یک قاشق عسل شنیدنی

تئاتر، هنری ا‌ست برای نمود عینی اندیشه‌ها. از این رو چونان بسیاری از هنر‌ها مبتنی برتکنیک‌های بصری است و اصولاً آنچنان که از نامش پیداست هنر نمودن و به نمایش گذاشتن است.
عجیب اینکه در میان رسانه‌های جمعی کشورمان آن دسته که جدی و مداوم به تئاتر می‌پردازند - چه به مفاهیم نظری و تکنیکی تئاتر و چه به اخبار و رویدادهای آن- رسانه‌هایی هستند که از تصویر یا هیچ بهره ندارند و یا بسیار کم از این ابزار استفاده می‌کنند.
بیشترین سهم تئاتر در رسانه‌های جمعی، مربوط به روزنامه‌‌ها، مجلات، رسانه‌های مکتوب و رادیوست و یکی از جدی‌ترین برنامه‌های مربوط به تئاتر در رادیو، برنامه جمعه‌ها با تئاتر است که هر جمعه از ساعت ۹:۳۰ الی ۱۱:۳۰ از شبکه رادیویی فرهنگ به سمع علاقه‌مندان می‌رسد.
رادیو فرهنگ سالهاست برنامه‌ جمعه‌ها با تئاتر را به شنوندگان علاقه‌مند به تئاتر ارائه می‌کند. این برنامه چیزی حدود ۵ سال به سردبیری نادر برهانی مرند، نویسنده و کارگردان نام آشنای تئاتر و تئاترهای رادیویی تولید شد و از حدود یک سال پیش سردبیری آن به کتایون حسین‌‌زاده سپرده شده است. حسین‌زاده که خود دانش‌آموخته رشته تئاتر است، پیش از این، بیشتر به عنوان کارشناس و مهمان در برنامه‌های رادیویی حضور داشته و همواره یک تئاتری بوده است.
● رادیو با تئاتر
برنامه «جمعه‌ها با تئاتر» آخرین اخبار و اطلاعات تئاتر در ایران و جهان را به شنوندگان خود ارائه می‌کند، به نقد و بررسی نمایش‌های روی صحنه می‌پردازد و گزارش‌هایی از نمایش‌های روی صحنه به شنوندگان خود ارائه می‌کند که گفت‌وگوهایی با کارگردانان، بازیگران و دیگر هنرمندان تئاتر و نیز تماشاگران هر نمایش هم ضمن این گزارش‌ها برای مخاطبان برنامه تدارک دیده‌ می‌شود. برنامه جمعه‌ها با تئاتر فقط به هنر نمایش در تهران و نمایش‌‌های در حال اجرا در سالن‌های مختلف پایتخت اختصاص ندارد.
بخشی از این برنامه سهم شهرستانی‌هاست و به گزارش خبرنگاران اختصاصی برنامه در شهرهای مختلف کشور اختصاص دارد. این برنامه به جز اطلاع‌رسانی درباره تئاتر‌های در حال اجرا، مسائل بنیادی، مدیریت و سیاستگذاری در تئاتر کشور را نیز بررسی می‌کند. این تنها برنامه رادیو فرهنگ نیست که به تئاتر اختصاص دارد. برنامه زنده هفت اقلیم که هر روز از رادیو فرهنگ پخش می‌شود، سه‌شنبه‌ها به تئاتر اختصاص دارد و البته بیشتر بررسی مسائل تئوری و تکنیکی تئاتر را مد‌نظر قرار می‌دهد.
مسئولیت تولید جمعه‌ها با تئاتر به عهده عماد توحیدی است و تهیه‌کنندگی این برنامه را ‌محمد حسینی برعهده دارد. رضا حاجی حسینی به عنوان کارشناس مجری در کنار حسن آزادی در اجرای این برنامه سهیم است و منصوره کرمی گزارش‌های این برنامه را تولید می‌کند. کتایون حسین‌زاده نویسنده، کارگردان و بازیگر تئاتر، سردبیری این برنامه را به پشتوانه تجربیات تئاتری و حضور در عرصه تئاتر کشور بر عهده دارد و این تنها برنامه‌ای است که کتایون حسین‌زاده در رادیو تولید می‌کند.
● جمعه‌ تئاتری‌ها
برنامه جمعه‌ها با تئاتر ساعت ۹:۳۰ جمعه‌ها از رادیو پخش می‌شود و به نظر می‌رسد این ساعت، وقت مناسبی برای چنین برنامه‌ای نباشد اما کتایون حسین‌زاده سردبیر این برنامه درباره این مسئله می‌گوید: شاید این ساعت از روز جمعه خیلی‌ها مشغول استراحت باشند ولی به عقیده من برنامه جای خود را در میان مخاطبانش باز کرده، طوری که نسبت به ۶ماه گذشته با ۵ درصد افزایش تعداد شنونده روبه‌رو بودیم. آنهایی که مشتاق شنیدن اخبار و رویداد‌های تئاتر هستند در این ساعت هم به رادیو گوش می‌دهند.
