ورود به دنیای مردانه

● درباره بلوغ پسران
بلوغ فرآیندی تدریجی و هنجار است كه طی آن بدن كودك شروع به رشد و تغییر می كند و به تدریج به فردی بزرگسال و بالغ تبدیل می شود. اگرچه دخترها و پسرها در سنین مختلفی دوران بلوغ خود را طی می كنند، ولی بسیاری از ویژگی ها و خصوصیات آنها كاملاً مشترك و یكسان است. آنها اغلب از تغییراتی كه در بدن شان رخ می دهد، هم احساس شادی می كنند و هم دچار سرگردانی و تشویش می شوند.
تغییرات دوران بلوغ به طور ناگهانی و هم زمان ظاهر نمی شوند، بلكه تابع نظم معینی هستند كه طی چند سال رخ می دهند. این تغییرات سه مرحله عمده دارند كه عبارتند از: الف- مرحله پیش از بلوغ (۱۳ _ ۱۱سالگی)؛ كه در هر دو جنس به وسیله صفاتی مثل رشد سریع اندام ها، رشد صفات ثانویه جنسی (رشد سینه ها در دخترها، رشد بیضه ها در پسرها)، رشد غدد تناسلی، روئیدن مو در ناحیه شرمگاهی و زیر بغل قابل مشاهده است. ب- مرحله بلوغ (۱۵_ ۱۴سالگی)؛ كه طی آن سرعت رشد كم می شود و به تدریج صفات جنسی بارز می شوند. برای مثال، تغییر صدا و وجود اسپرم در ادرار پسرها و رشد سینه ها و اولین پریودهای ماهیانه در دخترها. پ- مرحله پس از بلوغ ( ۱۹ _ ۱۶سالگی)؛ كه نوجوان به رشد كامل خود رسیده است و طی آن غده های جنسی و اندام های تناسلی توانایی تولید مثل كردن را یافته اند.
● تغییرات جسمانی ناشی از بلوغ پسرها
دوره بلوغ برای پسرها با پیدایش صفات ثانویه جنسی شروع می شود و تا بلوغ كامل جنسی ادامه پیدا می كند. در این دوره بدن پسرها شاهد تغییرات جسمی، ذهنی، روانی و رفتاری گوناگونی می شود كه گاه خود آنها را دچار سردرگمی می كند. ترتیب كلی تغییرات جسمانی ناشی از بلوغ در پسرها عبارت است از: رشد غلاف بیضه و بیضه ها، رشد اندام های مختلف بدن، رشد آلت تناسلی، رویش موی زیر بغل، بم شدن صدا، رویش موی شرمگاهی، نخستین انزال های شبانه
این تغییرات معمولاً ۵ _ ۲ سال طول می كشد و هر نوجوانی نیز این دوره را طبق ویژگی های ژنتیكی خود پشت سر می گذارد. برخلاف دخترها كه هنگام تولد تمام سلول های فولیكول تخمك های خود را دارا هستند، پسرها با سلول های تخم (اسپرم) خود به دنیا نمی آیند، بلكه هنگام بلوغ هورمون های متعددی بر بدن آنها تاثیر می گذارد تا اسپرم به تدریج به وجود آید. (هورمون ها مواد شیمیایی قوی ای هستند كه توسط غدد درون ریز مثل غدد جنسی، لوزالمعده، هیپوفیز، تیروئید و غدد فوق كلیوی در بدن ساخته می شوند. این غدد، هورمون هایی را در جریان خون ترشح می كنند كه می توانند در سرتاسر بدن تاثیر گذارند.) اسپرم در بیضه ها تولید می شود و این عمل تا آخر عمر نیز ادامه خواهد یافت. مایع های دیگری نیز هم زمان با اسپرم در بدن پسرها تولید می شود كه هنگام انزال از مجرای ادراری آنها دفع می شود.
