تحول اقتصادی، طرحی مهم اما مبهم

چندی است که اجرای طرح تحول اقتصادی نقل افکار عمومی شده و به یکی از چالش برانگیزترین مباحث اجرایی تبدیل شده است. همان گونه که از نام طرح برمی آید، قرار است تحولی در ساختارهای اقتصادی پدید آید اما همچنان با گذشت چند ماه از طرح موضوع، هیچ اطلاعات مشخصی از آن در اختیار افکار عمومی قرار نگرفته و تنها به بیان یکسری از مبانی کلی بسنده شده است. آنچه مردم و کارشناسان به طور مبهم از این طرح می دانند آن است که مقرر شده با حذف یارانه های سنگین پرداختی به بخش های مختلف اقتصادی، مبلغ حاصل به صورت نقدی میان مردم تقسیم شود. البته در نحوه حذف یا تعدیل یارانه ها و همچنین نحوه پرداخت به مردم یا حمایت از برخی بخش ها، اختلاف نظرهای بسیاری وجود دارد تا بدان جا که هنوز این طرح بسیار حیاتی در هاله یی از ابهام کامل قرار دارد.
آنچه می توان از مبانی کلی طرح فهمید این است که اکثر قریب به اتفاق بخش های اقتصادی کشور از آن متاثر خواهند شد. بنابراین کسب اطلاعات دقیق، بررسی و تحلیل آن برای همگان ضروری به نظر می رسد. بازار سرمایه نیز به واسطه اینکه یکی از ارکان اقتصادی است که با ورود و خروج بخشی از نقدینگی کشور مواجه است و سبدی از سهام صنایع مختلف را به عنوان بازتابی از اقتصاد کشور در خود جای داده، با علاقه یی ویژه در پی کسب اطلاع از ابعاد اجرایی و تبعات این طرح است تا میزان تاثیر آن را در هر یک از پارامترهای کلان خود بررسی کند. بورس از یک سو به دنبال آن است که سهم احتمالی خود را از ۹۰ هزار میلیارد تومان یارانه پرداختی موجود بداند که قرار است این بار به نحوی دیگر تقسیم شود و از سوی دیگر صنایع مختلف حاضر را هر یک به نحوی متاثر از این طرح می بیند که ممکن است در ابعاد زمانی گوناگون از اجرای این طرح سود یا زیان کنند.
گرچه به علت در اختیار نبودن جزئیات کامل از این طرح، تحلیل آن بسیار دشوار و به احتمال زیاد با خطای زیادی همراه است اما اگر تنها بر این کلیت بخواهیم اظهارنظر کنیم که یارانه ها در حال حذف هستند، قیمت گذاری های دستوری باید جای خود را به نظام قیمت گذاری بازار بدهند و مبالغ موجود به طور کلی در اختیار مردم قرار گیرند، می توان در سناریوهای مختلفی مبادرت به تخمین اثرات طرح تحول اقتصادی بر بازار سرمایه کرد.
● آزاد شدن نقدینگی عظیم
به گزارش خبرنامه کارگزاری کارآمد، سال هاست که بازار سرمایه از لحاظ میزان جذب نقدینگی موجود در کشور در حال مقایسه با بازارهای موازی خود است. نتیجه این مقایسه به طور معمول در حالت کلی این بوده که به دلایل و شرایط مختلف این بازار در جذب موفق پول های موجود در جامعه ناموفق بوده است. اگر نخواهیم وارد جزئیات مطرح شده در این ارتباط بشویم، باید به این نکته توجه کرد که با تقسیم مستقیم یارانه ها به مردم، شاهد افزایش نقدینگی موجود در کشور خواهیم بود که بورس نیز می تواند به گزینه یی برای میزبانی این نقدینگی بدل شود. اگر از مشکلات و راهکارهای مربوط به فرهنگسازی و ایجاد بسترهای لازم برای جذب نقدینگی به بازار بورس صرف نظر کنیم، باید شرایط سرمایه گذاری را مورد توجه قرار دهیم تا ببینیم آیا صنایع حاضر در بازار قابلیت این را خواهند داشت که در ابعاد زمانی کوتاه مدت و بلندمدت به محلی برای ورود سرمایه های موجود در جامعه تبدیل شوند یا خیر؟ این سوال می تواند با بررسی کلی شرایط موجود صنایع پاسخ گیرد.
