پیشگیری از مسمومیت‌ها

شیوه جدید زندگی ماشینی و دسترسی آسان افراد جامعه به انواع مواد شیمیایی، داروها و سموم ، بدون داشتن اطلاعات كافی از شیوه نگهداری، مصرف، خطرات و هشدارهای مربوط به آنها، شیوع مسمومیت‌های اتفاقی و تعمدی را در جامعه به میزان زیادی افزایش داده است.در واقع مسمومیت‌ها هم در محیط كار و هم در خانه، جان افراد را تهدید می‌كند. مسمومیت‌های حرفه‌ای،كارگران شاغل در كارخانه‌های صنایع شیمیایی و نظامی‌را درگیر كرده و از سوی دیگر، استفاده از وسایل گاز سوز و مواد شیمیایی و شوینده در منازل و فقدان آگاهی‌های كافی، خطرات جدی را متوجه اعضای خانواده به ویژه كودكان می‌كند.
● آمار مسمومیت‌ها در‌ ‌ایران‌
بر اساس آمار سازمان پزشكی قانونی كشور در سال گذشته تنها بر اثر مسمومیت با مونوكسید كربن،۹۰۷ نفر جان سپردند.
آمار متوفیات ناشی از اعتیاد نیز در سال ۱۳۸۴ چهار هزار‌ ‌و۷۴۰ نفر است.بر اساس این گزارش تعداد مسموم شدگان بزرگسال مراجعه كننده به بیمارستان لقمان حكیم تهران به عنوان بیمارستان مركزی مسمومیت‌ها، حدود ۳۰ هزار مورد در سال‌ ‌است كه از این تعداد، حدود ۱۲ هزارنفر بستری می‌شوند، به طور متوسط، ۵۰۰ نفر از این افراد‌ ‌در بخش مراقبت‌های ویژه بستری و متأسفانه ۱۲۰ مورد (۱ درصد) به فوت منجر می‌شود.
به طور كلی، داروها، گاز مونوكسید كربن و دیگر گازهای سمی، سموم دفع آفات،‌ ‌محصولات بهداشتی، شوینده و آرایشی موجود در منازل، گیاهان سمی، فلزات سنگین، گزیدگی‌ها و غذای آلوده به سموم و مواد شیمیایی، مهم‌ترین عوامل ایجاد كننده مسمومیت در افراد هستند.
در كنار این موارد كه به صورت سهوی سبب مسمومیت می‌شود، به دلیل جوان بودن جمعیت كشور و سایر مسائل اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مرتبط با آن و شیوع سوء مصرف مواد مخدر، تعداد مسمومیت‌های عمدی از جمله خودكشی افزایش یافته است، به طوری كه بسیاری از افراد بدون توجه به باورهای مذهبی و سایر عواقب اجتماعی و خانوادگی اقدام به خودكشی می‌كنند.
اگرچه بسیاری از این مسمومیت‌ها به وسیله كادر پزشكی- درمانی كنترل شده و به مرگ منتهی نمی‌شود، اما این موارد خسارات جبران ناپذیری را به پیكره اقتصاد، سلامت و بهداشت جسمی‌و روانی جامعه و خانواده‌ها وارد می‌كند.
● چرا هفته پیشگیری از مسمومیت؟
خسارت‌های جانی و مالی مسمومیت‌ها ستاد مركزی اطلاع رسانی داروها و سموم وزارت بهداشت را به فكر انداخت تا یك هفته خاص را به عنوان هفته اطلاع رسانی و پیشگیری از مسمومیت‌ها نام‌گذاری كند تا در این هفته، راه‌های پیشگیری از بروز انواع مسمومیت‌ها، چگونگی كنترل آن و شیوه انجام‌ ‌اقدامات اولیه در مواجهه با فرد مسموم، بررسی گردد و اطلاع رسانی و آموزش عمومی‌به صورت وسیع و‌ ‌گسترده انجام شود.
در هر روز از این هفته ، یك موضوع خاص دنبال می‌شود. روز پیشگیری از بروز مسمومیت‌های حرفه ای- صنعتی، روز پیشگیری از مسمومیت ناشی از سوء مصرف مواد در جوانان، روز پیشگیری از بروز مسمومیت‌ها در اطفال، روز پیشگیری از بروز مسمومیت‌ها با مواد شیمیایی و شوینده خانگی، روز پیشگیری از بروز مسمومیت با سموم دفع آفات وآلاینده‌های محیط زیست ، روز پیشگیری از مسمومیت با مواد غذایی و گیاهان سمی‌و روز پیشگیری از گزیدگی‌ها، عناوین روزهای هفته پیشگیری از مسمومیت را تشكیل می‌دهند.
