یک بیماری باسابقه

آب آلوده و شرایط غیربهداشتی زندگی باعث شیوع بیماری شد و مرگ هزاران نفر را باعث شد. از آن هنگام هشت همه گیری جهانی وبا باعث تلف شدن میلیون ها نفر شده است. همه گیری جهانی (پاندمی) وبا یك همه گیری است كه سال ها به طول می انجامد و قاره ها و كشورهای مختلف را درگیر می كند. اولین همه گیری جهانی وبا از ۱۸۲۳-۱۸۱۷ میلادی طول كشید و در هند، آسیای جنوب شرقی، آسیای مركزی، خاورمیانه و روسیه گسترش یافت.تا میانه قرن نوزدهم تصور كلی در مورد شیوع بیماری های عفونی مانند وبا این بود كه «بخارات متعفن» عامل این بیماری ها هستند. اما همه گیری وبا در سال ۱۸۵۴ لندن باعث شد كه جان اسنو یك پزشك ساكن محله سوهوی لندن نظریه قدیمی را كنار بگذارد و نتیجه بگیرد كه بیماری توسط نوعی عامل سرایت كننده منتشر می شود.او به بالین بیماران فراوانی كه به وبا مبتلا شده بودند برده می شد اما خود او به وبا مبتلا نشده بود. از طرف دیگر مشاهدات او نشان می داد كه ابتدا فرد دچار اسهال و ناخوشی روده ای می شود و سپس سایر علایم و نهایتاً مرگ به وجود می آید. بنابراین نتیجه گرفت عاملی كه همراه آب و غذا توسط بیمار خورده می شود بیماری را به وجود می آورد و نه بخارات مسموم.اسنو كه به رغم شیوع وبا و فرار مردم از لندن در شهر باقی مانده بود، به دقت آمار بیماران فوت شده را مورد بررسی قرار داد. در اواخر آگوست ۱۸۵۴ موارد معدودی وبا در محله سوهو دیده می شد اما از شب ۳۱ آگوست تا اول سپتامبر ناگهان بیش از ۱۰۰ نفر در آن محله از وبا مردند. اسنو با تعیین محل هر مورد از بیماری دریافت كه بیشتر موارد بیماری در فاصله كوتاهی از پمپ آب واقع در تقاطع خیابان برود و خیابان كمبریج رخ داده است.اسنو با بررسی پمپ آب متوجه شد كه چاه زیر آن ۲۸ فوت عمق دارد و در عمق ۲۲ فوتی در فاصله نزدیكی از دیواره چاه یك مجرای فاضلاب قرار داشت. اسنو متقاعد شد كه فاضلاب عفونی باعث آلودگی آب چاه می شود، او یافته هایش را نزد مسئولان كلیسای محلی برد و آنها را قانع كرد این پمپ را بردارند. ظرف چند روز همه گیری وبا در آن محله متوقف شد و اسنو متقاعد شد كه علت را یافته است. نكته مهم این بود كه جان اسنو در حالی كه هنوز میكروب وبا كشف نشده بود، به كمك آمار توانست به پیشگیری از همه گیری وبا بپردازد. از اواخر دهه ۱۸۵۰ با ساخته شدن سیستم فاضلاب لندن آلودگی آب در لندن به جز قسمت شرقی آن برطرف شد. پزشك ایتالیایی فیلیپو پاچینی برای اولین بار در ۱۸۵۴ میكروب را در همه گیری وبا در فلورانس كشف كرد، اما كشف او نادیده گرفته شد تا در سال ۱۸۸۳ رابرت كخ پزشك آلمانی مستقلاً دوباره میكروب را كشف كرد.امروزه وبا دیگر آن بیماری مرگبار دوران قدیم نیست. در بسیاری از كشورهای پیشرفته مدت ها قبل از كشف آنتی بیوتیك ها با اصلاح سیستم فاضلاب و در دسترس قرار گرفتن آب بهداشتی دیگر از شیوع وبا خبری نیست. در این كشورها عملاً در صد سال گذشته وبا به بیماری بسیار نادری بدل شده است. آخرین شیوع وبا در آمریكا به سال ۱۹۱۳ مربوط می شود. اما بیماری هنوز در بخش هایی از جهان از جمله شبه قاره هند و آفریقای زیر صحرا هنوز شایع است و شكل محلی (آنومیك) به خود گرفته است.امروزه وبا را به راحتی می توان درمان كرد. نكته ای كه باید به آن توجه كرد آن است كه اغلب بیماری ملایم یا بدون علامت است، اما این افراد میكروب را از طریق مدفوع دفع می كنند و باعث آلودگی محیط می شوند.تنها ۵ درصد مبتلایان به شكل شدید بیماری مبتلا می شوند كه با اسهال شدید آبكی و گاه استفراغ همراه است. از دست دادن مایعات و املاح از راه اسهال باعث كم آبی بدن می شود. بنابراین اصل اساسی درمان جایگزینی آب و املاح با محلول های خوراكی مثل ORS است. در موارد خیلی شدید ممكن است تزریق داخل وریدی مایعات لازم باشد. در صورتی كه جبران كم آبی بدن به سرعت انجام گیرد، كمتر از یك درصد بیماران فوت می كنند. بنابراین نكته مهم مراجعه فوری به پزشك برای رفع كمبود آب و املاح بدن است.در حال حاضر آنتی بیوتیك های موثری در برابر میكروب وبا وجود دارد، كه تجویز آنها دوره و شدت بیماری را كاهش می دهد. درمان با آنتی بیوتیك ها به اندازه اصلاح فوری كم آبی بدن اهمیت ندارد. تجویز این داروها در عین حال طول مدت دفع میكروب از مدفوع كه محیط را آلوده می كند را كاهش می دهد.پیشگیری از وبا در یك جامعه وابسته به در دسترس قرار گرفتن آب سالم و دفع بهداشتی فاضلاب ها است.در صورتی كه در محل زندگی تان وبا شایع شد یا به محل هایی كه وبا در آن شایع است سفر می كنید نیز با اقدامات ساده ای می توانید سلامت خود را حفظ كنید. توجه داشته باشید كه تماس اتفاقی با بیماران وبایی باعث انتقال بیماری نمی شود و عامل بیماری به طور خوراكی وارد بدن می شود. اصل ساده در مورد بهداشت خوراكی ها و آشامیدنی ها این است: «بجوشانید، بپزید، پوست بكنید یا قیدش را بزنید.»در صورتی كه آب سالم در اختیارتان نیست تنها پس از جوشاندن آب یا كلر زدن به آب آن را مصرف كنید. چای یا قهوه كه با آب جوش درست می شوند سالم هستند. نوشابه های گازدار درون بطری در صورتی كه یخ به آنها اضافه نكنید آلوده نیستند.غذاها را به صورت پخته و در حالی كه هنوز داغ هستند بخورید، از غذاهای خام و نیم پخته اجتناب كنید.از سالاد پرهیز كنید و سبزیجات را كاملاً بپزید. از غذاها و نوشابه های فروشنده های دوره گرد دوری كنید.گرچه وبا می تواند بیماری مرگباری باشد، اما با انجام اقداماتی ساده قابل پیشگیری و در صورت مراجعه فوری به پزشك قابل درمان است. احتیاطات لازم را انجام دهید اما بی جهت هراس به خودتان راه ندهید.

علی ملائكه

منبع : روزنامه شرق