● کدام سود می کند و کدام زیان
آنچه از کلیت طرح تحول اقتصادی مستفاد می شود این است که قرار است اقداماتی جدی در جهت حذف یارانه ها و برداشتن موانع قیمت گذاری محصولات بر اساس سازوکار بازار، صورت گیرد. بنابراین مهم ترین فاکتورها در تعیین تاثیرات اجرای طرح، بررسی میزان یارانه های استفاده شده هر یک از صنایع و شرکت ها و همچنین نوع قیمت گذاری محصولاتشان است.
البته برخی مواد مورد نیاز تولید اکثر کارخانه ها مانند آب، برق و انواع سوخت مشمول پرداخت یارانه های دولت است. این موارد در مورد تمامی صنایع صدق می کند و حذف یارانه های آنها تاثیرات افزایشی بر هزینه های آنها دارد اما با توجه به آن که اکثر هزینه های تولید مربوط به مواد مستقیم مورد نیاز تولید محصول در اکثر صنایع است در صورتی که این مواد مشمول پرداخت یارانه باشند با حذف، تاثیراتی به مراتب بیشتر بر هزینه ها و سود واحدهای تولیدی می گذارند. بنابراین صنایعی که از مواد اولیه با نرخ ارزان استفاده می کنند که یا مشمول پرداخت یارانه است یا با فاصله از قیمت های جهانی به صورت حمایتی از سوی دولت در اختیارشان قرار می گیرد در معرض تهدید افزایش هزینه ها هستند که سودشان را تحت تاثیر عمیق قرار می دهد.
البته این موضوع لزوماً به معنای کاهش سود این صنایع نیست چون باید نحوه فروش محصولات شان نیز هم زمان مورد بررسی قرار گیرد که آیا با قیمت های جهانی یا نزدیک به آن قیمت ها به فروش می رسد یا مشمول نرخ گذاری دستوری از سوی دولت است؟
● صنایع چه تاثیری می پذیرند
اطلاعات موجود کفاف تحلیل دقیق تاثیرات احتمالی را نمی دهد اما بر مبنای چارچوب های کلی این طرح در راستای حذف یارانه ها و استواری قیمت گذاری محصولات بر اساس نظام عرضه و تقاضا شرایط دو صنعت مهم بورس را در مواجهه با این موارد بررسی می کنیم.
▪ فولاد
از اوایل دهه ۸۰ که بورس فلزات آغاز به کار کرد محصولات فولادی در قالب نظام عرضه و تقاضای این بورس خرید و فروش شده اند. قیمت های تعیینی نیز تابعی از روند نرخ های جهانی بوده است. بنابراین فولاد در اکثر موارد با قیمت های بین المللی که تابع بازار آزاد است به فروش رسیده است. البته بخشی از فروش این محصولات در قالب قراردادهای بلندمدت و با نرخ هایی کمتر از نرخ های جهانی بوده که این مساله در مورد تولیدکنندگان محصولات میانی صنعت فولاد از جمله شمش و بیلت نمود بیشتری داشته است. به این ترتیب صنعت فولاد تنها در بخش هایی که به صورت کنترلی و بلندمدت اقدام به فروش محصول می کرده با آزاد کردن کامل قیمت ها شانس سودآوری بیشتر را دارد و حجم فروش تولیدات به این صورت کم است.
اما برخلاف فروش محصول، تولیدکنندگان فولاد از یارانه های مختلفی در بخش مواد مورد نیاز تولید استفاده می کنند. بارزترین آن سنگ آهن است که نرخ هر ساله آن توسط وزارت صنایع و معادن تعیین می شود. تعیین دستوری این نرخ سبب فاصله زیاد قیمت های داخلی این محصول با نرخ های جهانی شده است. آن دسته از فولادسازانی که از سنگ آهن برای تولید بهره می برند در شرایط ورود این ماده به بورس کالا و تعیین قیمت بر اساس روند جهانی با افزایش چند ده درصدی هزینه ها مواجه می شوند. در این میان آن تولیدکنندگان فولادی که از آهن قراضه به عنوان ماده اولیه اصلی استفاده می کنند به علت هم گامی نرخ آهن قراضه با نرخ های جهانی، زیانی از این بابت متحمل نمی شوند. به جز سنگ آهن، سوخت و برق این تولیدکنندگان نیز هم اکنون با یارانه تحویل می شود که با حذف آن از این بابت نیز افزایش هزینه ها بر شرکت های فولادی مترتب است. بنابراین در مجموع گروه فولاد از اجرای این طرح با رشد بیشتر هزینه ها نسبت به عواید روبه رو می شود و کاهش سودآوری خواهد داشت.
