نوآوری، سنتی دیرینه در صنعت پهپاد کانادا

كشور كانادا با اتكا به صنایع پهپاد خود كه به سرعت در حال رشد است، محصولات ویژه‌ای را تولید می‌كند و عمده‌ی این تولیدات به منظور صادرات انجام می‌پذیرد. نوآوری سابقه‌ای دیرینه در صنعت هوانوردی كانادا دارد. حضور دایمی و موفق جت بدون‌سرنشین سی‌ال‌ـ‌۲۸۹ در بازار پهپاد فرانسه و آلمان گواهی است بر یك طرح دیرپای كه از سالیان گذشته توسط كانادا ایر توسعه یافته است. مشابه‌ی آن پیش‌نمونه‌های جنگنده‌ی سرنشین‌دار اورو اَرو كانادایی هستند كه چنان قابلیت‌هایی را در پرواز نشان دادند كه برای سالیان متمادی در طرح‌های دیگر مشاهده نشد. اما ناگفته نماند كه كانادا در استفاده از طرح‌هایش برای خودش خیلی موفق عمل نكرده است.
اگر از بالا و در سطح كلان به صنایع پهپاد كانادا بنگریم، تقریباً مجموعه‌ای متشكل از كسب‌و‌كارهای كوچك كه در زیرحوزه‌های خاص فعالند را مشاهده می‌كنیم. به جرأت می‌توان ادعا كرد كه این مجموعه، هدف مشتركی را دنبال می‌كند. این هدف مشترك صادرات است، به‌طوری‌كه آمریكا در این مقوله‌، رتبه‌ی نخستِ تجارت با كانادا را در اختیار دارد. این موضوع سبب شكل‌گیری شركت‌های تراز بالایی در كانادا شده كه همواره سعی می‌كنند موقعیت خود را در میان پیشتازان جهانی حفظ كنند. این شركت‌ها در كل به‌عنوان موردكاوی‌هایی هستند كه چگونگی تأثیر نوآوری و سرعت را در مبحث بازاریابی به تصویر می‌كشند، عواملی كه بدون وجود آن‌ها، رخنه در بازارهای خاص با دشواری‌هایی همراه است.
مثال بارز آن، شركت سی‌دی‌ال سیستمز واقع در كالگاری است كه فعالیت‌های نخستینِ تحقیق و توسعه‌ی خود را در زمینه‌ی سامانه‌های كنترلی، جدا از مركز تحقیق و توسعه‌ی دفاعی كنونی كانادا آغاز كرد. سی‌دی‌ال سیستمز اكنون شاهد نصب نرم‌افزار كنترلی خود بر روی سامانه‌ی پهپاد شدو و نیز بسیاری از پهپادهای هدف و پهپادهای ناوگان سطحی و زمینی ارتش آمریكا است. این شركت در طرح استاناگ ۴۵۸۶ نیز فعال است، به گونه‌ای كه با سرمایه‌گذاری وزارت دفاع كانادا در ساخت سامانه‌ی‌ كنترل زمینی آن مشاركت دارد. این سامانه‌ی‌ كنترل زمینی در مركز تحقیق و توسعه‌ی دفاعی كانادا جایگاهی ویژه برای خود دست و پا كرده است به‌طوری‌كه در دیگر طرح‌های پژوهشی، نقش بستر آزمون و ارزیابی را بر عهده دارد.
بازیگر قهار دیگر در این میدان، شركت شراینر كانادا است. این شركت در زمینه‌ی تأمین پهپادهای هدف، متخصص است و به همین خاطر خدمات منحصر بفردی را عرضه می‌كند. از جمله‌ی آنها موردی در سال ۲۰۰۳ بود كه یك پهپاد هدف دریایی را به پهپادی تبدیل كرده كه از عهده‌ی مأموریت‌های تجسسی/مراقبتی/شناساییِ نیروهای مسلح كانادا برآید. شراینر كانادا برای كنترل بسیاری از پهپادها از نرم‌افزار سی‌دی‌ال سیستمز استفاده كرده است.