او معتقد است سیاست بی‌طرفانه او و همکارانش در پرداختن به رویداد‌های تئاتر با هدف کمک بیشتر به تئاتر و تئاتری‌ها، بی‌هیچ غرض‌ورزی و نقد و بررسی‌هایی صرفاً در جهت رشد و تعالی هنر نمایش باعث شده که به شنوندگان برنامه افزوده شود. البته به نظر می‌رسد اتخاذ و ادامه این سیاست درمورد یک برنامه تئاتری با توجه به شرایط حاکم بر تئاتر کشور کار ساده‌ای نباشد.
حسین‌زاده ضمن تایید دشواری این امر خوشحال است که او و همکارانش توانسته‌اند برنامه‌ای صرفاً در جهت ارتقای اطلاعات تئاتری مخاطبان بسازند. او معتقد است که در این برنامه کمتر به سمت اظهار نظرهای شخصی رفته‌اند و نگاه علمی و خبری به تئاتر کشور باعث شده بتوانند نظر جمع کثیری از مخاطبان خود را جلب کنند.
● بی‌طرف یا بی‌زهر
برنامه‌ای که به اتفاقات و رویداد‌های حوزه‌ای مانند تئاتر می‌پردازد در هر صورت، از نظرات و عقاید تئاتری‌ها به‌خصوص مدیران تئاتر بی‌نیاز نخواهد بود. حسین‌زاده هم با این امر موافق است و در این باره می‌گوید: قبلاً بخشی در برنامه داشتیم که به بررسی نظرات و دیدگاه‌های مدیران تئاتر و گفت‌و‌گو با آنها اختصاص داشت.
خیلی‌ها به برنامه ما آمدند؛ از آقای حسین پارسایی تا دیگر مدیران و هنرمندان تئاتر. در یک سال گذشته همه مسائل کلان تئاتر را مطرح کردیم. حرف‌های شنوندگان و هنرمندان را هم مطرح کردیم. حالا وقت آن است که یک قاشق عسل به شنوندگان‌مان بدهیم که تلخی ناشی از طرح مسائل و مشکلات مطرح شده را جبران کرده باشیم.
● از دو جنس مختلف
رادیو، رسانه‌ای است مبتنی بر صوت و کلام و پرداختن به مقوله‌ای مانند تئاتر در رسانه‌ای مانند رادیو حتی اگر صرفاً بر نامه‌ای برای اطلاع‌رسانی باشد، کار چندان ساده‌ای نیست. کتایون حسین‌زاده درباره راهکارهایی که برای جذب مخاطب یافته‌اند، می‌گوید: سعی می‌کنیم شیوه‌هایی اتخاذ کنیم که در نمایش‌های رادیویی هم استفاده می‌شوند. یعنی تخیل مخاطب را بر می‌انگیزانیم.
سعی می‌کنیم در گزارش‌ها، تصویر کاملی از آنچه روی صحنه رخ می‌دهد ارائه کنیم و برای ضبط نمایش‌های روی صحنه، قسمت‌هایی از تئاتر را انتخاب می‌کنیم که بازیگران دیالوگ بیشتری دارند و به واسطه عناصر صوتی مانند صدای بازیگر، افکت، موسیقی و ... تصویر کاملی از آن بخش در ذهن شنونده شکل می‌گیرد. کار ساده‌ای نیست ولی ما همه تلاشمان را می‌کنیم.
البته به جز این مسئله کتایون حسین‌زاده خیلی امیدوار است که بتواند با کمک همکارانش بیشتر از گذشته به تئاتر‌های روی صحنه بپردازند و از این رو که این برنامه فقط متعلق به تهرانی‌ها نیست، سهم تئاتر‌های شهرستان‌ها را در برنامه بیشتر کنند.
● تئاتر از نوع صوتی
تئاتر، هنر زندگی است و از زوایای مختلف می‌توان دیدگاه‌های مختلفی نسبت به‌ آن داشت. می‌شود به عنوان رویدادهای هنری درباره تئاتر اطلاع‌رسانی کرد، می‌شود به این هنر و مسائل آن نگاهی انتقادی داشت، می‌توان تاثیرات اجتماعی و فرهنگی آن را بر مخاطبان تحلیل کرد، می‌توان محتوای آثار را به بحث گذاشت و می‌توان از ابتکارات تکنیکی و سبک‌ها و شیوه‌های اجرایی جدید اطلاعات داد، گزارش‌هایی از پشت صحنه نمایش‌ها ارائه کرد و... با این طرز تلقی، تئاتر مقوله‌ای خواهد بود قابل ارائه در قالب‌های مختلف برنامه‌سازی در تلویزیون و رادیو.
تنوع شبکه‌های تلویزیونی و رادیویی و تعریف عملکردی که هر کدام دارند هم در تعیین زاویه دید یک برنامه به مقوله تئاتر بی‌تاثیر نخواهد بود. حال چرا سهم تئاتر در مقایسه با مقوله‌ای مانند سینما، در صدا و سیما این‌قدر محدود است، از آن دسته سوال‌هاست که به این سادگی‌ها نمی‌تواند مسئول مربوطه‌اش را یافت و از او پرسید!

منبع : تبیان فارس