اقتصادی این سازمان حاضر شد.
طرح مهم دکتر احمدی نژاد برپایه حذف دلار از مبادلات اقتصادی منطقه استوار است. احمدی نژاد به اعضای اکو پیشنهاد داد که تبادلات بین کشورهای عضو در یک پروسه زمانی از دلار به سایر ارزها انتقال یابد و ذخایر دلاری به ارزهای معتبرتر تبدیل شود. وی در این راستا تأکید کرد که بانک اکو تقویت شود و مراکز پولی و اعتباری جدیدی با سرمایه گذاری کشورهای عضو و سایر کشورهای علاقه مند تأسیس شود.
بدون تردید این طرح واکنشی به بحران اقتصادی غرب و سقوط هژمونی دلار است و گامی در جهت کاستن از نفوذ سیاسی ـ تجاری امریکا در منطقه است. این پیشنهاد از یک سو تکمیل سیاستی است که ایران و کشورهای مستقل برای جایگزینی دلار در معاملات نفتی دنبال می کنندو ایران را پرچمدار جنبش استقلال اقتصادی می کند و از سوی دیگر دستورالعملی برای احیای قدرت اکو است که به حاشیه نشینی و انفعال این سازمان در معادلات جهانی پایان می بخشد. نتایج این طرح نیز کاملاً قابل پیش بینی است. این طرح در وهله اول منجر به افزایش حضور قطب های اقتصادی جدید مانند چین و ژاپن شده و تحقق جهان چند قطبی را سرعت خواهد بخشید. در صورتی که سلطه دلار خاتمه یابد احتمالاً این حوزه بین دو یا چند واحد پول تقسیم می شود. افرادی که به پیشینه تاریخی اعتقاد دارند از یوان چین و ین ژاپن به عنوان واحد پول قوی اندوخته ها در آینده حمایت می کنند هر چند رقیب مستقیم دلار یورو است اما چنان که شماری از ناظران تأکید کرده اند که اگر سازمان هایی مثل اکو یا سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) بخواهد دلار را از مبادلات نفتی اوپک با سایر کشورها حذف کند، این مسئله موجب اختلال جدی در انحصار پولی اروپا یا امریکا بر تجارت منطقه خواهد شد.
چنان که کارشناسان پیش بینی کرده اند چشم انداز یورو در میان مدت خیلی امیدوارکننده نیست و افزایش بهای یورو در حال حاضر تنش هایی را در حوزه این واحد پولی در پی داشته است.
بحران اقتصادی اکنون پس از امریکا گریبان اروپا را نیز در برگرفته است و احتمال می رود در دهه های بعد نیروی کار منطقه اروپا سریع تر از امریکا پیر شوند که این امر قطعاً وضعیت اقتصادی کل بلوک غرب را مختل ساخته و فشار مالی اش را بیشتر می کند.
به هر حال طرح رئیس جمهوری دعوتی آشکار به احیای قدرت اکو و ایفای نقش آن در معادلات نوین اقتصادی است. احمدی نژاد پیش از این هم تأکید کرده بود «ظرفیت های فراوان موجود نشان می دهد که اکو در صورت رفع موانع موجود و ایجاد تحرک بیشتر می تواند عاملی مهم برای ایجاد همگرایی بیشتر بین کشورهای منطقه باشد.»
اینک تنها اتحادیه منطقه ای ما در انجام وظایف بی شمار خود بر پله نخست ایستاده است. از میان پروژه هایی که قرار است با دست و بازوی این نهاد تحقق یابد و ما در سایه آن با حضور ارجمند یک ائتلاف اقتصادی را در زندگی خود حس کنیم. رهایی از هژمونی دلار اولین گام حیاتی است.
بنابراین امروز، تحقق آرزوی یکپارچگی اقتصادی و ایجاد منطقه آزاد تجاری اکو ـ هدفی که چشم انداز «اکو ۲۰۱۵» نام گرفته است ـ نیازمند حرکتی تازه است. درست است که اکو در مسیر این هدف های بزرگ با محدودیت ها و مشکلاتی افزونتر از همتایان بین المللی اش روبه روست و این تصور هنوز وجود دارد که سازمان منطقه ای ما در قیاس با سازمان هایی چون آ.سه.آن، نفتا و اتحادیه اروپا هنوز کمبود ناشی از حضور یک قطب سرمایه گذار چون ژاپن در پاسیفیک را لمس می کند و فشارها و تهدیدات سیاسی قدرت ها هنوز گریبان اکو و اعضای آن را رها نکرده است، اما فرصت های همگرایی نیز پا به پای تهدیدات فراروی ملت های منطقه آغوش می گشاید و این گونه است که ما و همه ساکنان آن سوی ارس و هیرمند و اروند، در احوال نابسامان منطقه حضور یک نهاد جمعی را با تمام وجود حس خواهیم کرد.

هادی محمودی

منبع : روزنامه ایران