شركتی كه در مسابقه‌ی نوآوری، برگ برنده را از آن خود كرد، شركتی كوچك و نوپا در اُتاوا بود به نام میست موبایلیتی اینتگرِیتد سیستم تكنالجی (ا‌م‌ام‌آی‌اس‌تی). این شركت شیوه‌ای كاملاً متفاوت را در توسعه‌ی پهپادها در پیش گرفته بود، به‌طوری‌كه كار را با یك سامانه‌ی چترِ هدایت‌پذیر آغاز كرد. هنگامی كه مركز فرماندهی عملیات‌های ویژه‌ی آمریكا (سوكوم) متوجه‌ی این سامانه و قابلیت‌های بالقوه‌ی آن شد، با شركت ا‌م‌ام‌آی‌اس‌تی وارد مذاكره شد و برای ساخت سامانه‌ای كه تمامی پارادایم‌های پهپادی را عوض می‌كرد، قرارداد بست. پهپاد اسنوگوس (غازبرفی) كه وزارت دفاع آمریكا نام سی‌كیو ـ ۱۰ ای را برایش برگزید، یكی از كاربردهای محصول ا‌م‌ام‌آی‌اس‌تی است. این پرنده‌ی بدون‌سرنشین در واقع یك پارافویل خودكار با هدایت جی‌پی‌اس و مجهز به یك موتور ملخی است و به یك كامیون پرنده شبیه است؛ می‌توان آن را از پشت یك اچ‌یو‌ام‌ام‌وی پرتاب كرد و یا از داخل یك هواپیمای ترابری از ارتفاع ۲۶ هزار پا رها كرد. اسنوگوس با داشتن این شاخصه، پدیده‌ای چندمنظوره و فوق‌العاده است. محموله‌ی آن از شش واحد متغیر تشكیل شده، به‌طوری‌كه می‌توان آن‌ها را متناسب با هر مأموریت تغییر داد؛ از ۲۷۲ كیلوگرم در مأموریت‌های كوتاه‌مدت گرفته تا ۲۳ كیلوگرم در مأموریت‌های درازمدتِ تجسس، مراقبت و شناسایی كه بیش از ۲۰ ساعت به طول می‌انجامد. برای بكارگیری این بدون‌سرنشین، تنها یك گروه چهار نفری كفایت می‌كند. مركز فرماندهی عملیات‌های ویژه‌ی آمریكا برای خرید نُه سامانه‌ی اسنوگوس، ۲۵۰ هزار دلار هزینه كرده است و برای تأمین ۴۰۰ سامانه‌ی دیگر نیز در حال مذاكره است.
در بازار ریزپهپادها، مایكروپایلوت در پی تسخیر بازار اتوپایلوت‌های كوچك است. مایكروپایلوت‌هایی كه اخیراً تولید شده‌اند، فقط ۲۸ گرم وزن دارند و این امر، پژوهش‌گران و تولیدكنندگان سراسر جهان را قادر می‌سازد طرح‌هایی به مراتب كوچك‌تر را دنبال كنند. شركت سازنده با بهره‌گیری از ۱۵ نیروی انسانی و درآمد سالانه‌ی ۵/۱ میلیون دلار، كماكان در حوزه‌ی كاریش پیش‌رو است. بسیاری از شركت‌های كانادایی نیز در كورس موفقیت قرار گرفته‌اند. حتا فعالان سرشناس دفاعی نظیر "جنرال داینامیكس كانادا" نیز در حال ورود به این بازار هستند. جنرال داینامیكس كانادا برای تولید كوچك پهپادِ خودكار گراس‌هاپر با شركت‌های كوچكی از قبیل زیفوس تكنالجیس، ادونسد ساب‌سونیكس و سی‌دی‌ال سیستمز هم‌گروه شده است. شركت باسابقه‌ترِ كی‌فورسیس نیز چند طرح نوآورانه را برای سامانه‌های پهپاد تاكتیكی در دست اجرا دارد كه این خود باعث تقویت توانمندی‌های گروه می‌شود. علی‌رغمی كه طرح‌های یادشده از جامعیت لازم برخوردار نیستند، ولیكن در رساندن صنایع پهپاد كانادا به مرحله‌ای از رشد و پویایی، تأثیرگذار هستند.
سال گذشته شاهد رشد و شكوفایی پهپادها در وزارت دفاع كانادا بودیم. ماجرا از آن قرار بود كه به منظور تجهیز فوری نظامیان كانادایی مستقر در افغانستان، از یك پهپاد تاكتیكی استفاده شد و این مساله، حقیقت پهپاد را برای نیروهای مسلح كانادا روشن ساخت و قابلیت‌های آن را به رخ كشید. خرید پهپاد تاكتیكی اسپروِر فرانسوی از طریق شركت اورلیكان اروسپیس به مبلغ ۳/۳۸ میلیون دلار، ارتش را واداشت تا خود مستقیماً در روند مالكیت، بكارگیری نیروی انسانی، آموزش و استفاده از حریم هوایی دخالت كند. و چون به آن نیاز فوری داشت، مراحل نهایی تحویل‌گیری را به سرعت پایان رساند و آن را در كوتاه‌ترین زمان، در كابلِ افغانستان مستقر كرد. كانادا، اسپرور را در پشتیبانی از نیروهای ناتو در افغانستان به‌ كار گرفت.
علی‌رغمی‌كه اسپرور در محیطی به مراتب خشن‌‌تر از آن‌چه كه برای آن طراحی شده، بكارگیری شد و زمان بسیار كوتاهی نیز به آموزش قبل از بكارگیری آن اختصاص یافت ولیكن، ارزش‌های خود را به لحاظ تأمین به‌موقعِ اطلاعات برای نیروهای كانادایی به اثبات رساند.