▪ پتروشیمی
وجه بارز شرکت های پتروشیمی داخلی غالب بودن فروش در بازارهای جهانی نسبت به بازارهای داخلی است. به همین سبب اکثر فروش با نرخ های جهانی صورت می گیرد. در بخش فروش داخلی نیز قیمت های توافقی در اکثر موارد با تخفیف بین ۵ تا ۱۰ درصد عرضه می شود و معدود مواردی وجود دارد که میزان تخفیف بیش از این ارقام باشد. بنابراین فضای آنچنانی برای رشد سودآوری از طریق آزادسازی کامل قیمت ها وجود ندارد. در بخش هزینه ها اما تخفیف های زیادی شامل این شرکت ها شده است. آن دسته از شرکت های پتروشیمی که از خوراک اولیه گاز طبیعی استفاده می کنند خوراک خود را با نرخ هایی بسیار کمتر از قیمت های جهانی دریافت می کنند البته تصحیح این روند از مدت ها پیش آغاز شده و بخش اعظم آن انجام شده است. به علت حاشیه سود بالای این شرکت ها حذف تخفیف خوراک آنچنان خود را در کاهش سود نمایان نمی کند اما به هر ترتیب اثر کاهشی خود را می گذارد. اما برخی دیگر از شرکت های پتروشیمی از مشتقات نفت مانند نفتا و پلاتفرمیت برای تولید بهره می گیرند. این مجتمع های پتروشیمی از حاشیه سود کمتری نسبت به رقبای دسته اول خود برخوردارند. تا پیش از این خوراک این شرکت ها با تخفیف ۳۰ درصدی از سوی شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی در اختیارشان قرار می گرفته اما تصحیح این رویه نیز از سال پیش آغاز شده است. به این ترتیب تخفیف موجود از ۳۰ درصد در اکثر موارد به رقمی حدود ۵ درصد کاهش می یابد که به علت حاشیه سود کم، اثرات قابل توجهی بر سودآوری آنها می گذارد.
بنابراین با توجه به عدم افزایش آنچنانی سود شرکت های این گروه از بابت آزادسازی نرخ های فروش، تحویل خوراک بر اساس قیمت های جهانی یا با تخفیف ناچیز اثری کاهنده بر سود می گذارد تا گروه پتروشیمی نیز با نگاه غالب کاهش سود به طرح تحول اقتصادی بنگرد. بررسی سایر صنایع نیز با همین دید ارزیابی نحوه فروش محصول و تحویل مواد اولیه باید صورت گیرد. برای بررسی هر یک از صنایع عمده حاضر در بورس باید در بخش فروش ابتدا به این نکته دقت داشت که آیا قیمت ها دستوری تعیین می شود و در درجه دوم بازار فروش ارزیابی شود که آیا اساساً جایی برای افزایش نرخ توسط تولیدکننده وجود دارد؟
در بخش مواد اولیه نیز در ابتدا می توان به نحوه تعیین نرخ خرید ماده اولیه اشاره داشت و سپس به منابع تامین این مواد دقت کرد که ممکن است جای چانه زنی را برای خرید با نرخ های مناسب تر داشته باشد. البته در مورد مصرف آب، برق و انواع سوخت مصرفی به علت تعلق یارانه های سنگین، حذف آن به طور کلی تمامی صنایع را تحت تاثیر منفی قرار می دهد اما صنایع انرژی بر در این میان با زیان بیشتری روبه رو می شوند.

روزنامه اعتماد

منبع : بازیاب