زمانی كه بدن پسرها شروع به تولید اسپرم می كند، معمولاً نخستین انزال شبانه نیز رخ می دهد. این انزال ها به صورت غیرارادی و در هنگام خواب است و ارتباطی به ارضای جنسی نیز ندارد. اگر پسرها برای چنین حالتی آمادگی ذهنی نداشته باشند، ممكن است از تجربه كردن انزال های شبانه خود دچار نگرانی و هراس شوند. در حالی كه این امر كاملاً طبیعی است و اگر والدین_ به ویژه پدرها _ شرایطی به وجود آورند كه فرزند پسرشان بتواند به راحتی درباره این گونه مسائل خود با آنها صحبت كند، می توانند اطمینان داشته باشند كه اطلاعات غلط و اشتباهی از منابع غیرمعتبر كسب نمی كند. پدر و مادر می توانند با تهیه كتاب های علمی_ پزشكی ساده و در دسترس گذاشتن آنها، شرایطی به وجود آورند كه فرزند پسرشان بتواند جواب پرسش های گوناگون خود را در این زمینه از منبعی معتبر، علمی و سالم به دست آورد. اغلب پسرها بعد از این مرحله (۱۶ _ ۱۵سالگی) توانایی بارور كردن و صاحب فرزند شدن را دارند. پس بهتر است والدین فرزند پسرشان را از این موضوع آگاه سازند.
● تغییرات هورمونی ناشی از بلوغ
تغییرات هورمونی در بدن پسرها باعث بروز بلوغ و آثار جانبی ناشی از آن می شود. این هورمون ها از غده هیپوفیز (واقع در مغز) و نیز غدد جنسی (بیضه ها) ترشح می شوند و با تاثیر گذاری بر سایر غدد بدن سبب رشد و تكامل اندام های جنسی، بروز صفات ثانویه جنسی و رشد بدن می شوند. در دوره بلوغ هورمون های جنسی (تستوسترون) به تدریج افزایش پیدا می كنند و در ۱۷ _ ۱۶ سالگی به نهایت ترشح خود می رسند و از آن پس به آهستگی كاهش می یابند تا در بزرگسالی به میزان معینی برسند.
● تغییرات خلقی ناشی از بلوغ
اغلب خانواده هایی كه دارای یك و یا دو نوجوان تازه بالغ شده هستند، با تغییرات و نوسانات خلقی این دوره، كاملاً آشنا هستند. نوجوان در یك لحظه غمگین، در لحظه ای دیگر شاد و سرمست و لحظه ای دیگر بسیار منطقی و معقولانه رفتار می كند. هیچ روش ساده ای برای مقابله با این گونه نوسان های خلقی نوجوانان وجود ندارد، تنها دانستن این واقعیت كه همگی نوجوانان از این مرحله عبور می كنند و به تدریج دارای خلق با ثبات و پایدار می شوند، تا حد زیادی می تواند از نگرانی ها و گرفتاری های آنان بكاهد و به آنها آرامش فكر بدهد.
بدیهی است زمانی كه نوجوان دچار نوسان خلق می شود، باید با او صبورانه رفتار كرد، راه های ارتباط كلامی را باز نگه داشت و حمایت و راهنمایی احترام آمیز خود را از آنان دریغ نداشت.
● تغییرات روانی_ اجتماعی ناشی از بلوغ
از آنجایی كه سرعت تغییرات جسمانی ناشی از بلوغ به اندازه ای است كه یك نوجوان نمی تواند احساسات و افكار خود را با همان سرعت با آن سازگار نماید، می تواند تاثیر فراوانی بر خودپنداره او گذارد و باعث نگرانی و آشفتگی فكری او شود. پژوهش های مختلفی نشان می دهند كه احساسات نوجوان در مورد خودش، با احساس او درباره بدنش رابطه ای مستقیم دارد. اغلب نوجوانان پسر برای داشتن اندامی متناسب، چهره ای جذاب و قدی متعارف چنان اهمیتی قائل هستند كه گاه موقعیت اجتماعی خود را براساس آنها ارزیابی می كنند. پسرهای تازه بالغ در آغاز شروع تغییرات جسمانی خود رضایت چندانی نسبت به ظاهر خود ندارند، و این احساس تا زمان آشنایی كامل آنها با توانایی ها و محدودیت های بدنی شان ادامه دارد. ولی به تدریج كه روند تغییرات كاهش می یابد، نوجوان نیز خود را با این دگرگونی ها سازگار می كند و عملكردهای خود را با شیوه هایی كه از نظر اجتماع مقبول و پذیرفته شده است، هماهنگ می سازد.