تجربه‌ی نخست نیروهای مسلح كانادا در دست‌یابی و بكارگیری یك پهپاد تاكتیكی، نكته‌های آموزنده‌ای را با خود به‌همراه داشت؛ با وجود محدودیت شدید در جدول زمان‌بندی، خوش‌بختانه نیروهای مسلح كانادا توانست با هدف رفع كاستی‌ها، ثمره‌ی چندین‌سال آزمون‌ها‌ی "مركز آزمایش‌های نیروهای مسلح كانادا" (سی‌اف‌ئی‌سی) را استحكام بخشد. بهار سال ۲۰۰۲، این مركز با مشاركت ارتش كانادا، آزمایش‌هایی را بر روی یك ریز‌پهپاد، یك پهپاد تاكتیكی و یك پهپاد میان/پایا پرواز انجام داد كه با تداوم آن در سال ۲۰۰۳، آزمون‌های تجسس/مراقبت/شناسایی پاسیفیك را به اجرا درآورد. در این آزمون‌ها، یك پهپاد میان/پایا پرواز در پشتیبانی از عملیات‌های دریایی به یك رادار دریایی مجهز شد.
آزمایش‌های فوق این امكان را فراهم ساخت كه گروه‌های فنی و عملیاتی، از پهپادها در ساختار صنعتی حاكم بر كانادا استفاده كنند. نكته‌ی مهم‌تر، قاعده‌مند‌سازی خط ‌مشی‌های تأیید پروازِ پهپادها با توجه به درخواست‌های نیروهای مسلح كانادا بود. این آزمایش ارزشمند، موجب ارزیابی و تأیید كلی سامانه‌ی اسپرور در عملیات‌های مربوط به شهر كابل شد.
این پهپاد تاكتیكی، مشوقِ دیگر ذی‌نفعان برنامه‌های پهپادی از جمله ستاد مشترك بوده است. "مدیریت توانمندسازی نیروی مشترك" وابسته به نیروهای مسلح كانادا، هدایت مطالعات و توصیه‌ی روشی برای گسترش و بكارگیری قابلیت‌های پهپاد در كل نیروهای مسلح را بر عهده دارد. نیروهای مسلح كانادا احتمالاً درآینده‌ای نزدیك، برای هماهنگ‌كردن الزامات حضور كوچك‌پهپادها، پهپادهای تاكتیكی و میان/پایا پرواز، "اداره‌ی مشترك برنامه‌ی پهپاد" را تشكیل خواهد داد.
این رویداد، زمینه را برای توسعه‌ی منطقی آزمون‌ها و دست‌یابی به فناوری كه با هدایت " مركز آزمایش‌های نیروهای مسلح كانادا " انجام می‌گیرد، فراهم می‌سازد. اخیراً نیروهای مسلح كانادا، یك پهپاد كوچك را برای اجرای تحقیقاتی مشترك مهیا كرده‌اند. نیروهای مسلح و "مركز تحقیق و توسعه‌ی دفاعی كانادا" ‌تمامی منابع را به سمت و سویی سوق داده‌اند كه بتوانند سامانه‌ای را برای پشتیبانی از مفهومی موسوم به "مفهوم عملیاتی" تدارك ببینند. ارتش كانادا ضمن آنكه معیارهای آزمودگی، كم مخاطره بودن، دسته‌دسته بودن و كاهش خطر را برای توسعه‌ی آموزش، تاكتیك‌ها و شیوه‌های "مفهوم عملیاتی" در نظر دارد، تصمیم گرفته توانش فناوری سریع‌گسترِ مبتنی بر كوچك‌پهپادها را نیز مورد ارزیابی قرار دهد. به عبارت دیگر قصد دارد میزان سرعت گسترش فناوری كوچك‌پهپادها را ارزیابی كند. نیروی دریایی كانادا در پی آن است كه از محدودیت‌ها و قابلیت‌های این برنامه‌ی پهپادی اطلاع یابد، تأثیرات شرایط جوی را بر روی حسگرها و مداومت پروازی آن ارزیابی كند، الزامات آموزشی و تعمیراتی آن را مشخص كرده و مسایلی را كه ممكن است این سامانه در عملیات‌های دریایی با آنها مواجه باشد را شناسایی كند. نیروی هوایی نیز از این برنامه بی‌نصیب نیست و ضمن آن‌كه اهدافی مشابه اهداف نیروی دریایی را دنبال می‌كند، قابلیت‌های آن را در دفاع از پایگاه‌های هوایی و فرودگاه‌های كوچك به نمایش خواهد گذاشت.
سامانه‌ا‌ی كه برای این منظور انتخاب شد، پهپاد سیلورفاكس، محصول ادونسد سرامیكس ریسرچ بود. این سامانه‌ی پهپادی توسط دفتر تحقیقات نیروی دریایی آمریكا ساخته شد. این پهپاد با وزن ۱/۹ كیلوگرم و طول پنج پا، می‌تواند حدود دو كیلوگرم محموله را با خود حمل كند و به مدت پنج ساعت نیز به‌طور مداوم پرواز كند. شركت تالس سیستمز كانادا، وظیفه‌ی تأمین این سامانه را بر عهده دارد.

نویسنده: مهندس سهیل ملكی فراهانی
مرجع
“Overview:UAVs IN CANADA: A LONG TRADITION OF INNOVATION ”, UAV Yearbook ۲۰۰۴

منبع : اندیشکده صنعت و فناوری (آصف)