رجزخوانی به سبک آمریکایی

طی هفته اول اردیبهشت ماه در حالی كه تنها چند روز از انتشار نوار ویدیویی اخیر ابومصعب زرقاوی در یك سایت اینترنتی می گذشت، «جواد مالكی»، نامزد اصلی پست نخست وزیری عراق روی صفحه تلویزیون یكی از شبكه های ماهواره ای عرب ظاهر شد و در مورد آینده عراق با مردم این كشور صحبت كرد. این در حالی بود كه نوار ویدیویی زرقاوی نیز با بخش های مختلف و بی سابقه اش در یكی از این شبكه ها روی آنتن رفت و بسیاری را در عراق و سایر كشورهای عربی به تعجب و حیرت واداشت. همزمانی این دو برنامه اگرچه غیرعمدی به نظر می رسید، اما باعث شد تا میزان توجه و علاقه مردم عراق نسبت به دو رویكرد كاملاً متفاوت از آینده این كشور مورد ارزیابی قرار گیرد.
اگرچه حضور مردم عراق در انتخابات گذشته بر مسیری كه این كشور در آینده خواهد پیمود، صحه گذاشتند، اما انتشار اخباری جدید و بروز حوادثی پیوسته در عراق حكایت از موانع و مشكلات فراوان بر سر این مسیر دارد.
زرقاوی درست دو روز پس از انتشار نوار ویدیویی جدید «اسامه بن لادن» كه پیروان خود را به آمادگی برای «جنگی طولانی» فراخوانده بود، از برنامه های آینده اش خبر داد. این در حالی بود كه همزمان با انتشار یك نوار ویدیویی جدید از پیام ضبط شده ظواهری، مرد شماره۲ القاعده، «جورج بوش» نیز با استقبال از تشكیل دولت دایم در عراق، اعلام كرد كه جنگ دشوارتری در این كشور انتظار آمریكایی ها را می كشد.
تحلیلگران معتقدند كه سخنان اخیر رئیس جمهوری آمریكا در مورد جنگ عراق را در واقع باید روشن ترین واكنش واشنگتن در مورد بالا رفتن هزینه های این جنگ و رجزخوانی های اخیر رهبران القاعده دانست. این بدان معنا است كه دولت آمریكا نمی تواند نسبت به این گزارشها و رجزخوانی ها بی تفاوت باشد. حتی اگر شعاری كه می دهد فراتر از واكنش در برابر این نوع فشارها تبلیغ شود.
گزارش جدیدی كه اخیراً توسط گروه تحقیقاتی كنگره آمریكا منتشر شد، دلیلی روشن بر صحت این ادعا است. در این گزارش به صراحت تأكید شده است كه هزینه جنگهای عراق و افغانستان هم اكنون احتمالاً به رقم ۸۱۱میلیارددلار رسیده است. گروه تحقیق كنگره آمریكا در این گزارش تأكید می كند ۷۱درصد از كل هزینه هایی كه وزارت دفاع آمریكا برای جنگهای آمریكا اختصاص داده، در عراق صرف شده است. این در حالی است كه ۲۱درصد از این میزان به افغانستان اختصاص یافته و ۷درصد نیز صرف سایر نیروهای آمریكایی در نقاط مختلف جهان می شود.
پنتاگون پیش از آغاز حمله به عراق هزینه عملیات نظامی در این كشور را بسیار پایین تر از ۴۳۹ میلیارددلار پیش بینی می كرد كه گروه پژوهشی كنگره آمریكا اعلام كرده است. با این حال واشنگتن تلاش كرده تا آنجایی كه می تواند خود را از گمانه زنی ها و كنجكاوی ها در مورد آمار و ارقام غیررسمی از هزینه جنگهای آمریكا دور نگه دارد. زیرا این نقطه ای است كه می تواند در صورت فاش شدن اطلاعاتش، به پاشنه آشیلی در دست مخالفین دولت بوش تبدیل شود. اما واشنگتن تا زمانی می تواند در مقابل این كنجكاوی ها مقاومت و دلیل تراشی كند كه چیزی برای عرضه به مردم آمریكا داشته باشد. اگرچه دولت بوش اهداف و دستاوردهای جنگ علیه تروریسم را بسیار فراتر از جنگهای عراق و افغانستان برای آمریكایی ها ترسیم كرده است، اما در عین حال نمی تواند از تأثیرات تبلیغ موفقیت های ظاهری خود در این دوجنگ صرفنظر كند.
اما یكجانبه گرایی آمریكایی تا زمانی می تواند به حیات خود ادامه داده و نظر موافق و یا حتی ممتنع گروههای مخالف را با خود همراه سازد كه بر دموكراسی آمریكایی تأكید كند. براساس این رویكرد باید تعریف جدیدی از دموكراسی در جهان ارائه و جا انداخته شود.
