سیدحسن تقی‌زاده

جنسیت: مرد
نام پدر: تقی
تولد و وفات: (۱۲۵۶ -۱۳۴۷) شمسی
محل تولد: ایران - آذربایجان‌شرقی - تبریز
شهرت علمی و فرهنگی: مورخ ، نویسنده و روزنامه‌نگار
اجداد او در قریه‌ای به‌ اسم ونند ، از توابع قصبۀ اردوباد ، به‌ دنیا آمده بودند. پدر او پس از تحصیل در نجف در شهر خود مدت بیست و چهار سال حوزۀ درس و مقام مقتدایی روحانی داشته است. تقی‌زاده در چهارده سالگی شروع به‌ تحصیل کرد ، ابتدا کتاب‌‌‌های فارسی معمول آن زمان و مقدمات عربی و بعد منطق و فقه و اصول را نزد علماء تبریز آموخت. وی در بین سنین چهارده تا هیجده سالگی به‌تدریج تحولی در رشتۀ تحصیلات و افکار او پدید آمد. نخست شوق زیاد به علوم ریاضی قدیم پیدا کرد و بعد به علم کلام و حکمت و طب قدیم روی آورد ، و دور از چشم پدر در راه علوم خفیه و تصوف و عرفان قدم نهاد؛ و در بعضی مسلک‌‌‌های دینی خلاف مشهور ، مانند طریقۀ شیخیه و غیره ، مطالعه و تحقیق کرد. بعد از فوت پدر ، درهجده سالگی آزادانه به تحصیل علوم جدید پرداخت و طب و تشریح و غیره را ابتدا نزد میرزا نصرالله سیف‌الاطبا و بعد نزد دکتر محمد کرمانشاهی ، معروف به کفری ، آموخت و هم به‌قدر کافی در زبان فرانسه پیشرفت کرد. در این اوقات در مدرسۀ دارالفنون مظفری تحصیل می‌کرد و در آنجا فیزیک نیز درس می‌داد. تقی‌زاده در سال ۱۳۱۶ق با همدستی چند نفر ، مدرسه‌ای به‌نام تربیت تأسیس کرد. وی در سال‌‌‌های ۱۳۱۸ق و بعد از آن در مدرسۀ آمریکایی تبریز به ‌فراگرفتن زبان انگلیسی پرداخت و نزد یکی از معلمان آمریکایی قدری از درجات عالیۀ علوم طبیعی را از روی کتاب‌‌‌های انگلیسی فراگرفت. در سال ۱۳۲۰ق به همراهی میرزا محمدعلی‌خان تربیت و میرزا سیدحسین‌خان عدالت و میرزا یوسف‌خان اشتیانی اعتصام مجله‌ای علمی و ادبی ، به‌ اسم "گنجینۀ فنون" که ماهی دو شماره منتشر می‌شد و یک سال دوام یافت ، تأسیس کرد. تقی‌زاده پس از امضاء فرمان مشروطیت چندین دوره به‌ وکالت مجلس از طرف مردم تبریز برگزیده شد و بعد از به‌ توپ بستن مجلس به اروپا رفت و مجلۀ "کاوه" را در آلمان منتشر ساخت. او با انتقال حکومت از قاجاریه به پهلوی مخالف بود ، اما بعد از انتقال قدرت به خانوادۀ پهلوی ، چندین مرتبه به ‌وزارت‌های مختلف منصوب شد. تقی‌زاده مدتی نیز در دانشگاه کمبریج و مدرسۀ مطالعات شرقی‌ زبان و ادبیات فارسی تدریس می‌کرد. بالاخره در تهران وفات یافت. از آثار وی: "مقدمۀ تعلیم عمومی یکی از سرفصل‌‌‌های تمدن"؛ "از پرویز تا چنگیز"؛ "گاهشماری در ایران قدیم"؛ "بیست مقاله"؛ "تمدنات قدیمه"؛ "مانی و دین او"؛ "تاریخ انقلاب ایران"؛ "تحفهٔ‌الملوک" ، یکی از متون قدیم مجهول‌المؤلف؛ "تاریخ عربستان و قوم عرب در اوان ظهور اسلام".

منبع : مطالب ارسالی