سلامت روان در معرض تهدید

در واقع عموم مردم به جنبه منفی بهداشت روانی توجه می كنند و همین كه مثلاً دچار افسردگی نیستند خود را به لحاظ سلامت روان در وضعیت مطلوبی می پندارند. در حالی كه مفهوم بهداشت روان شامل رفاه ذهنی، احساس خودتوانمندی، خودمختاری، كفایت درك همبستگی بین نسلی و توانایی تشخیص استعدادهای بالقوه هوشی و عاطفی در خود است. به عبارت دیگر بهداشت روان حالتی از رفاه است كه در آن فرد توانایی هایش را باز می شناسد و قادر است با استرس های معمول زندگی تطابق حاصل كرده و از نظر شغلی مفید و سازنده باشد و به عنوان بخشی از جامعه با دیگران مشاركت و همكاری داشته باشد لذا بهداشت روانی به همه افراد مربوط می شود نه فقط كسانی كه از بیماری های روانی رنج می برند.
امروزه حدود ۴۵۰ میلیون نفر از مردم دنیا از یك بیماری روانی یا رفتاری رنج می برند. طبق آمار سازمان بهداشت جهانی در سال ۲۰۰۱ ۳۲، درصد از عمر سپری شده با ناتوانی به دلیل بیماری های عصبی _ روانپزشكی است. بیش از ۱۵۰ میلیون نفر از مردم دنیا در هر برهه از زمان از افسردگی رنج می برند. حدود ۱ میلیون خودكشی موفق هر سال در جهان صورت می گیرد و حدود ۲۵ میلیون نفر از مردم جهان از اسكیزوفرنی، ۳۸ میلیون نفر از صرع و بیش از ۹۰ میلیون نفر از بیماری وابسته به مصرف الكل و سایر مواد رنج می برند. این آمارها گواه بر آن است كه بهداشت روانی مردم جهان به طور جدی تهدید می شود. در بسیاری از كشورهای پیشرفته دنیا ۳۵ تا ۴۵ درصد غیبت از محل كار به دلیل مشكلات روحی _ روانی است.
نكته مهم این است كه مشكلات روانی صرفاً یك بیماری روحی نیست بلكه در سلامت جسمانی افراد نیز تاثیر می گذارد. بسیاری از سرطان ها و بیماری های قلبی _ عروقی به دلیل وجود افسردگی یا استرس در افراد است. بیماری های روان تنی و هیستریك حجم وسیعی از بیماری ها را در سطح جهان شامل می شود. اولین و دومین عامل مرگ ومیر در ایران یعنی بیماری های قلبی _ عروقی و تصادف ارتباط مستقیمی با سلامت روانی دارد. در گزارش بهداشت جهانی در سال ۲۰۰۲ در بین ۱۰ رفتار مخاطره آمیزی كه برای انسان ذكر شده است، ۳ مورد آن روانی _ رفتاری بوده (روابط جنسی غیرایمن، مصرف دخانیات و الكل) و سه تای دیگر تحت تاثیر فاكتورهای روانی _ رفتاری قرار می گیرند (چاقی _ فشار خون و كلسترول بالا).
افسردگی آنچنان شیوعی یافته است كه از آن به عنوان «سرماخوردگی روانی» یاد می شود. ۲۹ درصد از افراد مبتلا به فشار خون، ۲۲ درصد افراد مبتلا به انفاركتوس قلبی، ۳۰ درصد افراد مبتلا به سل از افسردگی اساسی رنج می برند. بیماری روانی تنها بر فرد بیمار فشار وارد نمی كند، بلكه هزینه های عاطفی و مالی بسیاری نیز بر خانواده آنان وارد می كند و در واقع سلامت روانی اطرافیان بیمار نیز مورد تهدید قرار می گیرد. تخمین زده شده است، در دنیا از هر ۴ خانوار، حداقل یك فرد مبتلا به اختلال روانی یا رفتاری است.
آنچه كه با توجه به وضعیت اجتماعی _ اقتصادی جامعه ما اهمیت دارد نه صرفاً مبارزه با بیماری های روحی و حفظ سلامت روانی بلكه ارتقای بهداشت روان است. اولین و مهمترین گام در این زمینه دادن آگاهی عمومی نسبت به این مسئله است. مردم ما آگاهی كم یا غلطی درباره بیماری های روانی دارند. در تحقیقی كه در استان كردستان در سال ۱۳۷۷ انجام شد، نشان داده كه ۶۱ درصد مردم آگاهی ضعیفی از مفهوم بهداشت داشتند. ۳۵ درصد آنان معتقد بودند كه طب سنتی تاثیر زیادی در درمان بیماری ها داشته و ۱۲ درصد به دعانویسی جهت بهبود بیماری اعتقاد داشتند. همچنین اكثریت مردم ایران تصویر درستی از بیماری های روحی _ روانی ندارند و هرگونه بیماری روحی را دیوانگی می پندارند. یكی از اهداف سازمان جهانی بهداشت در سال ۲۰۰۳ انگ زدایی از بیماران روانی است كه نیازمند آموزش عمومی مردم و تغییر نگرش آنان نسبت به این مسئله است.
در نهایت اینكه باید به تعیین درست مفهوم سلامت برای مردم پرداخت. سلامت یك مفهوم صرفاً جسمانی نیست، بلكه شئون روانی _ اجتماعی نیز دارد. لذا آموزش مهارت های زندگی گامی موثر و اساسی در تامین و تضمین سلامت روانی مردم است. مهارت های زندگی شامل مهارت هایی است كه باعث افزایش توانایی های روانی _ اجتماعی فرد می شود و او را قادر می سازد تا به طور موثر با مقتضیات و كشمكش های زندگی روبه رو شود.

منبع : باشگاه اندیشه