دولت بوش در زمان وقوع حملات ۱۱ سپتامبر با شعار احیای هژمونی آمریكایی، حمایت اقشار مختلف دراین كشور را برای حمله به افغانستان جلب كرد. این همراهی در زمان سقوط حكومت طالبان كه واشنگتن آن رامهد تروریسم در جهان نامیده بود، به اوج خود رسید. اما نیروهای آمریكایی در یافتن رهبران این حكومت و سپردن آنها به دست عدالت ناكام ماندند. رئیس جمهوری آمریكا در سخنرانی های آتشین خود بارها تأكید كرده بود كه شبكه القاعده و رهبرانش متلاشی شده اند و روزی خواهد رسید كه این شبكه دیگر وجود خارجی نخواهد داشت. مردم آمریكا در انتظار تحقق این وعده ماندند، این در حالی بود كه هر روز تنها اخباری جدید از دستگیری برخی از فرماندهان القاعده در افغانستان و یانقاط دیگر جهان منتشر می شد. با این حال هنوز بن لادن و شبكه القاعده وجودداشت و حتی توانسته بودند ریشه های تفكر خود را تا غرب و اروپا نیز بگسترانند و عملیاتی مرگبار را با موفقیت طرح ریزی و به اجرا درآورند. از این رو ناگهان سكوتی معنادار در موردمحل اختصاص بن لادن و دیگر سران كلیدی القاعده حكمفرما شد و بتدریج شعاری دیگر برای جنگ علیه تروریسم و به دست آوردن دل آمریكایی ها شكل گرفت:«اشاعه دموكراسی آمریكایی در جهان!»
از نظر آمریكایی ها این شعار چنان تأثیر و نفوذی داشت كه نه تنها وعده متلاشی ساختن القاعده را از یاد مردم آمریكا زدود، بلكه توانست به دستمایه ای مؤثر برای تهاجمی دیگر به كشوری «سركش» قرار گیرد. حتی اگر هیچ كشوری جز انگلیس حاضر نباشد كه نیروهایش را برای تحقق شعاری آمریكایی به میدان نبرد، بفرستد. بدین ترتیب یكجانبه گرایی آمریكایی این بار با جدیتی بیشتر، خدمتی را كه می توانست به گسترش دموكراسی آمریكایی در جهان بكند، به مردم آمریكا معرفی كرد تا روحیه همصدایی را بار دیگر در میان آنان زنده كند.
پس از آنكه نیروهای آمریكایی به عراق پا گذاشتند و مناطق مختلف این كشور یكی پس از دیگری به اشغال آنان درآمد، استقبالی كه واشنگتن از عراقی ها انتظار داشت، صورت نگرفت. اما به جای آن مقاومت علیه اشغالگری نیروهای آمریكایی در جای جای عراق سربرآورد و طرفدار پیدا كرد. نظامیان آمریكایی اگرچه توانستند با انجام عملیات هایی، در سركوب این مقاومت تا حد زیادی توفیق حاصل كنند، اما مخالفت باحضور آمریكایی ها در عراق چهره دیگری هم داشت. توان نظامی آمریكایی ها باعث شد تا پیكان حملات انتحاری به سوی دیگری نشانه رود: امنیت در عراق.
نیروهای مخالف اشغالگری به تدریج به جای حمله به نیروهای خارجی و نظامیان تحت آموزش عراقی، بر روی اهداف جدیدی متمركز شدند. این اهداف نه توان دفاع از خود داشتند و نه كسی پیدا می شد تا امنیت جانی آنها را تأمین كند. تعداد كشته های غیرنظامیان در عراق ناگهان رو به افزایش گذاشت. تا جایی كه هم اكنون هر عراقی هنگام خروج از خانه با اعضای خانواده خود به گونه ای خداحافظی می كند كه گویی دیگر هرگز بازنخواهد گشت. شبه نظامیان در عراق برای ناامن كردن بیشتر عراق تلاش كردند كه زمینه نزاع قومی را نیز در این كشور فراهم آورند. اكنون اوضاع جدید در حالی به عراق تحمیل شده است كه دولت مالكی خود را برای گرفتن زمام امور در این كشور آماده می كند و باید با مشكلات عدیده و تازه ای دست و پنجه نرم كند. براساس آخرین گزارش ها از اوضاع عراق در حدود ۱۰۰ هزار خانوار عراقی در سراسر این كشور مجبور به ترك خانه و كاشانه خود شده اند. در همین حال براساس نظرسنجی ای كه یكی از مؤسسات آماری آمریكا انجام داده است، اكثریت مطلق مردم عراق از شرایطی كه دولت «جورج بوش» برای آنها فراهم كرده است، ناراضی هستند و اقتصاد كشورشان را در شرایط ناگواری ارزیابی می كنند. این نظرسنجی همچنین نشان داد كه مردم عراق اعتقاد دارند كشورشان هم اكنون نسبت به سال های گذشته بیشتر شاهد اختلاف گروه های سیاسی است. این شرایط در حالی است كه سران القاعده با انتشار نوارهای سریالی خود تلاش می كنند علاوه بر مردم عراق به آمریكایی ها نیز اعلام كنند كه به مقاومت ادامه خواهند داد، بنابراین «جنگی طولانی» در پیش راه است. آنان در واقع از این نظر با جورج بوش هم عقیده اند. رئیس جمهوری آمریكا گفته است كه تشكیل دولت جدید عراق شروع فصل جدیدی در زمینه حضور آمریكایی ها در عراق است و مردم آمریكا باید برای روزهای سخت و جانفشانی در آینده آماده شوند.