● راهكارهایی برای والدین
بلوغ دوره بحرانی گذر از كودكی به بزرگسالی است كه می تواند رابطه بین والدین و فرزندان را تحت الشعاع قرار دهد. بیشتر پدر و مادرها از بحران ها و آشفتگی های دوران بلوغ آگاه هستند. بلوغ موجب می شود كه نوجوان به گونه ای متفاوت رفتار و احساس نماید، نگاهش نسبت به جهان تغییر كند و رابطه اش با اطرافیان دستخوش تحولات زیادی شود.
نوجوانی كه زود بالغ می شود، در عین آن كه از مشاهده رشد خود نسبت به همسالانش احساس غرور و شادی می كند، گاه نیز دچار نگرانی و سردرگمی می شود و دوست ندارد كه از دوستانش خیلی بزرگتر (به لحاظ جثه و اندام) باشد. از طرف دیگر، نوجوانی كه دیر بالغ می شود، ممكن است در برابر همسالان بالغ شده خود احساس حقارت و كوچكی كند. پژوهش های مختلفی نشان می دهند، پسرهایی كه زود بالغ می شوند به دلیل آن كه زودتر به عنوان یك فرد بالغ پذیرفته می شوند، اعتماد به نفس بیشتری دارند. مشكل این گروه تنها این است كه دوره كودكی كوتاهی داشته اند. از طرف دیگر، پسرهایی كه دیر بالغ می شوند، اغلب دچار ضعف تعاملات اجتماعی هستند و همین امر موجب خود كم بینی و دشواری های گوناگونی در زمینه روابط اجتماعی شان می شود.
نكته قابل ذكر آن كه تغییرات ناشی از بلوغ را نباید تنها عامل تبیین ویژگی های روانی _ اجتماعی نوجوانان دانست. به عبارت دیگر، عوامل زیادی بر نوجوانی كه دوران بلوغ خود را طی می كند، تاثیر می گذارند كه هر یك به تنهایی در تعامل با دیگر عوامل می توانند تغییرات زیادی در رشد فكری _ ذهنی و روانی آن گذارند. از آن جایی كه نوجوانان درصدد كسب هویتی مستقل هستند، به تدریج اختلاف ها و تعارض هایشان با پدر و مادرشان شروع می شود، كه البته در بیشتر موارد وجود پیوندها و وابستگی های عاطفی عمیق و صمیمانه در خانواده موجب می شود كه این مشكلات و مسائل حل شود و تحت كنترل درآید.
برای نوجوانان ۱۶ _ ۱۳ ساله هیچ چیز ارزشمندتر از پذیرش بی قید و شرط آنان از سوی والدین و اعضای خانواده شان نیست. بیشتر پسرهای تازه بالغ در تلاشند كه به نظر دیگران سرسخت بیایند، در حالی كه بیشتر از هر زمانی به امنیت و رابطه ای صمیمی با اطرافیانشان احتیاج دارند. بهترین شیوه برای كمك به آنها، یافتن روش های سالم برون ریزی هیجانی است. پسرها می توانند برای هدایت انرژی های دوران بلوغ خود برنامه ریزی های متنوعی داشته باشند. فعالیت های ثابتی به آنها واگذار شود، امكان آموزش های مختلفی در اختیارشان گذاشته شود، شغل و كاری در حد توانشان به آنها داده شود و به آنها بیاموزیم كه چگونه از اوقات فراغت خود استفاده كنند. آشفتگی های ذهنی و نوسانات خلقی خود را چگونه كنترل كنند. از جمله می توانند به رژیم غذایی خود توجه كنند، نفس های عمیق در هوای آزاد بكشند، به پیاده روی بپردازند، ورزش كنند، از روش های آرام سازی عضلانی استفاده كنند و...