در این هفته، ارگان‌های اطلاع رسانی از طریق چاپ‌ ‌بروشورها و كتابچه‌‌های آموزشی برای آگاهی خانواده‌ها، نصب بیلبوردهای آموزشی در‌ ‌خیابان‌ها، توزیع پوسترهای جذاب و آگاهی دهنده در مراكز آموزشی- درمانی، دانشگاهها،‌ ‌مراكز آموزش عالی، كارخانه‌ها، مؤسسات، مدارس و عملیات وسیع اطلاع رسانی از طریق‌ ‌رسانه‌های عمومی‌شامل روزنامه‌ها، رادیو و تلویزیون اقدام به آموزش موارد متعدد‌ ‌پیشگیری و كنترل مسمومیت‌ها می‌كنند.
همچنین ارتقای فرهنگ و دانش عمومی‌جامعه در‌ ‌خصوص پیشگیری از مسمومیت‌ها ، آموزش عمومی برای پیشگیری از بروز مسمومیت و در صورت بروز، انجام اقدامات اولیه و ضروری درمانی در اقشار مختلف جامعه، ارتقای سطح سلامت و بهداشت عمومی‌جامعه و كاهش مرگ و میر ناشی از مسمومیت‌ها از دیگر اهداف كلی برگزاری هفته پیشگیری از مسمومیت‌ها ‌است.‌
● کمک های اولیه
▪ قوانین مربوط به كمك‌های اولیه
قانون نیز از افرادی كه صلاحیت ارائه كمك‌های اولیه را دارند و در مواقع اورژانسی به كمك مصدومین می‌شتابند، حمایت می‌كند اما اگر شرایط فرد اورژانسی نبوده یا بدون كسب اجازه از مصدوم اقدام به ارائه كمك‌های اولیه شده است و یا فرد صلاحیت این كار را نداشته و فقط برای خودنمایی و یا حتی قصد كمك این كار را انجام داده و یا بعد از ارائه كمك‌های اولیه پول و جبران خدمتی را كه ارائه كرده است درخواست كند ممكن است قانون برای وی مجازات‌هایی را درنظر بگیرد. گاه ممكن است امدادگر فرد بیهوشی را رها كند و به وضعیت فرد دیگری كه هوشیار است، بپردازد. در اینجا نیز قانون از مجازات این امدادگر نخواهد گذشت زیرا این غفلت و سهل‌انگاری می‌تواند به مرگ افرادی كه بیهوش هستند، منجر شود.
هر چند این قوانین در كشورها و مناطق مختلف متفاوت است اما به هر حال افرادی كه صلاحیت انجام كمك‌های اولیه را ندارند، نباید دست به این كار بزنند و برای كمك به فرد مصدوم بهتر است هر چه سریع‌تر با اورژانس تماس بگیرند (شماره ۱۱۵ برای تماس با اورژانس است) و در صورت امكان بستگان مصدوم را خبر كنند. این افراد می‌توانند از مصدوم مراقب كنند تا افراد سود‌جو از وضعیت وی سوء استفاده نكنند و یا وضعیت وی به بروز حادثه‌ای بدتر برای او منجر نشود مثلاً اگر مصدوم روی ریل راه آهن افتاده است باید به آرامی‌وی را از روی ریل كنار برد و یا اگر نزدیك منطقه آتش سوزی قرار دارد، باید با احتیاط فرد را به محل امنی منتقل كرد.
● هنگام تماس با اورژانس:
▪‌ همواره شماره ۱۱۵ را به یاد داشته باشید و آن را در دفتر تلفن و كنار تلفن بنویسید .
▪ وقتی با مركز اورژانس تماس می‌گیرید، نام و نام خانوادگی و شماره تماس خود را بگویید.
▪ آدرس محل مصدومیت فرد را به طور كامل و دقیق بگویید.
▪ از اینكه چه اتفاقی برای فرد افتاده و وضعیت وی چگونه است ، صحبت كنید
▪ تعداد مصدومان را بگویید. ‌

زهرا طیبی

منبع : روزنامه سلامت