بدین ترتیب او نیز بر جنگی طولانی صحه گذاشت. رئیس جمهوری آمریكا برای اینكه بار دیگر اهداف جنگ علیه تروریسم را به مردم كشورش گوشزد كند، گفت: «استقرار دموكراسی مانع این است كه عراق برای تروریست ها به یك بهشت امن برای طراحی حملات علیه دیگر كشورها تبدیل شود».
اما آمار و ارقام تقریباً رسمی تأكید می كنند كه روند كاملاً متفاوتی در وزارت دفاع آمریكا در جریان است. از یك سو ژنرال های سرشناس ارتش این كشور بر عزل رئیس این وزارتخانه تأكید می كنند و از سوی دیگر گزارش ها نشان می دهند كه هزینه ادامه حضور نظامی آمریكا در عراق بسیار غیرقابل تحمل شده است. بوش توانسته است تاكنون با حمایت قاطع از وزیر دفاع خود، ادامه حضور وی را در دولتش تضمین كند. اما این حمایت ها هرگز نمی تواند نقش بازدارندگی خود را در مقابل اشتباهات آینده رامسفلد حفظ كند. هزینه هایی كه آمریكا برای طرح های رامسفلد در پنتاگون داده است فراتر از یك دعوای حزبی میان دموكرات ها و جمهوریخواهان جلوه كرده است. این در حالی است كه واشنگتن تاكنون هرگز نتوانسته است برای سؤال همیشگی منتقدان كه چرا رهبران القاعده هنوز دستگیر نشده اند، جواب درستی پیدا كند. شعار اشاعه دموكراسی در جهان نیز اكنون كاركرد خود را تا حد زیادی از دست داده است، زیرا نتایجی كه این رویكرد در كشورهای دیگری نظیر مصر به دست آورده بود، اكنون در حال كمرنگ شدن هستند. به طور مثال «حسنی مبارك» هم اكنون به راحتی و بدون هیچ قید و شرطی اعلام می كند كه حالت فوق العاده را در مصر بار دیگر تمدید خواهد كرد. سركوب نیروهای مخالف نیز در این كشور از سر گرفته شده است.
همچنین اوضاع در افغانستان هم آن طور كه باید بر وفق مراد آمریكایی ها نمی گذرد. با این كه نیروهای خارجی در این كشور هر از گاهی با انجام عملیاتی گسترده موفق می شوند تعداد زیادی از نیروهای طالبان را از بین برده یا دستگیر كنند، اما هر روز اخبار جدید از افزایش توان این نیروها در افغانستان به سوژه اصلی خبرگزاری های جهان تبدیل می شود. همچنین گزارش ها از این كشور حاكی است كه امنیت فقط در شهر كابل آن هم به طور نسبی تأمین شده است و سایر نقاط این كشور به خصوص مناطق جنوبی عملاً از حیطه نفوذ و اقتدار دولت مركزی بیرون هستند.
از سوی دیگر هم اكنون عراق به صحنه اصلی جنگی كه آمریكا آن را نبرد علیه تروریسم نامیده تبدیل شده است. بن لادن و بوش از ادامه جنگ در آینده سخن می گویند در حالی كه به سختی می توان كوچك ترین نشانه ای از پیروزی هر یك از طرفین در این جنگ پیدا كرد. این جنگ نیز مانند سایر جنگ ها قربانیانی دارد، اما قربانیان این جنگ از گروهی كه ناباورانه در وسط میدان قرار گرفته اند، تأمین می شود.

حسن بنانج

منبع : روزنامه ایران