اغلب نوجوان ها در حدود ۱۷ _ ۱۶سالگی توانایی فكر انتزاعی، برنامه ریزی، مسئولیت پذیری و آینده نگری را به دست آورده اند و می توانند بسیاری از تغییرات ناشی از بلوغ را بپذیرند. والدین در این مرحله تنها كمكی كه می توانند به نوجوانان خود بكنند آن است كه محیط خانه را تبدیل به محیطی آرام و به دور از تشویش ها و مشاجرات گوناگون نمایند تا نوجوان بتواند در كمال آسودگی تنش ها و استرس های ناشی از این دوره را با كمترین آسیب جسمی و روحی این دوران به كمك والدینش حل كند. در اواخر نوجوانی (۱۹ _ ۱۸ سالگی) این طور به نظر می رسد كه خانواده تا حد زیادی به آرامش رسیده است. نوجوانان در این دوران نسبت به باورها، ارزش ها و دیدگاه های پدر، مادر و خانواده شان مطیع تر می شوند و به طور جدی تر به آینده فكر می كنند. نوجوانان پسر خواستار برقراری ارتباط بیشتر با سایر بزرگسالان هستند. آنها نیاز دارند كه با دیگر مردان جامعه آشنا شوند تا با آنان مردانه رفتار كنند. آنها می خواهند در جریان زندگی واقعی قرار گیرند. آنها می خواهند تا ماهیت روشنی از نقش های مردان برایشان ترسیم شود.
● والدین چه می توانند بكنند
۱ _ پسرها را نسبت به تغییراتی كه در پیش روی خود دارند، آگاه سازند و اطلاعات لازم را درباره رشدشان به آنها یادآور شوند. دادن سرنخ هایی ابتدایی درباره دگرگونی های جسمی _ ذهنی و روانی به نوجوانان پسر موجب آرامش، آسودگی و اعتماد به نفس اولیه آنان می شود.
۲ _ رفتاری توام با مهر و محبت با پسرها داشته باشند تا بتوانند اعتماد آنها را به خود جلب كنند و در صورت لزوم هنگام بروز مشكلات گوناگون در كنار آنها باشند.
۳ _ زمانی كه با نوسانات خلقی نوجوانتان روبه رو هستید، توجه داشته باشید كه خود آنها بیش از آنچه شما تصور می كنید دچار سردرگمی شده اند. آنان از علاقه بی پایان شما نسبت به خودشان آگاهند. به همین دلیل با احساس امنیت به شما اعتراض می كنند. در چنین مواقعی صبر كنید تا آرامش برقرار شود و به تدریج درباره علت ناراحتی او پرس و جو كنید. اگر نتوانید خود را كنترل كنید و بر سر نوجوانتان داد بزنید، ارتباط كلامی شما با او از بین خواهد رفت و او را از خود دور خواهید كرد.
۴ _ احترام متقابل، شرط زندگی توام با سلامت و بهداشت روان است. زمانی كه پدر و مادر به نظرات، ایده ها، افكار و عقاید نوجوانشان احترام بگذارند و به صحبت های او با آرامش گوش كنند، بدیهی است به او آموخته اند كه صحبت های آنها را گوش دهد و از آن میان راه خود را انتخاب كند.
۵ _ اغلب نوجوانان پسر به ورزش، بازی های گروهی، كلاس های آموزشی، گردش های علمی و... علاقه مند هستند. از این رو والدین می توانند با هدفمند كردن فعالیت های نوجوان به او یاری كنند تا استعدادها و توانایی هایش را شكوفا سازد و راهی به سوی آینده خود باز كند.
۶ _ دوست یابی و پیوستن به گروه های همسالان از ویژگی های عمده دوره نوجوانی است. بیشتر پسرها از بودن در جمع های بزرگ دوستانشان احساس رضایت و خرسندی می كنند. بدیهی است والدین نیز از این كه فرزند پسرشان را فردی موفق و اجتماعی ببینند، لذت خواهند برد. آنچه كه در این خصوص اهمیت دارد، راهنمایی ها و هدایت های والدین برای انتخاب دوستی مطمئن و موثر در زندگی نوجوان پسر است.
۷ _ از تجربه ها و خاطرات دوران بلوغ و نوجوانی خود برای فرزندتان تعریف كنید، آلبوم عكس های نوجوانی تان را با او ورق بزنید و برای او توضیح دهید كه در آن دوران چه احساسی داشته اید. به خاطر داشته باشید كه شما بهترین دوست و راهنمای فرزند نوجوانتان هستید.

ماندانا سلحشور

منبع : روزنامه شرق